Norðanfari - 14.07.1882, Blaðsíða 1

21. ár.
Nr. 37—28.
NORMNFÁ
Akurcyri, 14. júlí 1882.
t
Guttormur Jóliannes
Gunnlaiigsson,
fæddur 20. maí 1859, dáinn 12. marz 1882.
Opt bregður dauðinn drápgjarn hjör
á dagsins morgni björtum;
opt biturslegin banaör
að bragna flýgur hjörtum,
en Skuldardómur hljómar hátt:
— en honum ei má breyta —
«pig snarla bú, pví burtu átt
frá bústað jarðar leita».
Hjer einn vjer lítum ungan meið
í æskublóma hniginn,
ei stóðust fyrir stæltum deyð
hin sterku líkams vígin,
því fjör og æska lutu lá(g)tt
er lypti’ hann hendi kaldri,
ei .treysta skal á mannsins mátt
í myrku dauðans hjaldri.
Nú mög sinn liarmar móðir pýð,
nú mæddu hjarta blæðir;
en drottinn segir: «Engu kvíð»!
hann öll pín meinin græðir.
J>ví sá pú tregar sefur vært,
pó svalt hann byrgi hauður,
á himnum sál hans syngur skært;
pinn sonur er ei dauður.
Og'*«sll varst pú, er fjekkst svo fljótt
í faðmi drottins byggja,
pars engin lijelu’ og harma nótt
á hjarta pitt fær skyggja.
En lof sje peim, sem lífið gaf
og lífið burtu tekur,
og hans við trúar styðjumst staf,
Þá stormur lífs oss hrekur.
,fdð l882 hinn 31. maí var að Brekku
í Mjóafirði lialdinn fundur af sex fulltrúum
frá pessum 4 bindindisfjelögum austanlands:
bindindisfjel. í Seyðisgj-gi (síra Jón Bj arnason
og Jón Sveinsson), bindindisfjelaginu í Mjóa-
fiiði (Vilhjalmur Iijálmarsson og Isak Jóns-
son), bind.fjel. í Norðfirði (síra Magnús Jóns-
son) og bind.fjel. í Reyðarfirði (Halldór Árna-
son). Höfðu prestarnir síra Daníel Halldórs-
son, síra Jón Bjarnason og síra Magnús Jóns-
son eptir samkomulagi sín á milli að Valla-
nesi 2. sept. f. á. gengizt fyrir pví, að pessi
fundur yrði sóttur af nokkrum kosnum mönn-
um úr hverju austurlandsfjelaganna, til að
i'æða um bindindi og sjer í ]agi til að koma
á sameining nefndra bindindisfjelaga. J>au
af t’essum fjelögum, sem engin fulltrúi mætti
fyrir, eru bind.fjel. á I'áskrúðsfirði og bind.-
fjel. á Völlum.
Með pví fundurinn var svo fámennur,
pótti ekki ástæða til að velja neinn sjerstakan
til að stjórna íundinum.
Lög hinna fjögurra fjelaga, er fulltrúa
höfðu á fundinum, voru upplesin og lítið
eitt rædd, sjer í lagi með tiliti til pess, í
hverju pau væri lik og ólík, og reyndist að-
algrundvöllur peirra allur hinn sami. En til
pess, að hvert fjelag gæti tekið pað úr lögum
lnnna fjelaganna, sem pví pætti til bóta, pá
var sampykkt, að hvert einstakt hinna sex
fjelaga skyldi fá eitt exemplar af lögum peim,
cr framkomu á fundinum.
Eætt var um pað, hve nauðsynlegt pað
væri, að fjelögin ætti sjer nokkurn fjársjóð,
og pótti rjettast, að sjóður pessi væri mynd-
aður með frjálsum samskotum, í peim tíl-
gangi, að honum væri varið bindindismálinu
í hag beinlínis eða óbeinlínis, og var sam-
pykkt, að hvert fjelag væri hvatt til að
stofna slíkan sjóð sem fyrst, án tillits til
pess skyldu tillags, sem bindindislögin ákveða.
Sampykkt var, að pegar bindindismaður
flytti sig í byggðarlag annars bindindisfjelags,
pá skyldi hans bindindisfjelagsstjóri tilkynna
pað hinni fjelagsstjórninni, sem pá skyldi
vaka yfir pví, að hann hjeldi fjelagslög sín
og koma fram ábyrgð gegn honum, ef pyrfti
í nafni pess ffelags, er hann heyrði til.
Sampykkt, að fjelagsstjórnirnar livetji fje-
lagsmenn sína til að sækja höfuðfundi hinna
fjelaganna. í lögum bindindisfjelags Reyð-
firðinga er ekki fast ákveðinn aðalfundardag-
ur fyrir pað fjelag, en fulltrúi pess fjelags
lofar að ábyrgjast, að næsti höfuðfundur par
verði haldinn 3. janúar næstkomanda.
Upplýst, að bindindismanna tala iReyð-
arfirði væri 62, í Norðfirði 86, í Mjóafirði
17, í Seyðisfirði 130; alls 295, sem nálega
allir eru yfir 14 ára aldur. Sampykkt, að
nauðsynlegt sje, að fjelagslögin ekki banni
börnum, með vilja foreldra sinna, að ganga
í fjelögin.
Sampykkt, að hjer eptir sje árlega hald-
inn fulltrúa- og sameiningarfundur fyrir bind-
indisfjelög vor og önnur fleiri, er vilja vera
með oss, og að næsta ár, 1883, verði sá
fundur haldfnn á Eskifirði 14. júní.
Sampykkt, að senda hverju hinna 6 bind-
indisfjelagá afskript af fundargjörningi pessum,
einnig að láta liann koma út í eiuhverju
tímariti.
Magnús Jónsson. Halldór Árnason.
Jón Sveinsson. ísak Jónsson.
Jón Bjarnason. Vilhjálmur Hjálmarsson.
(Niðurlag).
Hjer er talað um alla slcatta, en að visu
ætlast jeg ekki til, að allur eignar skattur
eða tekjuskattur verði úr lögum numínn
einungis má hann á engann hátt standa í
vegi fyrir frjálstim framförum pjóðarinnar,
pað er ekki fært, hún á nógu erfitt samt að
losast við spillingu sína og niðurlæging. Jeg
vil pví ekki að skattur sje tekinn af peim
jörðum og húsum er eigendur hafa sjálfir
til ábúðar par sem jeg álít sjálfsábúðina svo
nauðsynlega til framlara. En í stað annara
skatta vil jeg að komi tollar, einungis af
peim innfluttum vörum, sem afla mætti í
landínu sjálfu, eða sem hinn fátæki gæti
með einhverjum ráðum, leyfilegum og jafn-
framt lofsverðum, sparað sjcr kaup á. Tel
jeg til pessa alla vefnaðarvöru. gler og
leiráhöld glisvöru og munaðarvöru. þyrfti
ekki næsta háann toll á hverja alin, hvert
pund, hvern hlut af pessum tegundum, til
pess að tollarnir, til samans teknir, fullkom-
lega jafngiltu öllum sköttum til landsjóðs,
míS vancar iiiiKvæmar verziunarskýrslur til
pess að geta gjört áætlun um upphæð toll-
anna, enda mun eigi tími til pess kominn.
Hjer er að eins um að ræða, hvorir hollari
eru pjóð vorri, skattarnir eða tollarnir, og
hvort skattar purfi að eiga sjer stað af
lífsnauðsynjum fátækrar alpýðu. Jeg segi
skatta pá öhafandi, skaðlega landi og pjóð;
en tolla af peim vörutegundum, er jeg til-
nefndi, eigi að eins saklausa og nauðsyn-
lega til víðhalds stjórn og embættum land-
sins, heldur og gagnlega til framfara og
prifnaðar landi og pjóð. Jeg fel hverjum
skynsömum manni, sem ann af lieilum hug
fósturjörð sinni, og vill eptir kröptum styðja
að heillum hennar, pað til hugleiðingav
hvort affarabeíra muni vera fyrir oss, á
pví stigi menntunar og fratnfara, sem vjer
nú erum, skattgjaldið og tíundarlögin me3
öllum sinum illu afleiðingum, eða hóflegir
tollar af vörum peim, er vjer með skynsam-
legri ráðdeild helzt mættum án vera, eða
sem vjer gætum með dugnaði og sarntökum
aflað í landinu sjálfu, ellegar, sem eru oss
binlínis til skaða. Yænti ýeg að flestij- verði
á pví máli með mjer, að tollar pessir purfi
að koma í stað skattanna, og að fáir sjái
fyrst um sinn ástæðu til að óttast fyrir pví,
sem pó ætti að vera hin eina skynsamleg
mótbára tollinum, að peir muudu reynast
valtir og óáreiðanlegir. J>að er að minni
hyggju á engu byggt að ætla, að tollar
reynist óáreiðanlegri en skattar, hvortveggi
getur að visu brugðizt, og pað af likum
orsökum. Hallæri, drepsóttir. eldur og sverð
geta haft verkun á hvorttveggja, og pó engu
síður á skatta en tolla. Útflutningstollar
af ýmsri vöru vorri liygg jeg ekki ætti að
eiga sjer stað. J>að mun engin sú vara
vor, er aptra purfi útflutningi á, jafnvel
ekki fiskur og kjöt, heldur mun oss hollara
að hafa sem frjálsust matvöruskipti við
útlenda. J>að hefir verið talað um útflutn-
i^gsgjald af hestum og er pað að vísu
skynsamlegra en telja pá fram til tiundar,
en hins vegar mundi pað ekkert framfara-
meðal, vg munu pau hross öll mega miss-
ast úr landinu, sem út eru flutt.
Grjald til prests og kirkju mun vera
hægt að finna allt eins sanngjarnt og eðli-
legt sem tíundirnar. Yirðist pað gjald ætti
öllu heldur að miðast við tölu fólks en fjár,
tölu peirra sálna, er njóta góðs af presti og
kirkju fremur en tölu peirra kinda, er bita
gras í haga, pó ætti ekkert gjald að leggja
á ófermd börn eða pá, er eigi mega til
kirkju komast árlangt eða lengur. Gjald
til sveitar, sem víðast mun hafa í sjer fólgið
gjald til sýslusjóðs, sýsluvegasjóðs, fátækra-
flutnings m. fl. er nú að mestu tekið bein-
línis eptir beztu pekkingu sveitarnefnda á
sönnum efnahag hreppsbúa, svo aftaka
tíundarinnar mundi eigi valda hreppsnefndum
neinna vandræða í tilliti til niðurjöfnunar
sveitargjaldsins. Um niðurjöfnun sýslusjóðs-
gjaldsins hreppa á milli er öðru máli að
gegna, par sem pvi er jafnað á samanlögð
jarðahundruð og lausafjnrhundruð, en bein-
ast liggur fyrir, ef lausafjnrhundruð eru
engin til, að jafna pessu gjaldi, sem og
jafnaðarsjóðsgjaldi og búnaðarskólagjaldi,
eingöngu á jarðahundraðinti.
J>egar framtalið til tíundar, og pau
j gjöld, sem á pví eru byggð væri úr lögura
numið, pá er að minni hyggju sú gríla
i horfin, sem fældi margan frá liinum lög-
boðnu mannfundum vorum, eða gjörði pá
óvinsæja og .leiðinlega, og um leið fleiri
fundi, sem of mjög höfðu pá til fyrirmynd-
ar. í staðinn fyrir gríluna mundi pá al-
pingi, yfirvöld og aðrir góðir menn finna
upp ráð til að gjöra fundi pessa, sem engan-
vegin niega missast, gagnlega og eptirsðku,-
arverða. Manntalsping eða vorping ætlast
jeg til að sýslumenn hjeldu eius eptir sem
áður, eígi eingöngu til að lieimta skatta,
heldur sem goðar í fornöld til að lita á og
dæma mál manna, leiðbeina í búnaði og
verzlun; auglýsa lög og yfirvalda ráðstafanir
og skýra lyrir mönrium pað, sem vafasamt
eða torskilið er í lögunum. ásamt öðru
fleiru, er peir gætu frætt menn um. Mundu
peir pá og ef kostur væri á hafa með sjer
búfróðan mann til pess bændur gætu pví
betur fræðst af fundum pessum. En aðal-
augnamið pessara pinga ætti að vera pað,
að gera undirbúning til hjeraðapinga, er
sýslumaður og alpingismaður ætti að halda
53—
á hverju vori nálægt miðri sýslunni, að ný
afstöðnum sveitapingunum og ætti par að
ræða landstjórnarmál, búnaðarmál og verzl-
unarmál. Að afloknu hjeraðspingi ættu sveita-
menn aptur að eiga fund með sjer, brepp-
stjórapingið eða hreppamótið, par sem hrepp-
stjórinn, sem ætíð ætti að vera sjálfkjörinn
á hjeraðsping, ásamt peim, er með honum
sóktu pangað, skýrði frá pví, er frám fór á
hjeraðspingi, og gjörði ráðstafanir til að sveit
hans gæti eitthvert gagn liaft af ályktunum
pess eptir pví sem við ætti í livert sinn. 011um
mögulegum hagskýrslum ættu pá og hrepp-
stjórar og hreppsnefndir að safna og rita i
bækur pær, er sveit fiver ætti að eiga undir
skýrslur pessar. Sumar pessar skýrslur
verður að semja á haustfundum, og pá
ætti að gjöra ráðstafanir til ásetnings á
hey, kennslu unglinga, tóvinnu samtaka m.
fl. Á báðum fundum ættu bændur að ræða
um pað, hvernig peir gæti haganlegast
verzlað pað ár og hið næsta, og bindast
föstum samtökum til pess. Hagskýrslur
pær, er nú voru nefndar, má telja víst að
yrðu mjög miklu rjettari en pær, er nú koma
út frá hreppstjórum og hreppsnefndum, og
sem að mörgu leyti eru byggðar á hinu
afarranga framtali bænda til tíundarinnar.
J>annig vona jeg að p:ng vor í sveitum
yrðu að mun gagnlegri, skemmtilegri og
fjölsóttari pegar fjárframtal og fjárreiðsla
væri frá peim tekið, eu allt pað, sem lífgað
getur og eflt mannfundi í voru strjálbyggða
landi, og par af leíðandi eíndrægni og
fjelagsanda, pað allt ættum vjer að íhuga
rækilega og færa oss í nyt. G. Á.
J>að er vissulega eðlilegt, að fjelags-
mönnum liins íslenzka J>jóðvinafjelags pyki
skemmtilegt, að fá árlega í almanaki fjel.
myndir af tveimur morkismönnum heimsins,
peim, er peir heyra mikið umrætt í frjetta-
greinum blaðanna, eins og hin núverandi
ritnefnd hefir leitt sjer í grun og byrjað á
nú í ár. J>6 jeg sem fjelagsmaður fagni pví,
að eiga von á pessu framvegis, ætla jegsamt
að láta í ljósi pað, sem minni tilfinningu er
geðfeldast í pessa stefnu.
' Mjer finnst nefnil. lang-ákjósanlegast og
tilhlýðilegast að hið «íslenzka J>jóðvinafjelag»
auðgaði oss heldur af myndum merkismanna
af sjálfri hinni í s 1 e n z k u pjóð, heldur en
af peim mönnum, er ekkert koma íslandi við,
pó peir sje merkilegir á ættjörðu sinni og
víðar, og alla tíma pess verðir, að frægð peirra
víðfrægist sem mest. Á ættjörðu vorri hafa
alizt og alast enn menn líka, og pess pá eigi
siður verðir, að vjer ættum myndir peirraog
sjerstakt æfiágrip; kynnu rnargir að hafa
miklar mætur á pví, myndu og nægar stoðir
fást til pess ef notaðar væru. Myndir pær,
sein komu í «Nýjuin fjelagsritum» eru allar
af íslenzkum mönnum, sömuleiðis pær, sem
komu frá Bókmenntafjel., nema Rasks, af pví
hann var frumkvöðull pess; og sumar af eldri
mömium en peim, sem lífað liafa á pessan
öld. J>ar að auki eru myndir til, ;|5 vísu
lijer og hvar, af ýmsum merkum mönnum,
svo sem Svb. Egilssyni frarnan við Ijóðmæli
hans og Steingríms byskups með æfiminning
lians. Sigurður heitinn málari og Sigfús
ljósmyndari hafa og tekið myndir af ýmsum
merkum mönnum, og er pað vel orðið, en
pær eru í allt of fiírra höndum; t. d. pó
mynd Bjarnar Gunnlaugssonar væri til sals í
Reykjavík fyrir 20 árum, pá er jeg viss um,
að hún fengi góðar viðtökur hjá peim, sem
nú hafa fengið hinn merkilega uppdrátt ís-
lands eptir hann, pví peir rnunu flestir ekki
eiga hana. — Til mun vera mynd Geirs