Norðanfari - 02.11.1882, Blaðsíða 3

67 —
V e r ð a n (1 i.
Útgefendur:
Bertel E. Ó. J>orleifsson, Einar
Hjörlei fsson, Geslur Pálsson,
H a n n e s H a f s t e i n n. Prentað í Kaup-
mannahöfn 8 blaða brot 140 blaðsíður, verð:
1,50 aurar.
(af Guðrnundi Hjaltasjni)
(Niðurlag). J>á keniur saga Einars „Upp
og niður“. |>ar er lyst nngum manni, scm
hefir misst trúna á öllu í lífinu, já máske á
Guði sjálfum, en, verður prestur án jress nokkr-
ar líkur sjeu til að hann trúi neinu af því
scm hann á að kenna. Jeg veit ekki hvert
Gunnlaugur jressi á sjer marga líka meðal
presta vorra, en samt er hætt við, að sumir
geti verið eitthvað dálítið svipaðir honum, því
það cr nú háttur heimsins bæði hjer og ann-
arstaðar, að trúlitlir menn verða stundum
prestar, ekki af því, að þeir bcinlínis hafi
gaman af að ljúga að öðrum, lieldur af því,
að þeim finnst prestastaðan vera handhægri
en mörg önnur atvinna, sem þeir líka eru
opt óhæfir til.
J>að er þó svo langt frá, að prest-
arnir sjeu eins miklir hræsnarar,
eins og margií' skinsemistrúarmenn
halda, heldur hygg jeg, að margir
þeirra gjarnan vildu trúa e.fjþeir
gætu, því þó þeir stundum ætli að halda dauða-
hakli í trúna þá er eins og hún fjúki út úr
höndunum á þcim, ef til vill samt vegna þess,
að þeir ekki halda nógu fast í hana, en þar til
þarf þolinmæði og áhuga, en hvortveggja þetta
bilar nú stundum hjá þcim eins og öðrum.
Samt neita jeg því ekki að margir prestar
cru sannir trúmenn. En allir sem ganga á
prestaskóla, ættu samt ekki að hlaupa út í
þá vanda stöðu fyrr en þeir eru nokkurn-
veginn vissir um hterju þeir vilja trúa. J>cir
verða að minnsta kosti að vera svo vissir um
sannleik trúar þeirra, er þeir ætla að kenna
öðrum, að þeir mcð sanni geti sagt: „J>essi
trú er sönn ef nokknð satt er til“. Minna
getur maðnr ckki neimtað af þeim.
En að ætla sjer að kenna beint á móti
sannfæring sinni, það er sama sem að ætla
sjer að verða versti lygari, og fara með frjáls-
an og menntaðan söfnuð eins og bjána og
lifa á því að ljúga að honum.
Yeit jeg, að þessir trúlausu menn geta
sagt: „Við trúum á engan Guð og þurfum
því ekki að kæra okkur á hverju gengur“.
En hafi þeir nokkra tilfinning fyrir skömm og
heiðri, þá ættu þeir samt ekki að lifa á lýgi
þótt þeir ekki óttuðust neinn Guð. En vanti
þá 73 ára að aldrí. Pyrri kona hans var
Vilborg Erlendardóttir, J>órvarðarsonar á
Suður-íteykjum, J>órólfssonar, Eyólfssonar
á Hjalla í 01vesi, Jónss. Vilborg dó barn-
laus sama árið og Sigfús prestvígðist (1644).
Síðar átti liann Ólöfu Sigfúsdóttur bónda
og lögrjettumanns að Hvassafelli, Ólafssonar
pröfasts í Saurbæ í Eyafirði (1566 til 1582),
Árnasonar. Var sonur þeirra síra Sigfúsar
og Ólafar: Egill prestur í Glaumbæ, er
ænn mun getið,
20. Rúnólfur Jónsson.
Faðir hans var síra Jón Rúnójfsson,
fyrst prestui' á Skeggjastöðum á Langanes-
ströndum, siðan (1626) á Svalbarði í J>ist-
tilfirði, og loksins (1654) á Munkaþverá.
Síra Jón dó 1682 og var þá 102 ára að
aldri. Kona hans og móðir Rúnólfs var
Sigríður Einarsdottir, Nikulássonar klaust-
urshaldara á Munkaþverá, J>órsteinssonar
sýslumanns i Hafrafellstungu Pinnbogason-
ar lögtnanns. Rúnólfur var gáfumaður
þá þessa tilfinningu, þá er ekki til neins að
ætla sjer að vanda um við þá. En þá verður
sjerhver frjáls og menntaður maður að varast
þá eius og verstu mannfýlur og þola þeim
ekki að ljóga fje út af fáfræðingum. En við
ölíu þessu má búast því allt hefir sinn eðli-
lega gang. Menn byrja opt á því að efast
um eilífa hegning, tilveru djöfulsins, friðþæg-
ingarlærdóminn og stærð og Ijótleik syndar-
innar. J>ar næst efast þeir um frjálsræði
maunsins og balda að hið illa sje að eins
ineðal í Guðs hendi tii að frcmja hið góða.
„En ef nú Guð notar hið il!a (og þá sjálf-
sagt svik og lýgi) til að fremja hið góða, þá
er það ekki illt fyrir honum, og þá má jeg
líklega nota það og ljúga mjer og minum í
hag eins og hann. En nú finnst mjer þó
Iýgin óþolandi þegar jeg verð fyrir henni
sjálfur, — hún er þó slæm — ætli það sje
nokkur góður og fullkominn Guð, sem þaif
að nota lýgi og svik til að koma sínu fram?
Nei. Svo efast þeir nú loksins um tilveru
Guðs og um mismuninn á góðu og illu,
sönnu og lognu, þeir verða óáreiðanlegir i
öllu og satt og gott er ekki lengur. takmark
mannsius, heldur að eins meðal jafngilt lýgi
og illsku til að komast áfram, — í einu orði,
þeir byrja með vantrú og eúda með siðleysi
eins og Gunnlaugur, og væri óskandi, að
skáldið hcfði lýst honum nákvæmar. En þó
mynd hans sje nokkuð óskír, þá er hún samt
cptirtektaverð.
J>á eru kvæði Hannesar. Ferða- og
fjallakvæði lians cru fögur og skáldleg og
þau geta opnað augu manns, svo maður
sjái hið tignarlega og yndislega í náttúrunni
og það launar sig að gcta sjeð það, þar
finnur maður nýjan heim og nýja sæluliud
fyrir sál sína þegar annað bregzt, það hef
jeg reynt. En maður þarf ekki að vera
skáld til þess að geta notið þess, þvi það
geta þeir sem vilja, en skáldið hjálpar manni
til þess, og það sjer maður bezt þegar
maður les kvæðið: „Af Vatnska’röi14. J>ar
málar skáldið náttúruna svo fagurlega, að
mjer finnst liann vera eins góður þar eins og
Jónas Hailgrimsson í sínum fagra Gunnars-
hólma. En þess má gæta, að Jónas orti
fyrri, og á hans dögum voru menn skemmra
á veg komnir i náttúruþekking og náttúru-
lýsingum, en mcnn eru nú.
Hannes hefir líka ort kvæði um Skarp-
hjeðinn í brennunni; það er öflug og
málandi lýsing á danða hetjunnar.
Bertel hefir ci^pnig ort mörg kvæði i
mikill; varð hann skólameistari á Hólum
næstur Sigfúsi og var pað í sex vetur
(1643 til 1649). J>á (1649) fór hann utan
til Kaupmannahafnarháskóla og lagði sig
þar eptir fornfræði og reit bækur; fjekk hann
meistaranafnbót fyrir lærdóm sinn. Enn
árið 1654 gekk pest afarskæð í Kaupmanna-
höfn og úr henni dó Rúnólfur ásamt fleir-
utn Islendingum þar. J>órsteinn hjet al-
bróðir Rúnólfs; var hann fyrst eptirmaður
föður sins á Svalbarði í J>istilfirði og síðan
prestur á Eyðum (vígður: 1650). J>órsteinn
var 19 ár heyrari á Hólum (d: 1699).
31. þórsteinn Illugason.
Systurson J>órlákur byskups Skúlasonar,
Foreldrar hans voru: Ulngi Hólaráðsmaður,
Jónsson, Illugasonar prests í Múla (1551).
og Halldóra alsystír þórláks byskups (14).
J>órsteinn var fæddur 1621. Hann varð
skólameistari á Hólum, þá er, Rúrfólfur
sigldi (1649), og var i fjóra vetur (1649 til
1653). Árið 1654 vigðist hann til dómkirlf u-
bókinni. í kvæðinu „Barnafoss44 er lagleg
! lýsing á íslenzku kirkjuferðafólki.
J>essar skáldsögur og þessi kvæði, sem
! jeg nú hef nefnt, er alit frumsamið.
Svo koma þýðingar 2. Önnur er brot
úr „Brand“, sem er eitt hið fegursta rit
norska þjóðskáldsins Henriks Ibsens. það
er þýtt af Hannesi og þar með fylgir stutt
skýringargrein af þýðandanum, sein gjörir
kvæðisbrotið ljósara, svo hægl er að hafa
not af því.
Hin þýðingin er af Bertel, J>að er smá-
saga noi’sk.. J>eir sem þekkja borgalífið i
Noregi geta haft gagn af því, eu fyrir aðra
er það fremur torskilið.
Á7fir höfuð fellur mjer stefna sú, sem
kemur fram í Verðandi í mörgu fremur vei,
því hún sýnir töluvert af andlegu fjöri, áræði
og dyrfsku, sem er alveg nauðsynlegt til að
vekja vort kaida og daufa þjóðlíf.
• «
F r j e 11 i r ií 11 e n (1 a r.
Kaupmannahöfn 28. dag ágústm. 1882.
J>egar vjer rituðum yður síðast var injög
tvísýnt, hvernig egipzka málinu mundi af
reiða, enda var þá eigi langt um liðið frá
því, er atburðirnir þar syðra tóku að gjörast
ískyggilegir og hins vegar margs að gæta og
í mörg horn að líta, áður en sjá mætti hver
leikslokin myndi verða; en nú skal þess í
fám orðurn getið, sem fram hefir farið allt
til þessa tíma. Eins og kuunugt er var það
herinn undir forustu Arabi Pascha, hermála-
ráðgjafans, sem varð frumkvöðull allra þessara
óeirða og mótþróa gegn umsjón og yfirráðum
Engla og Fralika þar í landi, og sem magn-
aðist á skömmum tíma mest fyrir dugleysi
jarlsins, Tewfik Pascha, sem sinnti því lítið
í fyrstu, hverju fram yndi, og haltraði síðan
ráðalaus milli beggja málsaðila þegar að hon-
um tók að kreppa. J>egar Englar ogFrakkar
sáu, að Arabi var ósveigjanlegur og mál þeirra
tók að óvænkast, þá heimtuðu þeir að jarl
ræki ráðaueytið frá völdum og Arabí í ut-
legð og varð svo að vera sem þeir vildu, en
það varð eigi til annars en að herinn og
helztu atkvæðamenn stjórnarinnar urðu upp-
vægir og kúguðu jarl til þess að taka þessa
skipun aptur og fá Arabi stjórn hermálanna
í hendur, ella mundi hann sjálfur láta völd-
in og jafnvel lífið. En eptir,þetta sótti hver
óförin eptir aðra hann heim, sem fullkom-
lega sýndi að hann var því ekki vaxinn að
ráða fram úr vandkvæðunum. Arabi og hans
prests á Hólum, enn fjórum árum síðar
(1658) fjekk hann Velli í Svarfaðardal, og
var þar prestur um 40 ár og dó þar árið
1705 og hafði þá fjóra um áttrætt. Kona
J>órsteins var Steinvör alsystir þeirra Rún-
ólfs meistara (20) og síra J>órsteins á Sval-
barði og Eyðum.
Áttu þau síra J>órsteinn Ulugason og
Steinvör 3 dætur: Sigríði, Gróu og Krist-
rúnu. Kristrún giftist Ara á Sökku Jóns-
syni prófasts í Vatnsfirði (1636 til 1673),
Arasonar. Var dóttir þeirra Ara og Krist-
rúnar: Hóhnfríður langamma hins fræga
myndasmiðs Alberts Thorvaldsens.
(Framhald síðar).