Norðanfari


Norðanfari - 06.03.1883, Qupperneq 1

Norðanfari - 06.03.1883, Qupperneq 1
22. ár, 1 Norðanfara 8. nóv. f. á. stendur grein nokkur um fiskiveiðar Norðmanna. Grein þessi er rituð með mikilli hógværð og — mjer liggur við að segja — nokkurskonar velvildar- blæ til stjórnarinnar, en lætur pó í ljósi óá- nægju yfir því, að ósamkvæmni sje milli tveggja hrjefa, sem stjórnin hefir gefið ót 27. júlí 1858 og 7. febr. 1882, viðvíkjandi fiskiveið- um útlendra manna við ísland. Af pví jeg hefi samið bæði brjefin, vildi jeg biðja hinn heiðraða rithðfund að tilgreina nákvæmar í hverju pessi ósamkvæmni sje fólgin, pví jeg get ekki fundið hana. Kaupmannahöfn, 12. jan. 1883. Virðingarfyllst. Oddg. Stephensen. Tíokkud um trúarefni, að miklu leyti tekið eptir fyrirlestrum, sem haldnir hafa verið um pað efni af Guðmundi Hjaltasyni. (Framhald). 3. kafli. Vantrúin utanlands. Hver sem nokkuð pekkir til heimsmennt- unarinnar, hlýtur að sjá, að hún hefir mikið fjarlægt sig frá kirkjutrúnni, og margir, já, flestir vísindamenn eru meira og minna efa- menn. Auk áðurnefudra ástæða er sú ein, að peim og mörgum finnst, að kristna trúin liafi lofað meiru en hún hefir haldið. |>eim íinnst, að lestir hinna kristnu, sem pó pykj- ast vera kristnir, sjeu svo miklir, og halda pví að pað sje að kenna kristnu trúnni. J>etta kemur einnig af pví, að hvorki peir nje aðr- ir, gjöra nógan mun á kenningu Krists sjálfs og kirkjukenningunni. Og pannig lendir last vantrúarinnar á sjálfuin höfundi trúar- innar par sem pað einmitt ætti að lenda á peim, er hafa misskilið kenning hans. Frumkristnin heimtaði guðsótta, einlægni, samlyndi, og mannást, mannjöfnuð og frelsi. En prátt fyrir petta varð pó kristnin, einkum eptir að hún náði völdurn, full af liræsni, prætugirni og ófrelsi. Og enn í dag hafa margir kirkjutrúna sem skálkaskjól. Konungar og stórmenni sem opt látast halda dauðahaldi í kirkjutrúna, boða stríð og blóðs- úthellingar, niðurbrjóta allar frelsishreifingar, útsjúga alpýðuna, níðast á sinápjóðunum og fátæklingunum, sem stynja uudir ofurveldi stjettahrokans og hius dýrslega styrkleika sem heldur honum uppi. |>eir pykjast geta var- ið petta með orðum ritningarinnar og snúa peim og hártoga hana á alla vegu, en gjöra bæði hana og sjálfa sig að viðbjóðslegu og hlægilegu skrýmsli í augum allra sannra mann- vina. Mörg heimili, sem ljetust vera menntuð og unna trúnni, lokuðu dyrum sínum bæði fyrir rödd framfaramannsins og purfamanns- ins, og sungu sig í andlegann svefn með guð- legurn hræsnissöng. En hefndin beið elcki # lengi; sameignarmenn sem vildu kollvarpa eignarrjettinum, sögðu: «Burt með heimilin! pau eru uppsprettulind eigingirninnarv. Og svo heimtu peir að hjónabönd og kristin trú væri af tekin af pví hvorutveggja var svo vanbrúkað. Akureyri, 6. marz 1883. Nr. 5.—6. J>ótt aðal atriðið í öllum trúarflokkum kirkjunnar sje hjer um bil hið sama, pá hafa pó flokkar pessir legið í sífeldum ófriði hver við annan, petta hefir aukið efann hjá hin- um, og peir hafa sagt; «Sjerhver pykist hafa rjett og segir annan ljúga; hver hefir pá rjett?* Báðir hafa hangið of mjög í smá- mununum, en gleymt aðalatriðunum. J>að getur líka verið að hin harða kenning um reiði Guðs og helvíti hafi fælt marga frá guðrækni. En pað er ekki að eins kirkjutrúin, t. d. prenningarlærdómurinn, guðdómur Ivrists og tilvera satans, sem menn efast um, nei, menn efast um tilveru Guðs og ódauðleik sálarinnar og jafnvel um misroun góðs og ills. Og par eð menn geta og hafa getað trúað öllu pessu prennu síðast nefnda, án pess að vera kristnir eða trúa yfirnáttúrlegri opinberun, pá er hætt við að pvílík vantrú hafi dýpri rætur, en í pvi hneyksli, er menn taka af vanbrúkun kirkjutrúarinnar. Af mönuum er nú lifa eða nýlega hafa dáið, vil jeg nefna fáeina er annaðhvort al- veg neita, eða pó að minnsta kosti efast um tilveru Guðs. Biichner, Vogt, Hæckel, pýzkir náttúru- fræðingar, Feuerbach pýzkur spekingur og fleiri, neita alveg tilveru Guðs, jafnvel pótt peir alls ekkert geti sagt oss um upphaf frum- fieimsins og frumlífsina Comte og Faine, frakkneskir spekingar, láta pað hjer um bil heita óvíst livort nokk- ur Guð sje til eða ekki. Darwin, hinn mikli náttúrufræðingur og Stúart Mill, spekingur og mannvinur mikill, báðir enskir, játa að sönnu tilveru Guðs, en rit peirra hafa gjört marga efasama og suma guðlausa. Samt má gæta pess, að flestir náttúru- fræðingar að vitni Hæchels í hans «Sköpun- arsögu* bls, 150, sjá sig knúða til að trúa yfirnáttúrlegu sköpunarverki; og eins má at- huga að Darwin, Mill og aðrir, sem annað- hvort trúa eða pó ekki aiveg neita tilveru Guðs eru almennt álitnir meiri vísindamenn en hinir sem neita lienni. En prátt fyrir pað, hygg jeg að megin- partur menntaðra manna erlendis sje meira og minna í efa um, hverju hann á að trúa, og að hann áliti kirkjutrúna úrelta og ónýta. En hvað vilja pessir menn setja í stað- inn? já, pað er hætt við að pað verði fremur | fátæklegt. J>að sem peir segja um hræsní, tvídrægni, hroka og illsku kirkjunnar er opt allt of satt. en peir vaða reyk, pegar peir halda, að brest- ir hennar hafi rót sína í frumkristninni eða í kenningu Krists, og eins pegar peir halda, að peir geti búið til betri lífsskoðun enn pá sem kristnin hefir. Jeg hefi lesið nokkuð af ritum nýrra siðafræðinga, sem pykjast búa til nýja siða- fræði, sem sje kristninni að mestu óháð, en mjer hefir fundist, að siðferðishugmyndir peirra væru alveg hinar sömu og pær sem kristnin heíir, og að sá hafi að eins verið munuiinn, að pær komu fram í nýrri og nokkuð aðgengilegri mynd íyrir suma. Já, siðkenning hinna nýrri höfunda get- ur ekki einu sinni haldið við hinar gömlu og — 5 — göfugu siðferðishugmyndir kristninnar, heldur nær hún ekki lengra en svo, að hún verður að byggja kenning sína á grundvelli hinnar mestu eígingirni. Og að pessi «nýja trú» ekki verðiaffara- sælli kirkjutrúnni er auðvitað, pví bjá ját- endum hennar, sem nú pykjast ætla að gjöra kirkjunni kinnroða með frelsi og mannúð, bryddir nú pegar á peim hinum sömu löstum, sem peir eru að áfella kirkjuna fyrir. Og pað má nærri geta, að ef að peir fá eins mik- ið vald og kirkjan hefir haft, pá munu peir líklegast verða henni hálfu verri. J>ví hafi henni ekki tekist að framkvæma sínar sið- ferðislegu liugmyndir eins og óska mætti, pá er ekki hætt við að peim farnist betur. J>ví pað er ekki svo mjög í stjórnarskrám, trúarjátningum eða stofnunum að gallarnir liggja, heldur eiga peir sína dýpstu rót í mannsins eigingjarna hjarta, sem allt af er og verður sjálfu sjer líkt. J>egar einhver ný skoðun er að brjótast fram til að ná völdum, pá er hún frjálslynd, af pví hún finnur ofureflið og ýmsarinnriog ytri mótspyrnur til að stríða við; en pegar hún hefir náð völdum, pá er optast úti með frjálslyndið, nema einhver kænska neyði hana til pess. Markús Aurelius og Júlian Rómakeisar- ar voru hinir beztu menn og vitrustu spek- ingar, en báðir ofsóttu kristnina, hinnr íyrri með báli og brandi, hinn síðari með hrekkj- um og fyrirlitning. En hvaða ástæður bera efamennirnir fyrir sig pegar peir neita guðlegri opinberun? vana- lega pá, að hið svonefnda yfirnáttúrlega sje ómögulegt. Og hver getur pá sannað að pað sje pað? enginn, neina kann ske sá, er alveg neitar tilveru Guðs. Og hver getur sannað að liann sje ekki til? J>að hefir enginn gjört enn pá. Enn fremur segja peir, að guðleg opin- berun sje ósjálfráður skáldskapur orðinn til í leiðslu undarlegra og sálarsjúkra manna. En hver er kominn til að fræða oss um að sál- arsýki hafi verið hjá Móses, Kristi og öðr- um? enginn, nema óviss tilgáta efamanna á vorum tímum. Einstöku menn geta til, að t. d. Móses hafi logið pví að Gyðingum, að hann hafi sjeð Guð og talað við hann og að hann hafi gjört pað til pess að halda pjóðinni í taumi og geta drifið hana áfram. J>etta er tortryggni, og um pá er hafa hana, má segja: «Margur ætlar mig sig!» Hefðu pessir menn verið í Mósesar sporum, svo hefðu peir verið vísir til að gjöra lýgina sjer að athvarfi. En pá mundu peir varla hafa framkvæmt eins gott og mikið og hann gjörði. Og efaseindir pær sem rnenn hafa gegn mörguin lærdómum kirkjunnar eru sjálfsagt eptirtektaverðar og hafa margt við að styðjast, en ekki finnst mjer pær vera svo skynsam- legar eða merkilegar, að pað sje nein veru- leg ástæða fyrir menntaðann mann, að halda að kirkjutrúin sje heimskulegri en hver önn- ur lífsskoðun. Tökum til dæmis kenninguna um frið- pæginguna, eilifa hegningu og djöfulinn: maður getur fundið margar ástæður tii að

x

Norðanfari

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.