Norðanfari - 21.12.1882, Blaðsíða 2

92 —
hversu heimskuleg pau æfintýri væri, sem
kennimenn kirkjunnar væri að troða í menn
frá barnæsku. Og í þessu skjni lofaði hann,
pá er hann væri kominn heim til Norvegs,
að láta tímarit nokkurt út frá sjer ganga, til
Ameríku, sem leiða skyldi menn í allan
sannleika. Hann tók og fram að æfintýri
pau, sem kölluð væri kristnir trúarlærdómar,
væri til mikils ills, með því að þau dræpi
eða skaðskemmdi skynsemina, og hann lýsti
yfir, að hann væri langt um sælli síðan
hann hefði gjörzt kristindóms-afneitari og
««evolutionisti»» heldur en hann hefði
verið meðan hann trúði sem kristinn inaður,
Og þessi ánægja sín með hið núveranda and-
lega ástand sitt gjörði sjer það að heilagri
skyldu að hjálpa öðrum til að öðlast sömu
sannfæring. Enda kvaðst hann ætla, að aldrei
yrði neitt úr löndum sínum, Norðmönnum,
fyr en þeir hyrfi frá hinum ljótu æfintýrum
kristindómsins, sem náttúruvísindi, heimspeki ,
og málfræði heíði fyrir æva-löngu kollvarpað.
Hvað þurfum vér nú framar vitnanna við ?
Er ekki auðsætt, að sá maður, sem þannig
hefir komið fram opinberlega, hefir gjörzt
og vill skoðast sem beinn fjand-
maður kristindómsins? Er unnt að
ganga öllu lengra í kristindóms-afneitun en
nú er sýnt að Björnson hafi gjört? Eða
hvað er orðið eptir af kristindómi, þegar allt
það er fótum troðið í kenning biblíunnar og
kristilegrar kirkju, sem Björnson fótum treður
og álítur lielga skyldu sína að koma öðrum
til að fótum troða? Jeg vona, að hr. Jón
Ólafsson játi nú, að Björnson hafi ekki að
eins afneitað ýmsu af því, sein kallað er
kristindómur, heldur og því, sem er sannur
kristindómur* Hr. Jón Ólafsson má fyrir
mjer trúa hverju sem hann vill, en ef hann,
sem jeg vil vona að ekki sje, aðhyllist pær
skoðanir Björnsons á kristindóminum, sem
hjer er frá skýrt, þá væri hégómí fyrir hann
að halda því fram, að hann væri kristinn
maður. Að leitazt hafi verið við vestur í
Ameríku af talsmönnum kristindómsins að
hrekja vantrúarkenning Björnsons opinberlega
hæði í ræðum og ritum segir sig nærri því
sjálft. í blaðinu «Den kristelige Talsmand»,
sem þó ekki er lúterskt blað, er t. a. m.
löng ritgjörð, sem mjer sýnist mæta vel frá
gengið, til varnar hverju einstöku atriði
kristinnar trúar, sem Björnson hafði opin-
berlega afneitað, og liefir sú ritgjörð það
meðal annars sjer til ágætis, að hún er laus
við alla frekju og trúarofsa og varast að meiða
persónu Björnsons í neinu. En ekki síður
hefir í Norvegi verið ritað á móti vantrú þeirri,
sem Björnson hefir tekið sjer fyrir hendur
að útbreiða, þannig í fyrra í alkunnu kirkju-
legu tímariti, sem «Luthersk Kirketidende»
heitir og sem út kemur í Kristiania; þar
er feyki-löng ritgjörð með fyrirsögninni:
«Kristus og Antikristus», og er þar
svo litið á, og án alls efa með rjettu, að hin
anti-kristilega stefna hafi aldrei komið eins
hroðalega í ljós meðal hinnar norsku þjóðar
eins og í og með Björnson eins og hann er
nú orðinn. í «Norðaníara» sagði jeg forðum,
að það værí «ekki rjett af þeim, sem vilja
kristindómslífi þjóðar vorrar vel, að fræða
alþýðu um slíka menn eins og Björnson, en
benda ekki með einu orði á það, sem er
hættulegt og öfugt í stefnu þeirra». fessu
segist hr. Jón Ólafsson vera fyllilega sam-
*) Hr. J, Ó. spyr, hvort jeg «í einu sem
öllu» trúi því, sem kallað sje kristin-
dóinur. Svar: nei, en jeg trúi, þótt í
veikleika sje, öllu því, sem samkvæmt
biblíunm og samhljóða skoðun hinnar
evangelisku kirkju er sannur kristin-
dömur.
dóma. Nú geng jeg út frá því sem sjálfsögðu,
að hr. Jón Ólafsson eins og hver kristinn
maður sjái margt hættulegt og öfugt í hinni
andlegu stefnu Björnsons eins og jeg hefi nú
sýnt að hún er. En hlýtur hann þá ekki
að viðurkenna, að hann hafi átt aðfinningar
skilið fyrir að hofa tekið sjer fyrir hendur,
að fræða alþýðu um hina opinberu starfsemi
Björnsons og vera ekki fyrir vanþekkingar
sakir fær um að benda með einu orði á hið
hættulega og öfuga í stefnu hans? Hr. Jón
Ólafsson kveðst vona, að jeg hafi siðferðislegt
þrek til að kannast við, að jeg hafi hlaupið
á mig, ef jeg hafi fellt dóm minn um Björn-
son að eins eptir ummælum annara, í stað
þess að dæma hann eptir verkum sínum,
Jeg þykist hafa sýnt, að dómur minn um
Björnson sje sannur og rjettur og að jeg að
eins hafi dæmt liann eptir því, hvernig hann
sjálfur hefir komið fram, eða með öðrum
orðum: að hann hafi dœmt sig sjálfur. Og
svo vona jeg, að hr. Jón Ólafsson efist ekki
lengur um, að Björnson hafi með þeim ber-
serksgangi hans gegn biblíunni og trúarlær-
dómum kristilegrar kirkju, sem hjer er frá
sagt, gjörzt beinn fjandmaður kristin-
dómsins, og að hann sje svo rjettsýnn, að
viðurkenna, að jeg hefi hvorki syndgað móti
honum nje Björnson með því, er jeg hefi
íundið að æfi-ágripi þessa manns eptir hann
í J>jóðvinafjelags-Almanakinu.
Seyðisfirði, í nóv. 1882.
Jón Bjarnason.
Atliugasemdir
við grein Páls Pálssonar í 51. og 52. blaði
þ. á Eróða.
(jNiðuiiag).
Jcg miunist ekki að hafa talið afglöp
fyrir E. Tli. að hann auglýsti ekki hver kjör-
stjóri átti að vera; cnn jeg segi það nú,
að mjer þykir frjálsri stjórn fara betur úr
hendi, að auglýsa hlutaðeigendum, liver eigi
að framkvæma þá athöfn sem annar hættir
við, og framkvæmast þarf. þetta hefir líka
opt átt sjer stað. En mjer virðist P. P. ekki
vera sárt, þó sýslunefnd, sem optast er sam-
sett af bændum, missi aptur þann litla rjett,
sem henni er orðin heimilaður í lögum, og
einungis vilji að þeir inögli ekki undir rjettar-
hallanum. Hingað til virðist mjer hann lika
sjálfum sjer samkvæmur í því, að vilja niður-
þagga allar aðfiuningai' við launaða menn og
menntaða menn. Skyldi hann þá ímynda sjer
aö lagabrot helgaðist af menntun og launum
eða embætti, og það eina rjetta væri að hegna
íáfræðingunum launalausu !! mjer og mínum
líkum, enn embættismenn sjeu hafuir yliv lög-
in? Enn jeg held víst nauðsynlegt, að allir
beri virðingu fyrir lögunum, og að þeim sje
beitt með inildi og rjeltlæti, einnig við mál-
leysingja og liiua fáfróðu, að þessum sje leið-
beint, og þeir upplýstir, eins og mögulegt er.
það sem P. P. vikur að mjer um ókunnug-
leik á alþingistiðindunum, er ófyrirsynju, eins
og um flesta í ininum flokki, jafnvel þó jeg
ekki geti voltað honum, nje Slefáni,fullkomið
þakklæti fyrir þanu Ijettir sem þeir hala gjört
okkur til að uálgast þau, og bendir þó l'erða-
reikningur þeirra til, að þeir liaíi ekki verið
mjög illa riðandi, eða á einum hesti. Jeg
hafði í þanka mínum ljóst yfirlit tiðindanna
á kjörfundinum. Jeg man mjer þótti Stefáni
engiu nauðsyn hafa gengið til, þjöðarinnar
vegna, að inæla fram með lannaviðbót bysk-
upsins 1875, Jeg hugsaði líka að hann seinna
hefði mátt finna skyldu sína til að mæla bet-
ur með þeim fyrsta og eina bændaskóla, sem
þá var i tilbúningi; og af því byskupinn var
efnaður, enn ekki fær um að líta vel cptir
langt í burt frá sjer með eigin atigum, og er
því ekki embætti sínu að fullu gagni, en afi
þýðumenntunin sannarlega sárþurfandi styrks
og hjálpar, get jeg enn ekki skilið að hjer
liafi ráðið eintóm sparnaðar hugmynd, sam-
einuð framfarakeppni, og hafi P. P. verið
viss um að allir sem kusu Stefán, hafi vcrið
vel heima í alþingistíðindunum verður það
glöggara hverjir framfaramenn þeir eru, og
hvað þeir álíta framför þjóðar vorrar. Sanit
er jeg eins og áður hræddur um þessu skjóti
öfugt við.
Nú kemur að jeg held, ritvilla hjá P. P.,
eða þá mótsögn, sem sýnir að honum einnig
getur yfirsjest, nefnilega: að jeg hafi sagt að
Mýramenn hafi orðið fjölmennastir á kjör-
fundinum. Hann spyr: „hvað hafi hiudfað
Mýramenn að verða fjölmennaslir"? J>ettasetti
eg ekki vel á mig; cn í Bjarnanes presta-
kalli eru 3 kirkjusóknir, og af því P. P.
sýnist áður helzt hafa hallast að því, að birt-
ingiu hafi átt að fara fram við messu, gat
þetta ekki orðið fyrir tímans naumleika í öll-
um (3) sóknunum, eptir því sem á stóð, og
áður er sýnt; má ske við Holtakirkju hafi
ckki orðið messað þennan tíma, og þá var
komin upp kenningin sem áður er á minnst
um ólögmæti kjörfundarins: líka gátu hlut-
aðeigendur ef til vill verið búnir, fyrir kjör-
fundarbirtioguna, að ákveða safn. En jcg
mundi helzt hafa getið til þegar hljóðbært
varð að Jón prófastur mundi gefa kost á sjer
fyrir þingmann, hafi þeir sem heima sátu
viljað liann kæmist að, enn af gamalli tryggð
við Stefán, sem lika er sómamaður í sveit,
hafi þeir ekki haft kjark til að breyta um,
og lieldur tekið af að verða ónýtir við þetta
áríðandi tækifæri.
P. P. heldur mjer liafi ekki verið um
kosningu Stefáns. ]petta er að því Jeytisatt,
að jeg hjelt að Jón prófastur væri fjölhæf-
art, og ekkt minna ftjatslyiidui, tíka aö tiann,
vegna stöðu sinnar rnundi greiða betur fyrir
alþýðumenntuninni, sem jeg álít ætti að vera
frcmst í flokki allra mála á því kjörtímabili
sem í hönd fer. Hann gaf líka kost á sjer
fyrir það minna ferðakaup, að Iandssjóður-
inn hefði aptur á sinum tíma, getað betur
hlaupið undir bagga með oss ef hjer hefði
verið einlægur vilji allra að stofna menntabú;
en persónuleg óvild gekk mjer ekki til að
hafna Stefáni; jeg hefi kosið hann áður, og
leitast við að virða hann ekki síður en hann
hefir unnið til, fyrir mig og minn hrepp; en
jeg hefi þann veikleika, að vilja láta gagn
þjóðarinnar silja fyrir gagni hins einstaka,
helzt hafi hann ekki skaðað sig t jijónustu
þjóðfjelagsins, og ekki heppnast að koma því
fram, sein jeg áleit mestu varða. Og þrátt
fyrir liina snjöllu tölu sem P. P. hjelt á fund-
inutn og sem jeg mun hafa skitið rjett, hjelt
jeg honum fSt.) væri hætt að fara fram fyrir
aldurssakir, en um það er ekki algjörlega
hægt að segja fyrr en tíðindin frá seinasta
þingi eru komin.
Að jiví leyti sem ekki er áður óbeinlínis
svarað spurningum P. P. viðvíkjandi afreks-
verkum Stefáns á alþingi, leyfi jeg mjer að
gjöra þá athugasemd, að Jiað var kjarkur
Jónsens kaupmanns eldra annarsvegar, en
eindregin samtök Öræfinga hinsvegar, sem
fyrst, komu verzluninni á Papaós. J>essu er
ómögulegt að neita með sönnum ástæðum.
Eins er það að þakka hyggilegri forsjálni og
eptirlátssemi hins góðfræga kaupstjóra Gránu-
fjelagsins annarsvegar, og hinsvegar mest ör»
æíingum, samt með tilstyrk annara, að fje-
lagið sendi skip á Papós, og svo !t Horna-
fjarðarós. Stefán á þakkir skilið fyrir það
að liann var styðjandi þetta mál, og fylgdi
að löggildingu þessara verzlunarstaða, en að
eigna honuin það eingöngu, að þcir eru not-
aðir, cr líkast eins og að eigna dönskum yfir-
smið eingöngu, að alþingishús komst upp, og