Norðanfari - 07.04.1883, Side 2

— 30
forfeðra vorra, að verða gleymdir og fyrirlitn-
ir af hinurn nienntaða heimi.
Og bver er þá orsök til trúarleiða þessa?
Jeg held að ein að orsökunum sje sú, að
menn verða gjörðir leiðir á trúnni með illri
og andalausri barnakennslu bæði hjá lærðum
og leikmönnum.
Menn setja börnum fyrir þungar og lang-
ar greinar í kverinu án þess að útlista þær
neitt að gagni. Menn skipa þeim að læra
þær utanbókar, láta þau síðan lesa þær eins
og einhverjar þulur, sem þau sldlja lítið eða
ekkert í. Menn láta þau opt sjá og reyna,
að manni þyki ekkert varið í guðsorð, og að
það sje mest vegna prestsins að menn læri
kverið. Sumir láta þau jafnvel heyra að þau
heiti heiðingjar og fari kann ske til helvítis
fyrir bragðið ef þau ekki læri kverið, en sýna
þeim samt með breytni sinni að maður ekki
trúi miklu af því sem maður kennir þeim,
heldur hafi maður bæði kverið og prestinn
fyrir draug og grýlu til þess að liræða þau
með. Er nú ekki von að þau fái viðbjöð á
trúarbrögðunum og tortryggni til mannanna
með þessu lagi? Er ekki ósköp að vita til
þess að maður skuli fá viðbjóð á því, sem
ætti að vera manns æðsta og einasta huggun
þegar allt annað bregzt? Og einrnitt þetta
gjörir þessi illa og andalausa utanbókarkennsla.
hafi ánægju af að læra þrátt fyrir þetta, get-
ur verið. En ætli þá ánægja sú komi ekki
mest af þvi, að þau geta fengið færi á að sýna
næmi sitt, með því að læra þungar og lang-
ar greinar og kunna þær vel og að þau hafi
gaman af að æfa skilning sinn með því að
leysa úr þeim? En slík ánægja er engiuást
nje rækt til trúarbragðanna.
Jeg segi ekki að barnakennslá vorsjeall-
stuðar þannig. En jeg veit af eigin reynslu,
að hún er það allt of víða. En það er ekki
allt að kenna þeim sem eiga að uppfræða
börnin. |>að er inikið þeim að kenna, sem
hafa fengið þeim kverin í hendurnar. |>au
eru of þung og of löng, og fæstir trúa
öllu því, sem 1 þeim er þótt þeir telji
börnunum trú um að það sje allt satt.
En einmitt hjer kemur hræsnin frain.
Hún drepur trú barnanna á Guði og
öllu góðu.
Yið þurfum því að fá styttri, Ijósari og
einfaldari kver. Yið þurfurn að fá allt ann-
an kennsluliátt. í staðinu fyrir að láta börn
læra utanbókar, ættu menn einmitt ínunnlega
að segja þeim sögu biblíunnar á einfaldun og
skemmtilegan hátt, og eins að skýra þeim
stuttlega frá liöfuðatriðum kristilegrar trúar,
en gjöra það með svo mikilli hrein-
skilni, að maður ekki telji þeim trú
um neitt sem maður ekki trúir sjálf-
ur! A þessu ríður mest af öllu.
Jeg segi ekki að gömlu kverin sjeu óhæf,
heldur ekki íinnst mjer að þau innihaldi neitt
sein hneykslar mig þótt jeg efist um sumt í
kirkjutrúnni.
En það segi jeg, að eins og nú er ástatt
með trúarlíf vort, þá eru þau íremur óhentug.
um önnur kver fyrri enn menn fá sjón á
frjálsari, nátturlegri og hreinni kennsluhætti
en liafður hefir verið.
J>yki nokkrum, er þetta les, að jeg hafi
dæmt rangt, þá sanni hann það. Mjer þætti
li-fandi vænt um ef að trúarlííið er betra hjá
oss en jeg hef sagt.
Verði jeg var við að jeg haíi ósatt mælt,
skal jeg apturkalla það, því jeg hugsa ekki
svo mikið um að sigra í ritdeilum, sem um
það að segja satt og leita sannleikans. En
samt neita jeg ekki að eigingirni og dramb
stjörni mörgum áformum mínum, því er
verr að svo er. En þetta sýnir hvað lágt
vjer stöndum í siðferði bæði hjer og í öðrum
löndum. Og er von að vel fari með trúar-
sjón vora? játum því veildeika vorn fyrir Guði
og sjálfum oss.
Endað í febrúar 1883.
Guðmundur Hjaltason.
Um fyrra liluta landamcrkjalaganna.
(Niðurlag).
í 5. gr. eru ákveðnar sektir fyrir brot
gegn 1.—4. gr. Líklega mætti þegar beita
þeim annað vor eptir, að lögin hafa öðlazt
gildi, bafi ekkert verið gjört áriangt til að
fullnægja þeim. Eptir 5 ár tvöfaldast sektir
allt að 40 kr., en hækka eigi úr því. Ovíst
sýnist, hvort lrinum lægri sektum ber að
eins að beita í næstu 5 ár, eða hvort beita
beri þeim framvegis við hvern þann, er til
sekta ynni, hin fyrstu 5 búskaparár hans á
söinu jörð, sem heldur sýndist vera eitthvert
vit í. Ef eigi væri hægt að beita hærri sekt
en 40 kr. við sama mann árlega, myndi
mörgum landeigendum talsverður ávinningur
1 að greiða 40 kr. sekt árlega en vinna eigi
að merkjasetning ásamt margvíslegri fyrirhöfn,
er henni yrði samfara, en líkara þykir, ef
fieira enn eitt þess konar mál yi'ði höfðað
gegn hinum sama, að iiann yrði dæmdur til
að greiða jafnháa sekt í hverju þeirra. Eigi
getur verið ætlazt til, að allri merkjasetning
sje lokið á íimm árum, er bæði myndi með
öliu ókleyft, enda er óvíst að hinn landauðg-
asti jarðeigandi (landssjóðurinn) þyldi það, og
mörgum fátækum híþdeigendum mundi það
geta kollsteypt. það er eigi gott að sjá, á
hverju það grundi'iFllast að tvöfulda seUtir
eptir 5 ár, nema ef líklegt heíir þótt, að lítið
eða ekkert myndi verða á þeim unnið fyrir
skriffinnskunnar sakir, eða að lögin myndi
þurfa 5 ár til að verða svo skýrð, að auðið
yrði að breyta eptir þeim. Eigi verður sjeð,
að lögreglustjórnin geti látið höfða mál út af
brotum gegn lögum þessum, og ef svo er,
verður sektum eigi við komið, nema einhver
kæri sjerstaklega, en varla er ráð fyrir gjör-
anda, að aðrir kæri en þeir, er annt er um
að fá merkjavinnu til móts við sig, en geta
eigi, enda er varla mjög hætt við, að margir
gjöri svo hreint fyrir dyruin sínum í lilýðni
við lög þessi, að á þeim sitji að kæra aðra.
Grein þessi er því varla óttaleg. Að því
leyti sem lögin eru óframkvæmileg, virðist
seiii sektum eigi verði beitt. — Ef lögin
skyldaði menn til að liafa hvervetna glögg
merki og þá um leið til að hefja málaþras,
er viða þyrfti á undan að ganga, svo sem í
aðra röndina sýnist að hafa vakað fyrir sumum,
þótt það virðist eigi hafa tekizt, liefði þau
orðið skaðleg, en svo sem þau eru, sýnast
þau harla þýðingarlaus, og hætt er við, að
árangur þeirra verði víða eigi annar enn sá,
að eigandi jarðar eða umráðamaður semji
merkjalýsing, sýni hana einhverjum, er eigi
samþykkir, og búið.
Eigi þykir ólíklegt, að síðari hluti lag-
anna um gjörðardóma í landaþrætumálum sje
rjettarbót, er gjöri greiðara fyrir en verið
heíir og kostnaðarminna að ná rjetti sínum
í þeim málutn. J>ó þykir vonlegt, að það
hefði inátt gjöra enn auðveldara, eða kynni
að takast, ef til kæini.
J>að er bágt að vita, hvað því hefir vaidið,
að lög þessi, þannig sköpuð, skyldi ná sam-
þykki alþingis. Trautt verður ætlað, að
þingið hafi verið orðið leitt á málinu, og
svo sem orðið fegið að fleygja því frá sjer'
vanhugsuðu, svo að það væri eigi að draugast
á næstu þingum. J>aðan af síður verður
ætlað, að þingið hafi álitið málið slíkt velferð-
armál, nauðsynjamál og áhugamál þjóðarinnar,
þótt slík orð hafi heyrzt um það á þingi svo
sem um önnur lítt merk mál, að þjóðin
myndi taka iögunum tveim höndum, hversu
sem þau væri úr garði gjör. J>aðan af sízt
verður ætlað, að þingið hafi álitið þau glögg
og góð. Helzt kynni að mega geta til, að
þingið hafi álitið málið svo ómerkilegt, að
hinum dýrmæta tíma þingsins mætti sem
minnst verja til þess frá öðrum meir varðandi
málum, og með fram kann það að hafa ráðið,
að síðari kaíli þess hafi riðið baggamuninn,
enda var það tekið fram á alþingi 1879 (B.
Sv.), að með 3. útgáfu frumvarpsins, sem
vantaði fyrri hlutann, væri allt gjört sem
eðlilega yrði gjört fyrir hvern einstakan land-
eiganda,. er honum gæfist kostur á að útkljá
landaþrætur á fljótan og kostnaðarlítinn hátt.
En raunar varðar litlu, hversu lögin eru til
orðin, úr því að þau eru til orðin.
Hjer hefir verið sýnt fram á, að ýmsir
agnúar sje á lögum þessum (fyrra hluta
þeirra), og að í þeim muni Vera eigi fátt
vanhugsað og veilt, eigi fátt vafasamt og
sumt enda óframkvæmilegt. J>ær greinar, er
á hefir minnzt verið, sýnast í meira lagi
þurfa góðfúsan lesara, til þess að fá eitthvert
vit úr þeim, og góðfúsan lifara, til þess að
breyta eptir þeim að einhverju leyti. J>að
eru sannkölluð vandræðalög, sem eigi verða
framkvæmd, nema með því endalaust að
«gjöra ráð fyrir» og «búast við» því og því»,
er lögin gefa enga átyllu til (sbr. landsh. br.
28/x þ. á.), enda er eigi öllum sú list lagin.
Annars er vonanda, að menn gjöri sjer eigi
meira far um að hlýða lögum þeaaum eun
góðu hóíi gegnir, svo að þau verði nokkurn
veginn meinlaus, en eigi þykir með líkindum,
að þau — fyrri hlutinn — verði til gagns
nje sóina.
En hvað á að gjöra við þvílík lög? —
J>að verður varla gjört ráð fyrir að þingið
komi sjer að því að afhöfða undir eins þenna
króga sinn, eða taka framan af honum fremra
hlutann, sem vafalaust mundi hið heppilegasta
því að ákvarðanir 1.—4. gr. sýnast eigi að
grundvallast á neinni nauðsýn, lieldur vera
misheppnaður uppsoðningur úr hinum óheppi-
legu ákvörðunum um landainerkjanefndir í
fyrstu útgáfum frumvarpsins. J>að sýnist
því varla vera nema um tvennt að gjöra,
annaðhvort að móka af sjer ákvæði þeirra
fyrst um sinn og sjá, livað setur, eða þá að
reyna að útvega sjer legíó af góðfúsum
«ráðfyrirgjörðum» og «viðbúunum» og hlíta
þeim í stað laganna.
Ef æskilegt þætti að fá með tímanum
vitneskju um landamerki allra jarða, kynni
að mega hafa þá aðferð, að gjöra búenda
hverjum að skyldu, eða búendum í sam-
eining, þar sem fleirbýli væri, eða óskipt land
væri, að gjöra merkjalýsing á býlisjörðum
sínum, er á sínum tíma væri yfirvaldi af-
hent, og geta um leið heimilda þeirra, er
lýsingin styddist við. Skyldir skyldu lands-
drottnar, hvort sem eigendur væri eða um-
boðsmenn þeirra, að láta þeim alla liðsemd í
tje, er kostur væri á, og síðan skrifa á lýs-
inguna álit sitt um hana. Vel væri og fall-
ið, að lýsingin væri sýnd grönnum jarðarinn-
ar, að því er við yrði komið, og þeir ritaði
á hana, hvort þeir áliti hana rjetta eða eigi
gagnvart ábýli sínu. Ef til vill, kynni slíkar
lýsingar að geta orðið vísir til máldaga með
timanum.