Norðanfari - 21.12.1881, Blaðsíða 3

11 —
sögu Dana betur en áður, líka voru íluttir
fyrirlestrar um sögu byggingarlistanna
og sýndar myndir af öllum peim merkustu
kirkjum og musterum bæði frá heiðni og
kristni.
Líka var talað um sögu mælingar-
ræðinnar og sýnt fram á hvernig hún
byrjaði og hvernig henni fór fram.
Piltar voru ilestir hinir sömu og áður,
nokkrir nýir, en vantaði samt nokkra frá
Yrra ári, enda voru peir alls ekki bundnir
að vera 2 ár fremur en peir gátu og
vi.au, var peim nú og skipt í 2 deildir
°g þeir nýju settir í pá yngri, eptirpvisem
í>eir vildu og póttu hæfir fyrir, penna veíur
voru 5 norskir piltar á skólanum. Fyrra
missirið á pessum stækkaða skóla flutti jeg
og seinna missirið 6 fyrirlestra um ís-
lands sögu og riáttúru, var peim mjög vel
hlýtt og tekið bæði af piltum og eins kenn-
urum.
jpannig endaði skólavera mín, og mjer
fjell hún vel, reyndar fannst mjer samt að
fræðigreinir væru ofmargar til pess að geta
numið pær að gagni á svo stuttum tima,
sleppti jeg pví einstöku. til pess að geta lært
hitt nákvæmar og svo gjörðu fleiri enda
var ekki, ætlast til að hver og einn tæki
allt saman er .par var kenut.
En pess má líka gæta, að skóli pessi
hefir staðið aðeins 2 ár, og er vonandi, að
fyrirkomulag hans verði skipulegra pegar
fram í sækir og menn hafa „seít sig á
laggirnar“ pví skólinn á í mörgu erfitt af
pví að styrkur sá er hann liefur fengið er
oflitill, en mörg og stór hús og áhöld að
kosta uppá, pví auk 4 skólastofa er stórt
lestrarhús og öll pessi hús eru hreinsuð,
hituð og upplýst á skólans kostnað. Líka
veitir hann sumum piltum kennslu ókeypis^
en kennarar eru nú 7 að íölu.
9. Fyrsta Fyrirlestrarferð mín
í Danmörk.
J>egar skólínn endaði 1. mai 1SS0 fór
jeg til Ringkjöbing, Hjörring, og
Brönderlev og Stenum og flutti par
fyrirlestra sá íyrsti af bæjum pessum liggur
á vesturströnd Jótlands miðri. |>ar er'
leitt og hálf eyðilegt landslag. Akrar,
engjar og bæjarhús eru reyndar hjer liin
sömu að sköpulagi og á Suðurjótlandi. En
lijer er alveg skóglaust, engin trjágarður
milli akra og engja enda gróa trje hjer
ekki vel vegna hafpoku og liafgolu. Hjer
eru stórar og marflatar lýngheiðar með
smátjörnum og graslendum á milli, út við
ströndina eru stórir sandhólar í öldu-
myndum koma peir af saudi peim sem
hafið ber upp og fýkur stundum úr peim,
en menn hafa plantað talsvert af melstöng
og viðir á pá og minkar pá sandfokið, eru
víða göðir hagar í peim og sjóbúðir eru
Þar hjer og livar, liaía pó sjómenn par
grasnyt og dálítið akurland og fiska talsvert
ísu, porski og skötu og stundum háf,
s®m beir borða nýan, eu borða hann aldrei
eingöngu 0g fá annars lítið af honum; skip
penia eru heldur sterkari en vor, pýngri,
°g arar °8 siglutrje mjög stór, lending-
ar par eru ekki góðar og breytist mjög af
sandi enda stranda hjer allmörg skip.
Hinir 3 staðir erjeg nefndi liggja allir
á Vendilskaga og er landslag par svipað
pví a vesturströndinni, alstaðar var fyrir-
lestrum minum vel tekið. fareptir (pann 9
mai) fór jeg í vinnu til hónda, er hjet
Sören Hansen og átti heima í Sinding
við Silkeborg, hjá honum var jeg i 4 m§n.
uði fjell mjer vel við hann og var hann
mjög alvörugefinn og guðhrædur maður,
vinnulag lijer var hið sama og á Suðurjót-
landi pó með peim, mun, að vinnumenn
hjer urðu að vinna um vökuna á vetra-
kvöldum. (Niðurlag).
Peniiigar lijá ýmsuiu pjóöum.
(Útlagt úr „Bibliothek for Ungdommen
1873“).
(Niðurlag). Hjá villumönnum eru sjald-
gæfir hlutir mikilsverðir og enskir kaup-
menn hafa á elzíu tímum veitt pví eptir-
tekt, að mislitt fjaðraskraut, hálsband úr
bjarnarklóm, var varla að fá fyrir peninga.
Aptuv á móti gengur gljáandi og litur
ómerkilegs leikfaugs mjög í augu Iuddíána
og geta peir gefið bifurskinn fyrir messings-
hring eða glerperlu. Glerperlur eru í Suð-
urameriku og í kornlandinu Ondoga al-
mennt borgunarmeðal og fer verðið eptir
litnum, móðnum og löguninni. í innflutn-
ingstoll af ýmsum liluíum heimtuðu smá-
höfðingjar svertingja glerperlur af öllum
Afrikuförum nýrri tíma, Livingstone, Barth
og Ladislausí Magyar. Hinn voldugi liöfð-
ingi Lúntasvertingja, Shinta hengdi skelfisk
í bandi um hálsinn á Livingstone til merk-
is um velvild lians. J>etta var gjört undir
fjögur augu í binu lokaða tjaldi; enginn af
hans pjóðfiokki mátti sjá petta frábæra ör-
lætisverk. Fyrst tök Livingstone petta fyrir
háð, en seinna komst hann að pví, að fyrir
tvo pvílíka skelfiska mátti kaupa einn præl
fyrir fimm eina filstönn á 180 kr.
Eptir að menn hafa haft ýmsa hluti
sem borgunarmeðal, pá ryðja málmarriir sjer
með vaxandi menntun til rúms og pá eink-
um hinir göfgu mðlmar. J>að sjest af heil-
agri ritningu, að hjá hinum gömlu Gyðing-
um i tíð Ahrahams var silfur aðeins haft
til skrauts, en seinna upphófst pað til al-
mennra peninga. Abraliam keypti fasíeign
fyrir 400 sikla silfurs eptir pví sem hún
var metin við opinhera virðingu, og hafa
-pelta víst vevið silfurplötur með opinberum
stimpli, en eigi myntaðir peningar. Vana-
lega var sá málmur helzt hafður sem land-
ið var ríkast af, með Kínverjum og Malay-
um íiniö, með Senegambíum járnpeningar,
með ítölum hinum gömlu koparpeningar.
Með Gyðingum var fyrst gull hafttil mynt-
ar í rikisstjórnartið Davíðs. Sýrakúsa liafði
enn pá í tíð harðstjóranna svo lítið gull að
liún, pegar rætt var um að senda gull að
gjöf til goðasvarsiiis i Delfl, varð að snúa
sjer til Krös/isar konuugs í Lýdiu, til pess
að fá pað sem pnrfti. Með Rómverjum
urðu gullmyntirnar íyrst almennar eptir
pað að peir liöfðu fengið heimsyfirráðin
undir stjórn Oaesars og Ágústusar. Hinir
gönilu J>jóðverjar möttu meira silfur en
gnll, svo sem og Kurdarnir voru fúsir á að
láta burtu gull fyrir jafnmikið af silfri. Af
hinum nýrri rikjum mótaði fyrst Venedig
gullmyntir, seinna England undir ríkisstjörn
Hinriks priðja árið 1272. A Malaya-eyjum
og á Malakka voru tin og messings-pen-
ingar almennt viðhafðir til skamms tíma,
og mottur hjá Eöffum fyrir utan postulíns-
skelfiskana, kast-spjót, glerkórhalla, en einlc-
um messingshringi, sem 3—400 dregnir á
belti liöfðu jafngildi við hálfa kú. Meðfram
messings peningunum, eru líka eins og í
Afríku saltpeningar hafðir. í Afríku par
sem salt er varla til uppi í landinu og er
fiutt inn með verzlunarlestunum úr eyði-
mörkinni, sem er svo rík af salti, pá er
hið almenna verð á saltiuu hjá Mandigóum
á einni salttöflu 2 % feta langri, 1 fets og
2 puml. breiðri og 2 puml. pylckri, 36 kr.
í Darkúlla er prísinn á fjórtán ára göml-
um præl vanalega 12 pund af salti. í Ha-
bisiniu er gangveðið á saltplötu 6 puml.
langri, 3 puml. breiðri og 1 r/s puml. pykk-
ri hjerumbil 6 aurar. í Kína fá hermenn
meðal annars laun sín í samanpjöppuðum
tliestykkjum. Slíkt stykki með ákvarðaðri
stærð gildir í Kiackta jafnt einni pappírs-
rúblu. í landbrotinu (Oasen) Sivali og í
hinu persneska Döðlulandi gildir daðlan
fyrir peninga, við Amazonfljötið vaxkökur,
í Bornes blátt bengalkst ljerept eða sængur-
dúkur, við landamæri hinna portugölsku
eignarlanda í Afríku filabein, á eyjunni Ry-
gen á eldri tímum Ijerept, hjá Mexikó-
mönnum og Afríkumönnum baðmuflardúk-
ar með ákveðinni lengd. í Kína eru. nú á
dögum liafðar „Tsien“-ur eður hinar svo-
nefndu sazekur, — koparstykki blönduð
tini með ferhirndu hjóli á, og eru pær
dregnar á snúru og hafa púsund pessi kop-
arstykki sama verð og tvö lóð af silfri. J>ess-
veg<ia hefir kinverskur kaupmaður ávalt með
sjer metaskálar. Indland var ávallt fátækt
að málmum. Hindúinn parf aðeins mjög
lítið sjer til klæðnaðar og petta litla býr
hann sjálfur til. Aptur hefir landið ágætar
afurðir: Kryddjurtir, læknismeðöl, gimsteina
litarefni og fínan vefnað. jpessvegna lilaut
innflutningur göfgra málma að byrja mjög
fljótt með aukinni verzlun. Á elstu tirnum
voru einkum Kaldear, Assiriumenn og Fö-
irikínmenn, í sambandi við Itidland. Af
beilagri ritningu má sjá, að skip Föiiikíu-
manna fluttu einkum gull og silfur, san-
deltrje, gimsteina, filabein, apa og páfugla
aptur lieim frá Tharsis og var petta aun-
aðhvort borgun fyrir aðrar vörur eða lier-
fang.
í Indlandi, Bakindlandi og Kína er
fólksfjöldinn nokkur hundruð millíönir og
sparar og safnar hver epir ástæðum sínum,
einn ef til vill nokkrum rúpium, en annar
ef til vill mörgura púsundum. Peningarnir
liggja arðlausir og optast grafnir í jörð eptir
giimlum skrælingjasið er nútíð liefir tekið
að erfðum frá fortið. Af pessu flýtur pað,
að mjög mikið af peim peningum er mynt-
aöir eru úr göfgum málmum gengur úr
kringferð viðskiptanna og að upp getur
komið peningaleysi.
jpað er naumast hugsaulegt, að hinum
göfgu málmum verði útrýmt sem mynt og
að í staðin fyrir pá komi aðrir málmar en
ópekktir. Platína hefir að vísu jafnmikla
efnispyiigd og er jafn varanleg sem göfgu
málmarnir, en eigi er gott að laga hana til
og liún er eigi eins falleg og er líka mjög
sjaldgæf. ]>egar fynr nokkrum árum að
hinn nýfuudni silfurlíki múlmur aluminium
sýndist við tilraunirnar að vera ágætlega
lagaður til að vinna úr honum og nærri
pví eins litið undirorpinn hreytingu eins og
gull og silfur, pá voru menu farnir að vona,
að peir liefðu fundið nýjan peningamálm;
en litur hans, sem er sambland af hvitleitu
og bláu og hljómur hans, sem er eins og
járnsins, og hin litla eðlispyngd hans, veld-
ur pví, að liann er eigi lagaður til mynt-
gjörðar. Úr pessum málmi eru aptur smíð-
aðir ýmsir lilutir til munaðar og hæginda og
gengur hann mikið í verzlun.
F r j e 11 i r i n n 1 e n d a r.
Skipsírandið á Jistilflrði. Úr hrjefi
úr pingeyjarsýslu dagsett 12 nóv. 1881.
„Hjeðan er að frjetta beztu tíð í allt haust
nema dálitinn hríðarkafla fyrir miðjan fyrra
mánuð, en eptir pann 15, hefur hver dag-
urinn verið öðrum betri. Hjer hefur fiskafii
verið með bezta móti í haust. Sláturfje
hefur reynst í meðallagi. en lieyföng manna
urðu með minnsta móti einkum töður. Heil-
brigði er almenn, og yfirhöfuð að tala held
jeg að mönnum líði nú hjer með betra móti.