Norðanfari - 07.07.1883, Blaðsíða 3

Jeg skal kannast við pað, að jeg lief ekld
lmsvitjað eins og lög ákveða, nje gjört hús-
vitjanir eins opt og lög ákveða; en á hverju
ári mun jeg pó hafa húsvitjað nokkuð, pað
er að segja komið á bæi, látið börn lesa,
grennslast eptir kunnáttu peirra í kristnum
fræðum og litið eptir skript peirra og reikn-
ingi. — J>að er kunnugra en frá purfi að
segja, að húsvitjanir eru nú víða hvar um land
pví nær alveg niðurlagðar, og mun pað
flestum skynsömum mönnum pykja eðlilegt,
pegar litið er á hinn mikla mun á menntunar-
stigi alpýðu nú og pá er löggjöfin um húsvitj-
anir var gefin út 27. maí 1746. Að heimta að
svo gamalli og svo úreltri löggjöf sje framfyigt
stranglega í öllum greinum, pað gjörir varla
nokkur söfnuður, nema annaðhvort búi ein-
hver kali til prestsins hjá mönnum eða æs-
ingar komi til; en allra sizt hafði söfnuðurinn
ástæðu til að hóta mjer kæru fyrir vanrækzlu
á liúsvitjunum nú, par sem jeg í haust hús-
vitjaði alla sóknina og ljet í Ijósi að jeg mundi
aptur húsvitja í vetur á útmánuðum. |>að
eru pá fornar sakir, sem á að rifja upp, og
getur pað alls eigi skilizt öðruvísi en að ein-
liver óvildarhugur búi undir, ef jeg skal
kærður fyrir skort á húsvitjunum, hin fyrri
árin, eptir að jeg er farinn að húsvitja reglu-
iega.
J>á kemur að síðustu umkvörtunin um,
að jeg haíi stundað og stundi illa barnaupp-
fræðingu. J>að er umkvörtun, sem mjer kom
með öllu á óvart, pví að jeg veit pað fyrir
Guði Og sarnvizku minni, að einmitt upp-
fræðing æskulýðsins er verk, sem jeg hef
bæði haft unun af að vinna, og einnig gjört
mjer mikið far um að vinna vel; og mjer
er óhætt að skjóta máli mínu frá hinum
fullorðna lýð, sem jafnvel liefir eigi viljað
vera við, pá er jeg hefi spurt börn í kirkj-
unni, til hinna saklausu ungmenna, sem jeg
hef búið undir fermingu, hvort pau hafi ekki
orðið vör við áhuga hjá mjer í pessu efni.
I pessari grein skil jeg ekki, hvernig söfn-
uður minn getur lieimtað meira af mjer, en
jeg lief gjört, p. e. lögunum samkvæmt.
Löggjöfin um barnaspurningar 29. maí 1744
4. gr. segir svo fyrir, að spyrja skuli börn
á hverjum sunnudegi, pegar messað sje og
presturinn hafi engin lögleg forföll. Árið
sem leið liefði pað verið tólf sinnum, pegar
jeg reikna frá fermingardaginn sjálfan og
páskahátíðina; en með að spyrja börnin tólf
tfinnum hefði jeg víst eigi komizt tvisvar
yfir annan barnalærdóminn og einu sinni
yfir hinn, með tvílesnum lielztu köflum hans,
og auk þess yfir meiri lilutann af guðspjöll-
unum eptir Matteus og Lúkas. Og pó söfn-
uðurinn viti ef til vill ekki að jeg komst yfir
þetta, af pví að liann fullnægði eigi skyldu
sinni að vera við, meðan spurt væri, heldur
stundum sendi börnin ein til kirkjunnar, en
stundum gengu allir út, pegar átti að fara
að spyrja börnin, pá er petta þó satt, og
munu börnin eigi bera á móti því. Sú regla,
sem víðast rnun vera við barnaspurningar,
er, að börnin eru spurð að eins frá byrjun
7 vikna föstu þangað til pau eru fermd; en
jeg hef ávallt, nema í vetur, byrjað upp úr
nýári, og spurt öll fiörn; sem menn hafa
viljað láta til mín ganga, fram að páskum,
en eptir páska hef jeg lialdið eptir að eins
fermingarbörnunum, og spurt þau stundum
tvisvar og stundum prisvar í viku. jeg fief
ekki meira að segja um petta mál; en jeg
ítreka það enn, svo sem frammi fyrir augliti
Guðs, að jeg lief haft og hef einlægan áhuga
einmitt á að uppfræða blessuð börnin, og jeg
vitna pað enn til barnanna, hvort að pau hafi
ckki orðið pess vör.
Eptir að jeg nú pannig hef staðið sem
sakborinn maður frammi fyrir yður, mínir
kæru sóknarmenn, og leitast við að bera
hönd fyrir böfuð mjer, pá vona jeg' pjer
sjáið enga ástæðu til, að lialda við kvörtun
yðar og kæruhótun að pví er snertir barna-
spurningar, húsvitjanir og sóknarnefndakosn-
inguna; og með pví pjer hafið opinberlega
borið á mig sakargiptir í þessum greinum,
pá er pað einnig skylda yðar að taka þær
opinberlega aptur. Sömuleiðis verð jeg að
áskilja, að þjer skrifið undir grein þess efnis,
að hnignun hins kirkjulega trúarlífs, ef hún
er nokkur, sje eklci fremur mjer að kenna en
söfnuðinum; og að pví er snertir sambandið
milli mín sem prests og yðar sem safnaðar, verð
jeg að áskilja, að ef yður finnst pað í raun og
veru hafa farið versnandi, sem jeg get alls
eigi skilið að yður finnist, pá sje pað einnig
tekið fram, að sökin sje ekki eingöngu á
mína hlið.
Svo er ekki eptir nema aðalmálið, nl.
um breyting guðspjónustunnar. Jeg hafði
ímyndað mjer, að söfnuðurinn mundi með
þegjandi sampykki (eins og hann hefir gjört)
leyfa mjer að hafa guðspjónustur án altaris-
pjónustu nokkurn tíma, og að hugir manna
mundu svo smám saman hnegjast að hinni
einu skynsamlegu skipun opinberrar guðs-
pjónustu meðal kristinna manna, sem er í
sannleika sú, að setja engar mannasetningar
og ceremoniur jafnfætis Guðs heilaga orði og
útlistun pess í prjedikuninni, sem er Jesú
Krists eigin tilskipun. Nú vil jeg enn ekki
vera vonlaus um, að mál mitt fái framgang,
en pó pví að eins í þessum söfnuði, að hann
sætti sig við pað; pví vil jeg nú biðja mína
kæru sóknarmenn, að láta petta mál kyrt
liggja um stund, þangað til svar kemur frá
byskupi upp á brjef, sem jeg skrifaði honum,
og lielzt pangað til jeg get borið mál þetta
upp á hjeraðsfundi. Ef söfnuðurinn vitl ekki
verða við pessari bón minni, þá verð jeg að
líta svo á, sem bann vilji bola mjer burtu;
og verð jeg pá náttúrlega að fara; já, meira
að segja, skal glaður fara».
(Framhald).
Jeg hefi nú talað við alpingismenn
Eyjafjarðarsýslu, sjera Arnljót Ólafsson og
Einar Ásmundsson. J>ótti peim báðum bænd-
ur dulir, að segja skoðanir sínar í blöðunum
um pingmál. Menn ættu að athuga pað
nauðsynlegt, að brúka tímann til pess sem
annars, par timinn er sa dýrmætasti fjár-
sjóður. Yelferðin er komin undir pví, að
tíminn sje brúkaður sem bezt. J>ar skyn-
semin ber nafn sitt af að skynja, á maðurinn
að brúka hana til rjettrar yfirvegunar; velja
pað lijálpsamlega, en hafna pví saknæma.
Jeg ætla að byrja á ábúðarskattinum,
og sýna fram á með ljósu dæmi, hve órjett-
látur hann er. Hann var lagður á með sömu
ástæðu og atvinnuskattur væri lagður á iðn-
aðarmanninn, og annar skattur lagður svo á
smíðatól hans. En allir heilvita menn geta
sjeð, að slíkt er ranglátt mjög. Jeg skal
nefna annað dæmi, mönnum til gamans.
J>að hefði ekki verið eins rangt, að leggja
skatt á bóndann fyrir konu hans, pví hún er
eign hans. J>ó kirkjueignir og pjóðeignir
sje minni en bændaeignir, verða pó fiestir
leiguliðar, vegna pess, að ríkismenn í fiestum
sveitum eiga svo margar jarðir. J>að er rang-
látt að leggja á nokkurn mann skatt til
landssjóðs af pví, sem alls ekki er eign hans.
j?að var ekki vel til fallið, pegar jarða-
matið var samið fyrir meir en 20 árum, að
I færa upp að hundraðatali margar jarðir sein
gjört var, eptir því sem landið genguraf sjer;
víða af áföllum náttúrunnar. J>að mun víðast,
að beztu jarðir bera ekki lausafjárhundrað
á hverju fasteignarhundraði. Gjalda pá bænd-
ur rjett út í bláinn, eða er gengið að peim
sofandi og peningar teknir úr vösum peirra.
Ábúðarskatturinn er pað ranglátasta í
skattalögunum; par lagt er á lausafjeð, verður
skatturinn tvöfaldaður. J>arf hann pví að
verða felldur úr peim í sumar á pingi. J>að
hefði mátt gjöra bændum Ijett fyrir, hefði
verið rjett að farið, pegar skattatilhögunin var
stofnuð síðast, eptir því sem fjölgað var tekju-
greinunum á tekjustofnana. Hefðu ekki fram-
sögumenn launahækkunarinnar gefið sig fram,
með óþekkjanlegum andarröddum, krýndum
jarðneskum munaði, og bændur pá á þingi
eins og kind, sem liggur bundin undir hönd
pess, sem rýir hana. Líka pykir, að fram-
sögumenn hafi eigi áunnið yfirvaldsmönnum
mikinn heiður, pví þeir hafi gjört, að peir
væru eins og sauður sá, sem jetur af sjálfum
sjer ullina.
Jeg gjöri nú ráð fyrir, að sumir ping-
menn segi í sumar á pingi; Ekki má fella
úr gildi ábúðarskattinn, landssjóðurinn tapar
of miklu par við. J>ar við bætist ogskepnu-
fækkun meiri og minni yfir land allt. Jeg
segi jú, ábúðarskatturinn á að af nemast, án
nokkurrar nýrrar álögu. Bændur hafa petta
ár tapað gjaldþoli, en landssjóðurinn fær aptur
upp í skarðið í flestum árum af síldarveiði
útlendra manna, sem ekki var til muna til
komið, þegar skattalögin voru samin. En
bezta ráðið er, að fara sparara með fje landsins,
en að undanförnu hefir viðgengizt. J>að væri
vissara fyrir þingmenn sem fleiri, að hyggja
fram á ófarna tímann, áður enn lilaupin er
sú gata, sem til glötunar leiðir; peir eiga að
athuga, að á næstliðnum árum, hefir flestum
bænduin hnignað- með efnahag og öreigar
fjölgað.
J>að er næst að minnast á, að í Eyjafjarðar-
sýslu hefði í fyrra vor fiestir liðið hungurs-
neyð, ef sá algóði faðir hefði ekki lagt það
til, að eitt vöruskip kom snemma að Akur-
eyri, og hvali rak. En orð lá á, að menn
liefðu haft beztu heill af peim hvölum, sem
heiðursbóndanum Friðriki Jónssyni á Ytri-
Bakka sendust. Hann hefir öðlast af náð, að
brúka Guðs gjöf öðrum til hjálpar, og sjálfum
sjer til heiðurs og blessunar. >
|>að var viðurhlutamikið að menn, er
voru Islendingar, skyldu votta svo veru sína,
að telja kærleiksauðgum mannvinum trú um,
að landar þeirra eptir pær plágur, er margir
liðu á næstliðnu sumri, þyrftu ekki gjafa við.
Svo máttuþeir vera kunnugir örbyrgð margra;
og ekki skyldi nokkur bera gott traust til
peirra manna, hvoft þeir eru fjær eða nær,
er svo koma fram; pótt jeg lialdi að peir
hafi meir gjört pað af ráðleysi, en varmennsku
og stórmennsku. En miklar pakkir eiga peir
göfuglyndu höfðingjar skilið, sem gáfu, og
ekki sízt hvatamaðurinn, meistari Eiríkur
Magnússon.
Margir tala um að seldar sje pjóðjarðir,
fremur en tíðkast hefir, og er pað vel til
fallið, að góðir ábúendur fái keyptar ábýlis-
jarðir sínar. En að selja allar opinberar
eignir, sem sumir vilja, álít jeg ekki farsælt.
Bæði yrði hætt við, að ekki verði farið nógu
sparlega með andvirðið; og í öðru lagi, mundu
sumir bændur ekki geta borgað, fjellu svo
jarðirnar undir einn mann í hreppnum. J>að
er ætíð óhollt sveitarvelmegun, að einn
maður eigi margar jarðir l sama sveitarfjelagi,
pær eru tíðast ver leigðar, eii hinar áður
nefndu.
Mjög væri nauðsynlegt, að bindindis-