Norðanfari - 13.06.1883, Blaðsíða 3

— 59 —
kristna trú með öllu í föðurlandi sínu og
setja í staðinn hinn rammasta heiðindóm?
Hinn frakkneslú heimspekingur August Comte
(dáinn 1857), sem «Positivista»-flokkurinn
hefir upptök frá, er líka frægur og merkur
maður, og er kenning hans, sem Positivist-
arnir fjlgja, ekki að eins andstæð kristin-
dóminum, heldur og allri trú á Guð; peir
neita með öllu tilveru Guðs og ódauðleik
sálarinnar, en tilbiðja í pess stað anda manns-
ins og ákalla hann eins og Guð á hinum
einkennilegu safnaðarsamkomum sínum. —
Pleiri dæmi eru ópörf. — Og getur nokkrum
í alvöru dottið 1 hug, að Björnson hafi vestur
f A m e r í k u að eins verið að mótmæla
aðferð ríkiskirkjunnar til (?) að boða kristin-
dóminn, en ekki kristindóminum sjálfum,
eins og pessi «einn af lærisveinum ríkis-
kirkjunnar* hugsar? Yeit hann pá ekki
heldur, að í Ameríku er engin ríkiskirkja?
|>egar Björnson mótmælir hinni kristilegu
opinberun, bibffunni, endurlausninni o. s. frv.
eru pað pá að eins mótmæli gegn «aðferð
ríkiskirkjunnar* við boðun kristindómsins?
— J>að er satt, að hin íslenzka kirkja vor
parf endurlífgunar við, en pað er trúin en
ekki vantrúin, sem getur orðið henni til
endurlífgunar. Og pað er líka satt, að «páfa-
dómurinn hjá oss er rammur og rikur», en
hinn hættulegasti «páfadómur» hjá oss er í
pví fólginn að draga rýrð á endurlausnarverkið.
Seyðisfirði, 8. maí 1883.
„ Jón Bjarnason.
J>egar Pranco frá Köln á 13. öldinni
tók upp söng með breytilegum nótnagildum
og bundinn við takt, töluðu menn íremur
ópægilega um pessar nýju uppgötvanir. J>eir
sögðu t. d., að pessi nýja söngfræði gengi
ekki út á annað en binda allt við vissan tíma,
sem mundi með öllu eyðileggja peirra gamla
alvarlega og ófjölbrotna söng, par sem pessir
«semibrevisar»* og «minimur»** gjörðu
ekki annað en stykkja sundur sönginn o. s. frv.
Bkki leið pó á löngu áður en pessi nýja
nótnaskript útbreiddist — einnig um önnur
lönd — og befir henni verið haldið við og hún
endurbætt til pessa. Á ekki ólíku stigi stöndum
vjer pví miður of margir íslendingar enn
í dag, að pví er skoðun snertir á söng,
nýjum söng, og ekki sizt á kirkjusöng. J>að
hefir ekki haft litlum andmælum að mæta
á síðustu árum, að fá t. d. smáorgön í kirkjur
og koma á fóf pessum svo kallaða nýja söng.
í>að er pvi ekki að undra, pótt söngur sje
enn mjög afskræmislegur víða í kirkjum, og
gætir pess ekki minnst á vesturlandi. Vjer
erum ekki enn pá búnir að sleppa 13. aldar
skoðunum; ekki t. d. pegar menn segja, «að
pessi nýji söngur sje pvilíkt hopp, að pað sje
ekki hægt að skilja, hvað farið er með».
Menn hugsa ekki til pess, hvað ógreinilegur
gamli söngurinn er, pegar t. d. forsöngvarinn
tj'rjar hvert vísuorð löngu áður, en söfnuð-
urinn er búinn með næsta vísuorð á undan,
svo allt verður ein iða. J>að virðist eigi vera
skiljanlegra. Eða pegar menn segja, að pessi
harmonium gjöri ekki annað en trufla söng-
inn, svo enginn geti heyrt hvað farið er með.
Bn menn gæta ekki að pví, að organið er
ekki ætlað til annars en leiða sönginn, og er pví
ekki, óeðlilegt pó eigi heyrist hvað farið er
með, pegar. organið er ef til vill stundum
nálega eitt, sem heldur laginu uppi. jjag
parf meira en organið tómt; pað parf að
syngja lfka. — Mjer finnst nú undir öllum
kringumstæðum fallegra, að sem flestir hafi
Nóta, sem gildir eins og heilnóta.
**) Nóta, sexn gifdir eins og hálfnóta.
bók með sjer í kirkju og annaðhvort syngi
eða fylgi með sálminum pegar sungið er. —
J>að á sjer óvíða stað, par sem smáorgön eru,
að menn hugsi um sönginn nema kann ske
sá, sem leikur á organið, sem hefir pá vana-
lega lítil eða engin laun fyrir starfa sinn, og er
pess utan einhverjum háður, svo hann hefir
naumlega tima til að æfa sjálfan sig* undir
messu, og pá ekki söngfólk líka. J>á tekur
nú út yfir, pegar menn hafa verið svo frá-
leitir organsleik, að peir hafa hætt að fara í
kirkju pess vegna. |>að er ekki að furða pó
sönglistin hafi átt erfitt uppdráttar hjá oss, og
hefði hún pó sjálfsagt rutt sjer til rúms
strax með lútersku trúnni, hefði fienni pá
verið gefið rúm, par sem Lúter hefir víst
ekki hugsað einungis um að lagfæra guðfræð-
ina, heldur og pau vísindi, er .voruhenni ná-
skyldust, og má sjá að Lúter hefir talið
sönglistina skylda guðfræðinni, par sem hann
fer pessum orðum um hana: «Ein hin fegursta
og ágætasta gjöf Guðs er Musica (sönglistin).
Djöfullinn stenzt liana ekki, par sem hún
rekur á burt margar freistingar og illar
hugsanir. Sönglistin er ein af hinum beztu
listum. — Nóturnar gjöra textann lifandi. —
Hún lirekur burt sorgina, eins og sjá má af
sögu Sáls. Sönglistin fræðir og agar og
gjörir menn hógværari, blíðlyndari, siðsamari
og skynsamari. Jeg hefi jafnan unnt söng-
listinni. Menn verða að álíta sönglistina
nauðsynlega námsgrein í skólunum; sá
sem kann pessa list honum er vel farið,
hann er hæfur til alls. Skólakennari verður
að kunna að syngja, annars geðjast mjer ekki
að honum. Jeg vildi ekki sleppa minni litlu
kunnáttu í söng fyrir neitt. Menn ættu
jafnan að venja æskulýðinn við pessa list, pví
hún gjörir menn lipra og fjölhæfa».
|>á er oss Islendingum ekki um pað
gefið, að söngur fyrir borgun eigi sjer stað í
kirkjum utan messu (konsert). Menn liafa
kallað pað óguðlegt, að verða að kaupa sig inn
í kirkjuna til að hlýða á sönginn, en gæta
ekki að pví, að rúmið í kirkjunni er sjálft
selt, og að söngfólk hefir eytt bæði niiklum
tíma og peningum til að læra pað, eða að
pað sje gjört í einhverju sjerstöku augna-
miði, «svo sem styrkja að pví, að fá organ í
kirkjur eða skóla, styrkja söngfjelög eða annað
pví um líkt». Já, pað hefir enda kveðið svo
að 1 pau fáu skipti, sem opinber söngur hefir
verið haldinn í kirkjum, að menn háfa haft
á orði, að ráðast á dyravörðinn, sem hefur átt
að taka á móti bílætum peirra fáu, sem polað
bafa pessa «óhæfu». En út yfir tekur pegar
menn, sem hafa verið erlendis og keypt sjer
par inngöngumiða að kirkjusöngum fyrir má
ske 2—4 krónur, hafa andæft á móti pví, að pess
konar söngur kæmist á á íslandi eða hann
væri sóttur; pað styðst við eitthvað annað
en sanngirni. J>að er ekki undarlegt, pó Lúters
skoðun á söng hafi ekki náð heim. á ísland,
pegar pannig hafa verið kæfðar niður pær
tilraunir, sem gjörðar hafa verið. |>að væri
óskandi, að skoðun vor á sönglistinni yrði
meiri með tímanum, — að menn vildi styðja
kirkjusönginn og að pví, að fá orgön, — að
menn væri ekki of heimtufrekir við nemendur,
að læra að leika á svo stuttum tíma eins og
enn er gjört, pví pað er til að eyðileggja
söngframfarir, að menn hugsi um að kenna
sem bezt söng í skólum og álíti söngkennsl-
una ekki eintómt hjáverk, — að menn fáivilja
á, að borga kennnslu í söng og organleik, en
hafi jafnframt eptirlit á, að pað sje sem bezt
*) Jeg segi svo, pví menn eru fáir svo
æfðir hjer á landi, að peir leiki livert
lag óæft, parsem beir læra vanalega að
eins einn vetur, sem er allt of lítið.
af hendi leyst. Án pessa kemst söngur aldrei
í gott horf.
Stafni, 14. maí 1883.
Veturliði.
F r j e 11 i r i n n 1 e n d a r.
Úr brjefi úr Patreksfirði s/4 — 83.
«Haustið var ágætt hjer um sveitir. —
Yeturinn hefir og yfir höfuð verið hinn bezti.
Eram að nýári voru stöðugar eyður og góð-
viðri, en töluverð frost fyrir jólin, og voru
svellalög komin ein hin mestu um pað leyti.
Hin nýárið dyngdi niður mjög miklum snjó,
en hann tók upp aptur um prettándann.
Svo var nokkuð umhleypingasöm veðurátta,
en alltaf hagar góðir fram að góu; pá kom
illviðravika, fyrsta vikan af góunni, og voru
pá stöðugar fannkomur og byljir daglega.
J>ann snjó tók aptur upp í annari viku góu,
og voru pá viku mjög miklir stormar og
rigningar á degi hverjum. Erá pví í miðgóu
og fram á páskadag eða um 3 vikna tíma
voru stöðug logn og blíðviðri hin mestu, og
ýmist nokkur hiti eða lítill kuldi. En á páska-
dagskveld fór að kalda af norðri og veður að
kólna; á priðja í páskum tók og að snjóa og
vindur að hvessa, og föstudaginn og laugar-
daginn var fannkoma mikil; pá daga rak
hafíshroða hjer inn á fjörð og jaka á land
upp. í gær og í dag er sunnanátt og snjó-
inn aptur að leysa, svo hagar eru enn góðir
og að kalla auð jörð í byggð. Frostið varð
einna liarðast, sem pað liefir orðið í vetur, í
pessum norðangarði, eða hæðst um 12° R.
— ísinn hefir pegar rekið út úr firðinum
aptur í sunnanáttinni í gær og i dag.
Af aflabrögðum er hjer ætíð lítið að
segja yfir veturinn. Nokkrir hafa leitað há-
karls á opnum skjpum, og öfluðu peir í bezta
lagi, enda gaf líka mjög vel, að reyna pað síðari
| hluta góunnar í b]íðviðrunum miklu, er pá vorg.
J>ilskip eru fá komin út; en pau, sgm á flot eru
komin hafa nú breppt slæm veður í næstl. viku.
J>au eru enn ekki kominn aptur úr sinni
j fyrstu fiskiför, og veit maður pví eigi, hvernig
; peim lieflr gengið. Skepnuhöld hafa v.erið góð.
Heilsufar fólks hefir i vetur yfir höfuð
verið í lakasta lagi. Ýmsir kvillar, afleið-
ingar mislingaveikinnar, að líkindum, hafa
heimsótt marga. Barnaveiki hefir stungið sjer
niður, og úr henni dáið víst 3 börn hjer í
sveit. Mjög slæmt kvef er nú almennt að
ganga hjer, — Likt heilsufar eða verra var
sagt í Bolungaryík við Isafjarðardjúp nýlega.
8. des. f. á. andaðist Benedikt prestur
J>órðarson í Selárdal, maður á níræðisaldri;
vígðist að Snæfjöllum við ísafjarðardjúp; var
síðan prestur að Brjámslæk á Barðaströnd,
og síðast í Selárdal; en hafði sagt af sjer
prestembætti fyrir nokkrum árum. Hann var
sálmaskáld; tápmaður og fjörmaður mikill,
og starfsamur alla æfi; byrjaði bláfátækur
búskap, en græddist allvel fje, og var orðinn
efnamaður á síðari árum. Hann var hinn við-
felldnasti í viðinóti og skemmtinn í viðræðum.
— Hann lifa 2 íullorðnir synir; sjera Lárus,
prestur í Selárdal, og Stefán, snikkari í Tálkna-
firði; kona hans er og enn á lífi.
Úr brjefi úr Keyðarfirði 21/^ _ 83.
Með nýungum má telja pað, að söfnuð-
urinn í Valpjófsstaða sókn hefur nýlega tekið
sig upp á móti presti sínum sjera Lárusi
prófasti Halldórssyni á Valpjófsstað, út af
pví að hann hefur lagt niður að fara fyrir
altarið, pegar hann messar og ekki í messu-
klæði, og hefur farið hempulaus að heiman til
að skýra börn m. fl. Margir af bændum
j sögðu prófasti pað á kirkjufundi, að ef hann