Norðanfari - 07.02.1883, Page 4

— 114 —
gegnum lieilar járnptötur, en eigi getur það
verið miliið. Úr ýmsu smá dusti, er fellur á
ofna, myndast kolasúrefni þegar þeir eru
hitaðir. Er þvi áríðanði, að fægja þá iðulega,
svo það verði ekki að skaða. Pægðir ofnar
liita líka mikið betur, og endast margfalt
lengur heldur en óhreinir og ryðgaðir.
f>ó ofnar hati allvíða á síðari árum verið
töluvert bættir, þá hefir nú verið fundið upp
annað verkfæri, sem ef til vill veldur miklu
meiri skaða en ofnar hafa nokkurntíma gjört,
það eru kola-línsljettujárn (pressujárn), sem
nú eru orðin næsta algeng. Allt kolasúrefnið,
er myndast í hinum brennandi kolum, streymir
beinlínis út í herbergið þar sem þau eru
nötuð. Ef einhverju dýri væri haldið yfir
gufunni, sem leggur upp úr stútnnm, þá
mundi það devja á svipstundu. Erlendis eru
yfirlið mjög algeng á skraddara starfliúsum
þar sein þessi verkfæri eru notuð, og sumir
þjást af sífelldum höfuðverk eða jafnvel
bráðdeyja. J>að mundi ekki öþarft, ef kola-
línsljettujárn væri alveg fyrirboðin, ef menn
eru sjálfir ekki svo hyggnir, að hætta við, að
nota þau. En það ætti enginn, að láta sjer
verða að brúka þau af þeirri ástæðu að þau sje
svo hentug, því þau gcta valdið því tjóni, scm
ekki er hægt, að reikna til peninga, og enginn
er fær um að bæta. En vilji menn nú endi-
lega hafa þau þó líf og heilsa sje í veði, þá
er sjálfsagt, að nota þau einungis í rúmgóðu
húsi þar sem engir búa og loptið getur
óhindrað streymt að hvaðanæfa.
í skarreyk er töluvert af kolasúrefni
ásarnt kolasýru og efni, sem heitir „akroIein“,
sem getur verið hættulegt fyrir augun. Æltu
menn því adrei, að slökkva Ijós án þess, að
kæfa skarið nm leið. Sem dæini, hvað skar-
reykurinn er skaðlegur, má geta þess, að
einusinni skemmtu nokkrir menn sjer að því,
að halda rjúkandi skari fyrir vitunum á sof-
andi dreng. Eptir hálftíma fjekk hann and-
þrengsli og krampa og dó að rúmum tveimur
dögum liðnum.
F r j e 11 i r i n 111 e n (1 a r.
Úr brjefi úr N. sýslu 8/í2 — 82.
«Hjer hefir nú komið mikið af gjafafóðri
frá Englandi og nokkuð frá Danmörk, en
syslumanni, sem skipti með nokkrum stór-
mennum milli hreppanna virðist að'hafa mis-
tekist petta, pví vestursýslan, sem var óneit-
anlega verst stödd, hefir fengið svo lang-
minnst, en út af pessu hefir risið mikil ó-
ánægja, einmitt par sem vestursýslubúar hafa
ýms rök fyrir, að pað gjafafóður, er koin til
N. eyrar var peim ætlað einum, eu petta á
eptir að sýna sig betur, pví pað mun full-
komið alvörumál, að við pessa skiptingu skuli
ekki sitja ef liægt er. það er annars mikið
undarlegt, að pað sem gefið er af jafn frjáls-
um og góðum vilja, skuli aptur purfa að út-
býtast fyrir luktum dyrum, eins og hjer var
tilfellið og málsmetandi mönnum varnað að
lilusta á. en par á móti ólöglega kosinn mað-
ur tekinn í skiptinganefndina. Um petta
er Svo margt að segja, að hjer er hvorki stund
nje staður til að tala meira uin petta efni,
’jþað sem kom hjer til hreppsins af pessu fóðri,
útbýttist allt peiin íátækustu, og hinir sem
með nokkru móti álitust færir til að fá sjer
fóður úr kaupstað fengu náttúrlega ekkert».
Úr öðru brjefi dagsettu 9/u — 82.
«Fimmtudaginn 23. f. m. kom hjer um
miðjan dag snögg norðanhríð, en fjenaður var
allstuðar úti og hraktist víða, pó held jeg að
hvergi hafi orðið verulegur skaði að henni.
Heilsa er hjer yfir höfuð góð og engir hafa
hjer nýlega dáið nafnkenndir. Mjög misjafn-
ar eru skoðanir manna á því hvernig rjett-
ast sje að skipta útlendu gjöfunum, Sumir
álita að pær sjeu beinlínis ætlaðar peim sem
annars hefðu mátt gjöreyða fjenaði sínum,
aðrir að pær sjeu nokkurskonar skaðabætur,
sem skipta eigi eptir pví sem hver hefir misst,
og enn aðrir að gjafirnar sjeu einungis skepnu- |
fóður, sem skipta skuli svo að allir haldiept- 1
ir af skepnum sínum í vor að rjettu hlut- :
falli, við það, sem verið hafi, og er jeg á að ;
sumstaðar hafi verið farið mest eptir hinni
síðasttöldu skoðun, þar sem efnamenn, sem !
áttu í vor svo þúsundum króna skipti og l
hafa að eins fyrir sínu einu lífi að sjá, hafi
fengið drjúgan skerf af gjöfunum, samt stór-
bændur og verzlunarstjórar, en fjölskyldu-
menn að eins nokkur pund. Aldrei hefir
fólk talað bjer eins mikið um að komast til
Ameríku og nú, og hefir uppástunga sýslu-
manns hjálpað mikið til peirrar fýsnar. Sýslu-
maður Ijet í Ijósi þá uppástungu á fundi, er
hann hjelt með nokkrum bænduin, að fækka
vinnufólki, og að bændur skyldu velja dug-
leg hjú og borga þeim frá 15—30 krónur
um árið, en taka hið Ijelegra að eins fyrir
fæði, og minnka að mun kaffi, eða jafnvel
leggja algjörlega niður kaffinotkun. Sumir
gjöra að eins gis að pessari uppástungu en
nokkrir gremjast yfir henni».
Úr brjefi að norðan d. 17/12 — 82.
«Frjettir eru hjeðan allfáar: Smákvillar
eru að stinga sjer niður, er pað uppsala og
niðurgangur með nokkurri hitaveiki pó ekki
banvænt. A Grjenjaðarstað er nýlega dáinn
elzti sonur sjera Benidikts prótasts, Kristjáu
að nafni; það er fjórða barnið sem hann er
búinn að missa, er pað afleiðing mislinga-
veikinnar. Margir eru pað lijer um pláts,
sem bera menjar peirrar veiki, líklega meðan
peir lifa. Allar pær hörmungar, sem' lands-
menn eru búnirað líða fyrir pennan vesælings
eina mann, sem flutti veikina til landsins,
eru meiri en að peim verði með orðum lýst.
Og svo hinn setti landlæknir í Reykjavík,
að sleppa pessarí veiki lausbeizlaðri í bæinn
par er aptur annað afbragðið í sinni tegund
— en fara svo, pegar veikin var komin í æsing
burtu af landinu, einasta til þess að útvega
sjer nafnbót! Jeg er orðinn margorðari
um petta, en jeg ætlaði og pó er svo sein
ekkert sagt af því sem segja mætti uin allar
pær kringumstæður; en sleppum pví nú að
sinui. Af búnaðarástandi hjeðan úr sveitum
,er allt annað en glæsilegt að segja. Menn
munu almeniit hafa purft að lóga í haust
! helmingi og sumir tveimur priðju pörtum af
fjárstofni sínum, og svo kúm og hestum mjög.
Samt sem áður mun ásetningur í versta lagi.
Menn hafa ekki nógu mikið prek til að drepa
niður pangað til óhult er fyrir fóðurskorti,
sem pó er hin mesta fásinna, því «betri er ein
gæs í liendi en tíu i skógb. Töður reynast
illa; par sem þær eru ekki svartornaðar og
brunnar, pá eru pær mygglaðar og illætar.
Eius inunu hiu iitlu úthey reynast næsta
Ijett og afnotaslæm. Jarðir hafá verið ogeru
enn, hjer út til dalanna, svo lítið er búið að
gefa fullorðnu fje. Jarðbann er til heiða bú-
ið að vera lengi, í Mývatnssveit, framan og
neðan við vatnið mjög slæmt, eins í Bárðar-
dal. Ekki er farið að skipta gjafakorninu
enn þá á Húsavík, svo jeg tii viti. Að
minnsta kosti er hreppsnefndin lijer ekki í
heild sinni búinn að íá neina vitneskju uin
pað. Hvaða stefnu inenn taka við útbýtingu
á pví, er ekki gott að spá neinu um. Að
ætla sjer að skipta pessu gjafakorni milli
peirra sem purfandi eru fyrir fóður, pá verða
purfalÍBgarnir ærið margir og lítið sem kem-
ur í hvers hlut. Jeg hygg heppilegast verði
að stofna forðabúr fyrir hvern hrepp af pví
er honum hlotnast, og grípa svo til pess,
pegar í mestu raunirnar rekur. Til að mynda
nú í vetur skal lána peim, sem inest verða
purfandi fyrir fóður og setja liæfilegt verð á
pað, sem lántakandi borgi svo aptur á sín-
um tíma, (o. gjalddaga, sem honum er sett-
ur) með vissri lirónutölu. J>ó ætti ekki að
heimta lánið af honurn næsta ár, ef svo áv-
aði. að útlit væri fyrir, að forðabúrsins pyrfti
ekki pað árið. Með pessu fyrirkomulagi ætla
jeg að gjafakorn petta komi að beztum not-
um. En hjer mun fara eins og vant er, að
«sínum augum lýtur liver á silfrið».
J>egar jeg íer að tala um gjafakornið, pá
kemur mjer ( hug falleg saga, sem jeg frjetti
á Ákureyri pá er jeg var par seinast. Norð-
menn höfðu komið pangað með kornvöru til
gefins útbýtingar handa fátæku fólki kringum
Eyjafjörð. En svo hafði einhver málsmetandi
maður ekki viljað að gjöfin væri pegin og
sagt hennar alls enga þörf, pví hann vissi
ekki til að nein bágindi væru. Svo kvað
Tryggvi Gunnarsson hafa keypt vöruna en
gefandi sent svo — samt sein áður — and-
virði hennar til landshöfðingja. Á Akureyri
kom jeg seint í ágústmánuði í sumar, og átti
pá tal við nokkra af bæjarbúum, sögðu peir
mjer, að mestu vandræði væru par í bænum,
bæði með mat og eldivið, viða hvar, og voru
sumir að fá borð og planka til að brenna
meðan til hrökk, og sykur var hvergi að fá
fyrir löngu síðan. Svona var mjer sagt á-
standið í bænum. Hjá bændum vissu menn
hvernig áraði í sveitunum, grasleysið eins og
pað var, ótíðin framúrskarandi og veikindin á
hverjum bæ, annaðhvort nýafstaðin eða í æs-
ingi. Og pó eins og stóð, ekki væri svo langt
koinið, að maður gæti sagt beinlínis hallæri
k o m i ð pá purfti ekki gloggskyggnan mann
til as sjá, að hin mesta nauð var fyrir dyr-
um. Með pessu lagi — eða ólagi — var
pessum gjöfum svipt af fátæku fólki á Akur-
eyri og kringum Eyjafjörð, sem sannarlega
purfti peirra með eptir minni meiningu.
Afli er sagður á Skjálfanda, pegar til gefur að
róa. J>að er ekki lítið gott fyrir pá, sem
pess njóta, ekki sízt um þennan tíma, sem
annars er ekki arðsamari. Eins og annað
fleira er pað kaupstjóra Tryggva Gunnarssyni
að pakka, að saltfisks verkun komst hjer á
norðanlands, að minnsta kosti varð hann fyrst-
ur til pess, Honum er í sannleika ekki pakk-
að, eius os hann á skilið, það sem hann hefir
unnið landsmönnum í hag bæði með það og
annað».
Úr brjefi úr Húnavatnssýslu 25/j — 83.
«Almenn heilbrigði, tíðarfar hið bezta.
Bær allur að Svertingsstöðum í Miðfirði (í
Húnavatnssýslu), brann með öllu er í var,
aðfarauótt hins 30. des. f. á.’til kaldra kola.
í bænum voru meðal annarsll kindur. Um
heybruna hjer í sýslu, hafið pjer heyrt». —
Bezta tíð og jarðsæld yfir Húnavatns- og
Skagafjarðarsýslur.
A u g 1 ý s i n g a r.
— Seldar óskilakindur í Kelduneshreppi
liaustið 1882.
1. Hvít ær vetprgömul, mark: Tvístýft fr.
hægra, stúfrifað biti a. vinstra.
2. Hvít ær tvævetur, mark: Sýít iiægra, tví-
stýft apt. vinstra. Brennimark: S. B. S.
Lóni, 3. desbr. 1882.
Á. Kristjánsson.
— Mjóidalur í Bólstaðalilíðarlirepp í Húna-
vatnssýslu 45,4 hundr. að dýrleyka er fáan-
legur til kaups eða ábúðar, á næstkomandi
vori. Jörð pessi :hefir engi fyrir 10—12
sláttumenn, og beitiland að pví skapi mikið
og gott. Mjóidalur getur pví framfært í með-
aiári: 8 kýr og 600—700 sauðfjár. Listhaf-
e'ndur snúi sjer til undirskrifaðs í bessu .efni,
Mjóadal 25. janúar 1883.
Jóh. Fr. Sigvaldason.
Kúfort nokkurt, 'lem næstl. sumar átti
að flytjast frá Akureyri til Skagastrandar með
póstskipsferð, hetir enu eigi komið til skila.
Kúfortið átti að vera gamallt ófaríað. og inerkt
á pappírsspjald, er neglt var olan á lokið: B.
A. Blöndal Skagaströnd. I kuförtinu voru
bækur og nokkuð af fötum. Yil jeg biðja
pá, er vita kunna hvar tjeð kufort er niður-
komið, að láta mig víta hið allra fyrsta.
Blönduósi 25. janúar 1883.
Jón Á Blöndal.
Eigandi og ábyrgðarm.: Björn Júnsson.
Prentsmiðja Norðanf. B M. Stepliánsson.