Norðanfari - 05.07.1882, Blaðsíða 2

50
skýlaus ákvörðun skuli vera til 1 lögum um
t>að, hve háa borgun prestinum sje leyfilegt
að heimta fyrir þvílíka ræðu.
Hið guðdómlega orð, sem á að helga
sorg vora og gleði, er orðið — að lögum —
að verzlunarvöru.
Ef Jesús frá Mazaret kæmi aptur til
jarðarinnar og heimsækti oss, er pá nokkur
ástæða til að ætla að honum myndi pað
betur líka, að orð hans er gjört að verzlunar-
vöru heldur en að guðshús var gjört að
verzlunarbúð:
j>á er heill flokkur synda, sem stafar af
sambandi kirkjunnar og stjórnandanna eður
hins borgaralega valds.
Öldin, sem leið, — átjánda öldin —,
* var eitthvert hið hryggilegasta tímabil á æfi
kristninnar. J>á var kristinni trú afneitað
svo freklega og almennt að aldrei hefir slíkt
orðið fyr eða síðar, en á undan pessu milda
fráfalli var gengin megn og voðaleg siðaspilling.
En við hirðir konunganna átti siðaspilling
pessi einkum upptök sín. j>að voru konungar
kristninnar, sem fremstir í flokki ruddu hinni
vaxandi spilling braut, bæði með hinu óguðlega
framferði sínu og hinu fordæmanlega stjórnar-
fyrirkomulagi sínu. j>jóðirnar, sem þegar
áður höfðu misst frelsi sitt, voru á svívirði-
legan hátt fjeflettar, og pað fremur öllu öðru
1 pví augnamiði, að konungarnir og gæðingar
peirra fengi fullnægt illum fýsnum sínum.
í Frakklandi átti sjer petta fremur stað en í
nokkru öðru landi. En pað var líka reynt
annarsstaðar, eptir mætti, að flýta sjer í sömu
átt. Hin glæsilega hirð Lúðvíkanna á Erakk-
landi varð fyrirmynd hinnar himinhrópandi
spillingar víðsvegar um Norðurálfuna.
Spillingin náði sínu hæsta stigi. Hegn-
ingin dundi yfir. Stjórnarbyltingin mikla
var dómur hins guðdómlega rjettlætis yflr
hinni frakknesku konungaætt, framkvæmdur
af höndum óguðlegra.
Dómurinn dundi yfir Erakkland. En
hvar var sá drottins pjónn, er varaði pjóðina
og konunga hennar við pví, sem lilaut að
koma? — sem gjörði nokkra verulega tilraun
til að stöðva straum spillingarinnar? Kirkjan
í Frakklandi hafði breitt «kápu kærleikans*
yíir svívirðingar konunganna. Hvað óga
mótmæli þau, sem í nafni kirkjunnar koma
fram gegn spillingu uldarinnar, á móti liinni
margföldu upphvatningu úr sömu átt, sem
spillingin sífellt naut?
j>að sýndi endirinn. Af pví kirkja
Frakklands liafði sogið sig svo djúpt inn í hiuar
en sjálfur fór Gfuðbrandur norður til Hóla
og gjörðist par skólameistari næsta vetur
(1569 til 1570). j>ví næst varð hann byskup
á Hólum í 57 ár (1571 til 1627), og hefir
enginn byslcup verið honurn jafnlengi á Is-
landi, og var hann og mun ávallt verða tal-
inn einn hinn merkilegasti maður og nýtasti
byskup i sögu pessa lands. Hann dó 20.
júlímán. 1627 og var þá.hálfníræður. Árið
1572 kvæntist hann Halldóru Árnadóttur
sýslumanns á Hlíðarenda, Gislasonar. áttu
pau sarnan prjú börn, er uppkomust:
1. Halldóra (f. 1574), er gíðrei giptist.
2. Páll (f. 1575), er siðar .getur.
3. Kristín (f. 1576); hún giptist
18 vetra gömul (1594) Ara sýslumanni
í Ogrí, Magnúsarsyni sýslumanns Jóns-
sonar írá tívalbarða sýslumanns Magn
ússarsonar.
Eu árið 1585 missti Guðbrandur byskup
Halldóru konu sína af barnsförum og
k'verkabólgu eptir 13 ára ástúðlega sambúð.
Kvæntist Guðbrandur byskup ekki eptir pað.
konunglegu syndir, pá fór svo á endanum, að
hinn frakkneski konungdómur hrundi um koll
og kirkju pjóðarinnar lá einnig við falli.
J>að, sem kirkju vora vantar, er fylling
andans. j>að var sá tími, að fylling andans
var hennar eign, og fyrir pá sök var hún
fær um að ávinna sjer traust mannkynsins
og að ráða framförum pess. Áf eigin mætti
er oss ofvaxið að komast svo liátt í andlegum
efnum eins og forfeður vorir í fyrndinni.
Vjer verðum að bíða eptir krapti frá hæðum.
Vjer verðum að bíða og biðja.
En skilyrðið fyrir pví, að vjer getum
fengið pessa gjöf er pað, að vjer munum
eptir pví, hve djúpt vjer erum fallnir frá pví,
sem áður var og auðmýkjum oss afdráttar-
laust í niðurlæging vorri. Til þess heyrir pá
og, að vjer störfum með þeim kröptum, sem
vjer höfum.
En um fram allt þurfum vjer þess við,
til pess að vjer fáum hjálp, að sjá syndir
vorar; og ekki að eins hver sínar; vjer
verðum lílta eptir mætti að læra að pekkja
synd hins kristna mannfjelags vors í heild
sinni, og að skoða hana sem vora synd.
Jeg hefi hjer talað um pær syndir kirkj-
unnar, sem ekki eru almennt viðurkenndar; en
að telja pær allar upp hefi jeg engan veginn
gjört; til pess treysti jeg mjer ekki. En jeg
liefi ekki lieldur sagt allt, sem jeg heíi sjeð.
Jeg hefi drepið á pað, sem mjer virðist allra
mest á bera, og sem mjer sýnist að jafnvel
blindir menn ætti að geta sjeð. Vissulega
eru petta engar ýkjur, pví góður heiðingi
skilur eflaust mestallt af pví, sem jeg hefi
bent á.
Flest sem Kristofer Brun, tekur hjer
fram, er hugleiðingar vert, eigi síður fyrir ís-
lendinga en Norðmenn. j>ar, sem hann talar
um skort a trúarfrelsi fyrir embættismenn,
pá á pað pó naumlega við hjer hjá oss, pví
að embættismönnum vorum er með stjórnar-
skránni veitt sama frelsi og hverjum öðrum
mönnum.
Kristileg kirkja á eptir eðli sínu að
vera frjálst fjelag peirra manna, sem trúa
á Krist, að öllu leyti óháð ríkisstjórninni.
Að skylda menn að lögum til að vera krist-
nir er andlegt ofríkisverk, sem ekki getur
orðið nema til skaða fyrir málefni kristin-
dómsins. Konstantínus keisari gjörði kristn-
inni illverk, en ekki góðverk, þegar liann
snemma á 4. öld eptir Krists fæðing, skyldaði
alla pegna hins víðlenda rómverska ríkis
til að játa kristna trú. Upp frá því tók
kirkjan til að breyta pvert á móti pessum
orðum Krists: «mitt ríki er ekki af pessum
heimi». Trúarofsóknirnar voðalegu á mið-
öldunum eiga uppruna sinn í sömu öfugu
skoðun. j>að var ógæfa fyrir vora íslenzku
pjóð, að kristindómurinn var hjer 18 g
1 e i d d u r, pó að varla væri hugsanlegt
að hann kæmist lijer öðruvísi á, á peim
tíma. Afleiðingin af pví varð, að trúar-
játningin breyttist', en heiðindómurinn
hjelt áfram, að miklu leyti eins og verið
hafði.- Stjórnarskrá vor hefir nú óneitanlega
flutt pjóð vora stóru stigi nær frjálsum
kristindómi en áður var, og pað getur verið,
að meira trúarmálafrelsi en pað, sem hún
veitir, sje oss sem stendur ofvaxið; er öll
vor kirkjulög eru frá eldgamalli tíð, löngu
áður en stjórnarskrár-trúarfrelsið var í pessu
ríki komið í nokkurs manns hug eða lijarta.
j>au bera pví öll menjar liins forna ófrelsis
og geta ekki lengur staðizt. Lögin um
tekjur presta eru t. a. m. flest alveg óhafandi
og hljóta nú meira og meira að verða
kristinsdómslífinu á landi pessu til niðurdreps.
j>ar gildir alveg sama og í Norvegi. Stjórn-
arskráin íslenzka leyfir hverjum, sem vill, að
standa fyrir utan þjóðkirkju vora, ogaf trú eða
trúarleysi þeirra, er fyrir utan standa, lieflr
þjóðkirkjustjórnin ekkert leyfi til að skipta
sjer. En svo vanta pá algjörlega lög, sem
ákveði rjettindi og skyldur peirra, sem sagt
hafa skilið við pjóðkirkjuna. Slík lög eru til
í Norvegi. j>ess vegna getur par ekki komið
upp þvílíkt vandræða-ástand, pó að nokkrir
hafi sagt sig úr lögum með ríkiskirkjumönn-
um, eins og nú er í Reyðarfirði. Hvorki
peim, sem par standa fastir í þjóðkirkjusöfn-
uðinum nje hinum, sem úr hafa gengið,
virðist vera Ijóst, hvað hinum síðarnefndu er
að lögum íeyfllegt. Og pað er víst líka
óljóst öllum öðrum.
Er ekki auðsætt, að tíminn er í sann-
leika kominn til pess, að löggjafarvaldið gjöri
einhverja tilraun til að bæta úr kirkju-og
trúarmála-ástandi pjóðar vorrar?
Seyðisfirði, 13. júní 1882
Jón Bjarnason.
Af pvi svo skammter síðan ping og pjóð
hafði skattamálið til meðferðar, og bjó til
tiundarlög og skattalög, án efa nokkru
vansælli meðal bænda en hin eldri lög um
sama efni, þá muu mörgum pykja ofsnemmt
og ináske óþarft, að blöðin fari pegar á ný
i að ræða um skatta mál. Jeg er á gagn-
Sumarið áður enn hann kvæntist (1571)
eignaðist hann laundóttur við Guðrúnu
Gísladóttur prests Einnbogasonar, er Stein-
unn hjet, og varð hún siðan móðir j>órláks
byskups Skúlasonar.
4. Hans Gillebrun.
Eins og nafnið bendir til var Hans Gille-
brun danskur að ætt. Hann setti Eriðrekur 2.
Danakonungur til skólameistara á Hólum, pá
er konungur boðaði Guðbrand j>orláksson
utan til að taka byskupsvígslu. Yar Hans
Gillebrun þrjá vetur skólameistari á Hólum
(1570 til 1571, 1571 tii 1572 og 1572 til
1573.)
5. Sigurður Jónsson.
Hann var norðlenzkur að ætt. Hann
hafði bæklaðann fót og var pví haltur alla æfi.
Hafði hann menntast vel og iengi utanlands
í Kaupmannahöfn og Rostokk, og lærði
iiann íyrstur íslendinga hebreska tungu.
Skólapiltum á Hólum pótti Sigurður vera
harður og eptirgangssamur í lærdóminum,
enda mun pess hafa purft, því að alkunn
er þverúð og mótþrói lærðra manna við
hinn hæggerða og meinlausa Ólaf byskup
Hjaltason. j>etta liefir Guðbrandur byskup
sjeð, og fyrir pví fengið pann mann til
skólans á Hólum á sinum fyrstu byskups
árum, er liann vissi bæði einbeittan og
strangan, enn jafnframt vel lærðan og fær-
an í allan sjó. Sigurður var þrjú ár skóla-
meistari á Hólum (1573 til 1574, 1574 tíl
1575 og 1575 til 1576). J>aðan fór hann í
Skálholt og var þar tvo vetur skólameistari.
j>á varð hann líkþrár, og fiuttist norður í
j>ingeyarping, er að líkindum voru átthagar
hans að Hóli í Köldukinn og átti hann pá
jörð; par bjó hann þangað til hann andaðist.
Kona Sigurðar var Katrín Nikulásardóttir
klausturhaldara á Munka-j>verá, j>órsteins,
sonar sýslumanns í j>ingeyarpingi, Finnboga-
sonar lögmanns Jónssonar. Hún lifði maun
sinn og giptist aptur Kolbeini að Lóni
undir Snæfellsjökli launsyni Jóns sýslumanns
á Svalbarða Magnússonar, og hálfbróður
Staðarhóls Páls og bræðra hans.