Norðanfari - 23.04.1883, Page 3

— 39 —
og ekki gömul; stendur íslenzkur maðurfj7rir
öllum framkræmdum pess og innkaupum, en
. þó verður hann að segja ritlendum manni
frá pví, er hann kaupir, líkt eins og pá er
hörn spyrja föður sinn að, livort pau megi
kaupa petta eða petta glingur.
J>etta er með öðrum orðum: Gránufje-
lagsstjóri verður að kaupa mest til verzlan-
anna hjer, í gegnum mann, sem Gránufjelag
skuldar stórfje. Svo liefir hann eigi heldur
leyfi að selja vöru vora, nema á sama hátt. —
J>að er auðvitað, að pessi íslenzki reiðari vor
getur haft afskipti af ýmsu fje fy^rir oss, sem
ekki kemur heinlínis við verzluninni sjálfri,
og pað er líka undanskilið lijer. — Verzlunar-
stjórarnir, á landi hjer, eru ýmist innlendir
eða útlendir. |>eir eru náttúrlega misjafnir
eins og aðrir mena; sumir «flínkir»; sumir
vinsælir og sumir ekki. Svo eru nokkrir,
er vjer nefnum alls ekki. |>á er nú bezt að
líta yfir verkahring pessara manna allt árið.
J>eir fá frá útlöndum svo sem 3—5 skips-
farma á ári; er pað bæði pörf vara og ekki
pörf; getum vjer allt eins vel kennt oss um,
að sú síðari er flutt til landsins, pví ekki
undrar oss, pó verzlunarstjórar «panti» pá
vöru, sem bestan og rnestan arð gefur verzl-
uninni. Er pað iðja verzlunarstjóra, með 5
til 6 «pjóna» sjer við hlið, «að dunda við»
að selja pessa vöru allt árið. J>eir hafa
lengstan tíma af árinu lítið að gjöra, og
hafa pví náttúrlega næga tíð til pess, að
setja vöru sína upp um nokkra aura úrnýár-
inu, eða pvi um líkt. Vjer erum ofur náttúr-
legir að skiptast á, að skjótast á verzlunar-
staðinn, svo búðin sje aldrei tóm af mönnum.
Erindið er ekki alltjent stórt. 12 tölur,
brennivínspeli, sykurmörk o. s. frv. nægja til
pess, að mönnum pyki vel gjörandi að sækja
pað, og pó hálfa mílu sje*að fara. J>essir
menn kunna ekki að kaupa, og ekki að nota
eða meta tímann; peir gjöra sjer hann ekki
að peningum, og hann verður pað heldur
ekki. Vjer kaupum sjaldan eða aldrei til pess
að borga um leið. Verzlunarstjórar selja oss
eins dýrt og peir geta, en gefa eins lítið fyrir
vöru vora eins og peim lízt. Oss fellur petta
möglum yfir pví, bölvum má ske
TðTzlunarstjóranum fyrir hnifni og ófrjálslyndi,
en meltum petta pó með oss og reynum ekki
að fá umbætur á pví. ^
í>að er reyndar ofsagt, að ekki hafi verið
gjörðar tilraunir af ýmsum, til pess að losna
frá verzlunarstjórum. — Gránufjelagið var
stofnað í góðum tilgangi; segja og margir að
pað liafi og unnið gagn; skulum vjer láta pá
eina með sína meiningu um pað, en vorri
meiningu viljum vjer halda, og hún er sú,
að oss sýnist ekki Gránufjelagið líklegt til
pess, að vinna að pví, meir en hver önnur
verzlun hjer, að bæta «prísana» hjá oss.
Bændur eru að fara par í botnlausar skuldir,
eins og annarsstaðar, og úr pví parf ekki að
vænta nema ills eins.
Eggert Gunnarsson hefir sýnt góðan vilja
í pví, að útvega löndum sínum vörur með
vægu verði; hefir og margur haft hag af pví,
en vjer getum ekki sagt meira um petta,
fyrir ókunnugleika.
pingeyingar eru nýbyrjaðir á pöntúnar-
fjelagi; líkar oss einna bezt aðferð peirra í
pá stefnu, enda er ekki nema góðs að vænta
úr peirri átt, pví par eiga lilut að rnáli,
skynsamir og duglegir búhöldar. Er einn,
sem stendur fyrir fjelaginu, og nefnist hann
kaupstjóri pess. «Pantar» hann vöruna
paðan, sem honum bezt líkar, og selur siðan
við pví verði er hann stendur við. Teljum
vjer víst, að hann selji fyrir vöru, sem greidd
er um leið, að keypt er, pví annars sækir í
pað sama, ef lánstraustið á að vera með í
spilinu. Sá, er vill heita fjelagsmaður, verður
að kaupa hlutabrjef fyrir 10 kr., en pað veitir
aptur rjett til 200 kr. verzlunar. f>ykir oss
petta ágætt fyrirkomulag, enda erum vjer
vissir um, að kaupfjelag petta'getur losað pá,
sem í pví eru, frá verzlunir.ni á Húsavík;
en pað parf líka að vera alls vegna; má telja
víst, að þingeyingar láti pað ei aptra sjer,
pótt verzlunarstjórinn á Húsavík líti hornauga
á penna litla nýgræðing, sem er að proskast
við hlið lians. Betur peir væri sem víðast
og döfnuðu sem bezt; peim ættum vjer að
að unna sem heitnst.
Víkjum nú lítið eitt við, og hugleiðum
orðið kaupstaðarskuld. J>að munu reyndar
flestir pekkja pað, og líka að vera háðir pví.
Mestur porri bænda vorra erujaundnir hjá
kaupmönnum, og geta engu um pokað á
sumrin, pótt einhver byði vöru sína fyrir
betra verð, en verzlunarstjórar gjöra. J>eir
kljúfa prítugan hamarinn til pess að halda
bændum hjá sjer; lána peir (verzlunarstj.)
stundum takmarkalaust, pó með pví skilyrði,
að bændur verzli við pá með allar vörur sínar.
Bóndinn lætur ginnast í gildruna hjá verzl-
unarstjóranum, fyrir blessað lánstraustið, sem
hann hefir. J>ykir honurn gott að fá lán,
og sleppa í petta sinn, án pess að purfa að
borga. «Vjer höfum ekki til borgunina núna
í bráðina», segja bændur. «Já! pað gjörir
jú ekkert til, segir verzlunarstjórinn, ef jeg
bara sit fyrir ullinni pinni í sumar» o. s. frv.
J>etta er nú verzlunaraðferðin hjá oss ís-
lendingar!
Lánstraustið hjá verzlunarstjórum,. er
óheilla athvarf fyrir oss; fyrir pað sama tökum
vjer meira út, en nauðsýnlegt er, og kaupum
dýrar, en ef vjer ga^fcim látið liönd selja
hendi. Yrði pvi komið á, að taka til ársins
allar nauðsynjar, sumar og haust, en
hreint ekki endrar nær, pá mundum vjer
skulda minna, og efnahagur vor standa betur.
J>að ætti sjálfsagt að borga um leið og keypt
er, og láta innlegg meir ráða úttekt, en
fyllstu pörf, eða hjegómlega löngun til glis-
kaupa.
í verzlunarbúðunum lieyrist sífellt. að
bændur klaga og kvarta yfir «háum prísum»
við seljandann, en pað parf ekki að ómaka
sig svo langt til pess, bændur geta sjeð heima
á rúmi sínu, orsökina til peirra. Háu prísarnir
lijá verzlunarstjórum, er eðlileg afieiðing af
skuldum yðar bændur góðir! Verzlunarstj.
hljóta að leggja á vöru sína, svo sem svarar
rífum rentum af pví stórfje, er pjer skuldið
peim. J>að er stórkostlegt, sem landsmenn
lána hjá öllum verzlunum, og rentan af pví
og tjóðurbandið, sem verzlunarstjórar hafa á
oss ópolandi lengur. Landar góðir! pjer
greiðið rentuna óbeinlínis úr yðar eignum
pyngjum, em hafið pó opt sagt, að pjer purfið
ekki að greiða rentur af pví, er «Eactorinn»
láni, en íslendingurinn heimti 6% °g petta
sje stóri munurinn. Nei! Trúið oss, pjer
borgið tvöfallt hærri «prósentur» til verzlun-
arinnar, en landsmanna sjálfra, og eruð pess
utan komnir upp á náð eða ónáð verzlunarstj.
pegar hann liefir lánað yður og bundið sem
kálf við jötu. Hugleiðið petta, og látið ei
framar ginnast af gliskaupum í hneinxlunar-
kvíina við búðarborðið. Kaupið par sem
minnst af óparfa, en borgið strax hina pörfu
vöruna.
Oss liggur lífið á að ráða bætur á verzl-
unaraðferð vorri. Vjer liöfum engin efni til
pess að kaupa allt pað, sem keypt er, og
fáum aldrei lagfært búnaðinn meðan hin
beimskan situr við stýrið.
Oss hefir hugkvæmst, að úr pessu mætti
bæta með pví að menn gangi í smá kaup-
fjelög, sem hafi pað augnamið að verzla skuld-
laust, og nátfúrlega með pví fyrirkomulagi
og par, sem bæði væri bezt og menn yrðu
ásáttir um. Mönnum má vera minnisstætt,
að pá sjnldan keypt hefir verið í störkaupum,
hefir pað jafnan orðið stór hagur, og pó get-
ur maður búist við betru, ef lag er með.
Vjer vitum að allir munn hundnir nú
sem stendur hjá verzlunarstjórum, svo illa
gangi að losna frá peim í fyrstu, en pá lilýt-
ur einhverntíma að byrja pað. Byrjunin verð-
ur að vera pannig löguð, að bændur gangi í
fjelög og kaupi til ársins fyrir 2/3 af vörum
sínum, en greiði l/3 til verzlunarstjórans unz
gamla skuldin er goldin. Getur verið peim
pyki pað leitt, en pað verðum vjer að láta
oss liggja í ljettu rúmi. Vort gagn verðum
vjer að meta mest, hvað sem annars er.
er vel til vinnandi, að kaupa minna af út-
lendu vörunni, meðan vjer erum að komast
úr skuldunum. Vjer getum verið án brenni-
víns, tóbaks og «glataríiss»; mætti og minnka
kaffikaup m. fl. Allt petta er ónauðsynlegt,
og skömm fyrir oss ef vjer kaupum. J>að er
hagur fyrir oss að fara sem sjaldnast í «kaup-
stað», og ef vjer liefðum vörur vorar ólofaðar
á sumrin og haustin, gæturn vjer keypt til
ársins í tveim ferðum, og pyrftum pá ekki
að hafa andvökur eða ómök út af verzlunar-
skuldum, sem nú mun vera almennt.
J>að er nú liart í ári, og af pví geturn
vjer lært, að hagnýta oss öll pau meðöl, sem
til framfara og búnaðarbóta heyra. J>að dugar
ekki Ijettúð og hugsunarleysi, með slíku vinnst
ekkert. Hver einstaklingur myndar alla pjóð-
ina, og pví Tíðui^á að hann sje ráðyandur,
verkfús, sjórnsamur, trúr og skynsamlega
ákafur.
Vjer látum svo línur pessar frá oss, og
hervæðumst til pess að taka á móti peim
dómi, er peiin verður gefinn; vjer íinnum
sjálfir að tilgangur vor með peim, er af góð-
um liug, og óskum að menn líti svo á hann,
og færi sjer hann vel í nyt.
. 1. 2.
í 21. ári Nf. tölubl. 37—38, erbrjeffrá
Austur-Skaptafellssýslu dagsett 28/8 8 2 og er
par meðal annars talað um flugufregn pá sem
staðið hafi i Nf. tölublaði 19.- 20. útaflival-
kálfi peim er kom inn um Hornafjárðarós á
porraprælinn 1882. Énn fremur sjest af á-
minnstu brjeíi að Jón prófastúr Jónsson á
Bjarnanesi hefir tekið til sín hvalinn eður
andvirði hans, sem eign Bjarnanes prestakalls.
Enn pó jeg eigi ekkert í nefndri fiugufregn í
Nf. pá hefi jeg allt af verið á peirri skoðun,
að umræddur kvalkálfur hafi heyrt til pjóð-
jörðinni Horni. Hornafjarðarós fjell áður fyrri
töluvert vestar en nú, og hinn forni óskólfur
er nú eptir gamalla manna sögusögn vestan
undir ál peim er nú rennur að ósútfallinu í
raun og veru er nú enginn óskólfur orðinn
til, pví Hornafjörður hefir sópað pví sandriíi
burt, sem áður lá úr Hvammsey og norður í
Ósland, einungis eru eyrar eptirstöðvar af hin-
um forna óskólfi sem koma upp úr firðinum
á hverri fjöru, en sem flæðir yfir með liverju
fióði. Að vísu liefir sætt sú, sem getið er
um í brjefinu að Jón sýslumaður Guðmunds-
son hafi gjört verið óátalin í tilliti til pjóð-
jarðarinnar Horns, en hinn umræddi hval-
kálfur var töluvert austar en sú sætt liljóðar
j um, og ef Bjarnanes prestakall á umræddan