Norðanfari - 26.10.1883, Side 2

\

stað íslands þessum viðburði?
Ge/ur komu „SofIiu“ viðlika gaum og
það væri meðal grútarsleif eða í mesta lagi
hrossakaupaskip.—
Af Grænlandi liefir ekki annað orðið
kannað tíl hlítar til þessa en vesturjaðar
Iandsins. Upplendið allt ókannað, og aust-
urströndin sömuleiðis. J>að var erindi Nord-
enskiölds í þessari ferð, aö verða nokkurs
vísari en áður um þetta tvennt.
Um upplendi Grænlands hefir það lengi
verið haldið ójggjaudi víssa, að það væri
eintómur jökull. En það hefir Kordenskiöld
orðið til þess að rengja, af ýmsum visinda-
legum rökum, sem honum er manna bezt til
trúandi, og hjer jrði oflangt upp að telja.
Hann hafði líka trú um Grænlandsóbyggðir
og vier íslendingar um Ódáðahraun og Vatna-
jökul: að þar kunni að vera grasivaxnir dalir
og jafnvel bjggð útilegumanna; en sá er
munurinn, að hann byggir ekki þessa trú
sína á þjóðsögum, fheldur á djúpsettum vis-
indalegum líkum. Að reyna til að skera úr
jtessari þrætu var eitt með öðru erindi í
þessari ferð, og jafnvel aðalerindið.
Annað ágreiningsefni Grænlandi viðvíkj-
andi er það, hvar ansturbyggð hin forna haíi
verið, hvort heldur á austurströnd Grænlands
eins og nafnið bendir til, en flestir vilja nú
rengja, af því að þar sje nú óbjggilegt með
öllu og svo hljóti jafnan að halá verið—eða
á vesturströnd landsins sunnan til, og liafa
flestir fræðimenn lengi verið þeirrar skoðunar.
En Nordenskiöld fullyrðir, að Auslurbyggð
hljóti að hafa verið austan á landinu, Sagði
þó, scm honum er eiginlegt, jafnmiklum
framkvæmdar manni: þrætum eigi, fátum
reynzluna skera úr.
Svo hafði hann í för með sjer marga
visindamcnn, náttúrufræðinga, er áttu að gera
ýmsar merkilegar rannsóknir og athuganir,
hver í sinni fræðigrein, svo sem ura stein-
runnar jurtir í jörðu, til sannindamerkis um
'loptslag og jarðargróður í landinu á fvrri
öldum jarðarvorrar; um loftsteina; umjökul-
gróður o. s. frv. Enn fremur um mararbotn
í Grænlandshafi, og um haftsinn þar.—
Nú munum vjer skýra lauslega frá hvern-
ig ferðin hefir gengið eptir því scm prófessor
harón INordenskiöld hefir sagt oss sjáifur frá
af góðvild sinni.
þeir Ijetu í haf frá Hejkjavík 10. júni
og silgdu í vestur útnorður (Y. N. Y.)* Sáu
land 12. að morgni. J>að var Ingólfsfjall á
Grænlandi. Ekki var þar ís að sjá tilsýndar
en örskammt var til lands, ekki kl. stundar
sigling, var þar fyrir lítil isræma, og urðu
því frá að hverfa. Hjeldu síðan suður með
alla leið suður fyrir Hvarf (Cap Farvel) og
fór allt af á söinu Itið um lendingu. Veður
var bjart og sá vel til lands. Komu til
Julianehaab 17. júni; fengu töluverðan Is-
hroða á innsiglingunni. Var það hin fyrsta
sigling þangað á þvi ári. J>ar dvöldu þeir
1 dag. Hjcldu siðan áleiðis norður með
þar til þeir komu i Auleitsivikfjörð, á 68° n.
b.; komu þó við i Ivíglut og tóku þar kol,
í Egedesminde og viðar. Hleyptu síðar Dr.
Nathorst jarðfræðing og 2 öðrum í land við
Waigattsund, til að rannsaka þar jarðlög
með stelnrunnum grasaleifum. Að Auleitsi-
vikfirði komu þeír 4. júlí. þaðan lióf pró-
fessor JNordenskiöld ferð sina upp á land og
inn á jökla við tíunda mann: Dr Berlin
grasafrceðing og 8 háseta. J>eir lögðu á
stað frá skipinu 4. júlí, inn fjörðínn,á græn-
leuzkum bátum, og fylgdi nær öll skipshofn-
*n þeim á leið, og þar með forstoðumaöur
hinnar grænlenzku verzlunar, Hugo Horring,
er hafðí slegi/t í forina í Egedesminde.
Ejorðurinn er nm 16 mílur á lengd. Upp
- 93 —
frá fjarðarbotninum tekur við jekullinn.
Af jokulgongu þeirra fjelaga er það að
segja, að þeir hittu fyrir miklar torfærur
fyrst framan, botnlausar jokulsprungur o. s,.
frv.; en smámsaman varð iökullinn nokkurn
vegin sljettur og komust þeir 17 milur vegar
austur eptir honum, allt á sleðum. |>á lók
við svo mikil lausafönn, að ekki var auðið
að halda lengra á þann hátt.
þá gengu Finuar tveir, er voru með l
forinni, á skiði, og komust þeir 30 milur
danskar austur þaðan á að gizka: snjeru
þar aptur, með því að hvergi var annað að
sjá en eintóman jokul. Var viðsýni mikið
þar, er þeir snjcru aptur, hæð landsins 7000
fet yfir sjávarmál
Finnar þessir voru afburðamenn að hvat-
leik og karlmennsku, valdir fyrirfram til
þessarar farar fyrir þeirra hluta sakir. Ann-
ar þeirra frægur bjarnveiðimaður; hefir unnið
uin dagana ekki færri en 25 birni alls.
J>elta hafa menn lengst komizt á land
upp á Grænlandi, margfalt Jengra en nokkru
sinni áður, samtals 47 mílur danskar inn
frá lengsta fjarðarbotni, og mun þar eiga að
vera hálfnað austur yfir eða vel þaö. Fyrir
meira en 130 árum, eða 1751 hafði danskur
kaupmaður Lars Dalager að nafni, komizt 2
mílur vegar austur á jokla, en miklu sunnar
og þótti vel gjort. því næst kom JNorden-
skiold sjálfur árið 1870 við annan mann 7
mílur inn á jöklana viðlíka norðarlega og nú;
var þá lítt viðbúinn slikri for, og varð þvi að
snúa aftur, enda hefðu Skrælingjar þeir, er
fylgdu honum y fir getið hann og snúið aptur
er skammt var komið á leið. Loks gjorðu
danskir vísjnda menn tveir, Jensen og Korn-
erup, sams konar tilraun 8 árum síðar, 1878,
og komust viðlika langt. Má af þessu sjá
hve stóium hjer hefir áunnizt að þvi leyti
til við það scm áður hefir framast tekist.
En hins vegar hetir INordenskiold ekki tekizt
að sanna rneð þessari tilraun sinni, að fótur
sje fyrir trú hans á grasi vaxið land eða
snjólaust í Grænlands-óbyggðum. En þessi
tilraun, segir hann, nær ekki nema tii þessa
eina staðar, þessa ormjóa beltis, sem þeir
jekulfarar gengu uin og sáu yfir; og fvrii
þvi cr alls eigi hægt að fortaka fremur en
áður, að allt oðru vísi kunni að vera háttað
landinu norðar eða einkum sunnar, svo víð-
áltumikið sem það er.
Hinn 3 ágústkomu þeir fjelagar aptur
úr þessari ferð þangað sem þeir yfirgáfu
skipið, við mynni Auleitsivikfjarðar. Biðu
svo skipsins þar til bins 16. Hafðí það
lialdið á meðan áfraui ferð sinni, scm tilstóð
aila leið ncrðurunðir Smithsund, þarsem heitir
CapYork, með visinda menn þá cr eptir
voru. Lentu þar í ís, og lá við sjálft að,
þeir mundu festast þar. Gengu á lanð þar
í nánd við CapYork, og hiltu þar Skrælingja
heiðna og harla fákunnandi; hofðu aldrei
sjeð aðrar þjóðir fyr og aldrei skotvopn.
J>ar komu og til skips þeirDr. JNathorst
og háns fjelagar og Ijetu vel yfir sinni för.
S ðan var haldio suður mcð sem leið
liggur, og skyldi nú freista á nýjan leik að
komasl lil Áusturbyggðar. Ætluðu að sigla
austur um sundið milli Hvarfs og meginlands
en urðu frá að hverfa þrívegis fyrir ís.
Hjeldu því suður fyrir og norður með hið
eystra, en langt undan landi, með því að
þar lá breið ísspong. Hún mjókkaöi þó
smámsaman, er norðar dróg Hinn 4 septbr.
var komið norður undir Cap Dan, á 65° 40’
n. b., hjer um bii beint vestur undan Látra-
bjargi. Var þá bjart veður og ísinn ekki
mjog óárennilegur. Hleyptu þeir inn í hann
og komust á fjorð einn auðan sunnan við
hofðan; logðust þeir við cklYvJl'l y J5ail.NCii d.GU~
skiold firðinum nafn og kenndi við Óscar
konung annan. Gengu þar á land og fundu
par menjar nokkurra mannvirkja.
þar var i for með þeim og er enn Brod-.
beck kristniboði pýzkur frá Frederiksdal á
Grænlandi sunnanverðu; hofðu fengið hann
með sjer þaðan i túlks stað, ef svo bæri til,
að þeir hittu fyrir Skrælingja þar sem þeir
kæmi við land á austurstrondinni. Brodbeck
þessi hefir fyrir tveimur árum fundið í firði
einum að austanverðu, eigi allangt fyrir norð-
an Hvarf, fornmannarústir allmerkilegar, að
Iikindum frá landuámstíð íslendinga þar, og
er það. eflaust cinhver hinn helzti vottur ♦
Austurbyggðar, er fundizt hefir til þessa.
þar er nú og Skrælingjabyggð nokkur, og
þóltust Skrælingjar þeir vita til samskonar
rústa norðar miklu, þar sem heitir Umanak,
á 63° n. br. Um það ætluðu þeir Norden-
skiold að grennslast, en komust eigi þar að
landi.
Siðan ætiuðu þeir að halda lengra norður
raeð og leita fynr sjer um landtoku semfyr;
eu þar var enn fyrir ís, og þar með tók veð-
ur að spillast, með þoku og hrakviðri. Snjeru
víð austur á hóginn og komu til BYíkur 9,
sept., sem fyr er gelið.
það lætur Nordenskiold afdráttarlaust á
sjer heyra, að fremur hafi hann styrkzt í
þeirri trú í þessari ferð, að Austurbyggð sje
austan á Grænlandi og hvergi annarstaðar.
Hcldur hann meðal annars að Cap Dan muni
vera Herjólfsnes, og hyggur að takast inegi
á sumrum að jafnaði að komastþar að landi,
austan á Grænlandi. sje hafis eigi meiri en
í meðalári og valin bentug skip til slikrarferð-
ar, en skammt til að sækja, ,svo sem hjeðan frá
íslandi, til þcss að sæta megi færi, er tið er góð.
Eptir «Leifi».
Frj'ettir frá €anada.
Eins og getið er um í 10. nr. «Leifs»
var forseti hins íslenzka framfarafjelags ís-
lendinga í Winnipeg hr. Baldvin Baldvins-
son* sendur af Cauadastjórninni til Quebeck
móti íslenzkum vesturförum, til pessað leið-
beina peiin hingað vestur til Winnipeg, og
er ferðasaga hans á pessa leið.:
«Ai landferð Islendinga frá Quebc til
Winnipeg er lítið að segja annað enn að hún
gekk seint og slysalaust. Eins og vjer höfum
áður frjett, komu til Quebeo um 535 ís-
lendingar pann 31. júlí, með gufuskipi «All-
anlínunnar» «Buene Ayrean» og voru peir
flestir af norður og austurlandinu, höfðu lagt
af stað að beiman 11. og 15. júlí og kváðust
hafa fengið allgóða ferð til Quebec. í Que-
bec töfðu peir 18 kl. stundir og hofðu nóg
að gjöra að víxta peningum, kaupa farbrjef
og nesti, láta inerkja farangur sinn og fl.
J>ar dó eitt ungbarn, sem var að sögn hið
5ta sem dáið hafði á leiðinni frá íslandi.
*) Baldvin pessi er ættaður frá Akureyri,
systursonur Friðbjarnar Steinssonar bók-
sala par, hann fluttist með hinum fyrstn
verulegu flutningum frá Islandi 1873,
16 ára unglingur munaðarlaus. |>au
10 ár sem hann hefir dvalið í Vestur-
heimi hefir hann að mestu verið ,við
skósmíðaiðn. og torstöðumaður í skósölu
búð í horginni «Torento», par til fyrir
2 árum að hann fluttist til Winnipeg
til að takast á liendur forstöðu fyrir
verzlunarhúsi Islendingafjelagsins par í
bænum. (Aðsent),