Norðanfari - 26.10.1883, Blaðsíða 3

Vjer fórum frá Quebec pann lta ágúst kl.3.
f. m. komum til Montreal kl 2 e. m. dagin
eptir, j)ar fengu vesturfarar dagverð ókeypis.
þaðan kjeldum vjer kl. 4. e. m. og komum
til Torento kl. 1 e. m. næsta dag á eptir.
Jþar skiptist liópurinn í tvo flokka, 16 manns
urðu par eptir, er ætluðu að vinna á járn-
bruut par til peir hefðu fengið svo mikla
peninga er peir gætu komizt fyrir til Winni-
peg og eru peir pannig úr sögunni. Sá
hópurinn, sem ætlaði Collingvood leiðina varð
0g par eptír, og var fyrir honum sænskur
túlkur að nafni James Andersen, og hafði
hann komið afla leið með oss frá Quebec.
Hi pur sa. sem fór til Sarnía hjelt áfram við-
stöðulaust og kom pangað kl. 2. f. m. pann
3. ágúst. £ar skildum vjer við hjer um 90
manna, sem fóru til Dakota og Minnesota.
Vjer stóðum við í Sarnía hjer um bil 25 kl.
stundir, par dóu og voru jörðuð 2 ungbörn,
margir fengu par og læknishjálp meðan hin-
ir litu eptir farangri sínum keyptu nesti til
ferðarinnar yfir vötnin og bjuggu sig út að
öðru leyti sem bezt peir gátu. - Um kvöld-
ið var stigið í gufubátinn «United Empire»
(Capt J. Robinson), pað er nýr bátur og sá
stærsti og bezti, er gengur á vötnunum. Bát-
urinn íór frá Sarnia kl. 4. f. m. 4. ágúst og
vorum vjer á vötnunum 3 daga. í>á daga
bar ekkert til tíðinda nema ef telja skyldi að
eitt baru fæddist er dó pegar kom til Winni-
peg. Earpegjar kváðu betur með sig farið á
pessum bát, enn peir hefðu búizt við, enda
var allt 'gjðrt fyrir pá, sem hægt var undir
kringumstæðunum. Vjer lentum í Port
Arthur að kvöldi hins 6. ágúst, og stoðnm
par við i 7 tíma, par var iengin læknishjálp
peim sjúku og hjeldum vjer paðan kl. 1 pann
8. s. m. Víða á leiðinni buðustvistir handa
stúlkum, kaupið 10-20 doll. ura mánuðinn
en að eins ein stulka varð eptir í Port Art-
hur. Mönnum var og boðin járnbrautar-
vínna, en engir tóku pví boði fyr enn hjer
Af 450 vesturförum, sem hingað komn
fóru 50 til Nýja íslands, hjer um bil 10 til
Selkirk, 25 fóru með herra John Taylor út á
járnbraut og nokkrir fóru austur á braut. og
var peirn lofað 2 doll. á dag, hinir fóru til
vina og vandamanna sinna hjer í bænum.
Undir eins og peir fslenzku vesturfarar,
Sem á eptir koma, fara fra Englandi, veiður
hraðfrjett send uin pað liingað og verður pá
sami túlkur sendur á móti peirn.
Ur brfefi frá herra trjesmið Sigurði Bjarna-
syni á Broddadalsá í Straudasýslu.
«Miklar pakkir ætti meistari Eiríkur
Magnússon skilið af oss ísleudingum fyrir
komu sína með fóðurbætirinn, pví að jeg er
sannfærður um, að fóðurbætirinn, var sú
heppilegasta gjöf til landsins, eins og nú er a-
staðt. Já íslendingar, ættu ekki einungis að
pakka meistara Eiriki Magnússyni með orðum
heldur og líka í verki, ekki sizt pegar menn
eru nú búnir, að sjá og heyra. hvörsu doktor
Guðbrandur Vigfússon hefir viljað leika E. M.
út og pjóð sína í hallærismáli pessu. |>að
má sannast á Guðbrandi, að «sjaldan er gott
oflaunað nema íllt komi á mótb, hann vill
gjöra beztu menn pjóðar sinnar að lygurum
hvað harðindin snertir, og reynir til að gjöra
flest íllt, er hann megnar einum bezta manni
pjóðar vorrar E. M. Hann Guðbrandur, er
búinn að gleirna pví, pegar hann á skóla ár-
um sínum fór hjer um sveitir líkur förumanni,
og páði greiða og peninga af bændum; en
mig væntir hefðu peir pá fyrir fram sjeð, að
göfuglyndi sitt við Guðbr. miðaði til að magna
hann svo, að liann síðar gengi berserksgang
gnagandi skinnskjöldinn svo, moti hinum bezta
syni lands vors (að peir pá hefðu tekið minna
til að gefa Guðbrandi.
J»að má vera hvöt fyrir íslendinga, að
vera ekki otörir með gestrisni við suma enska
ferðamenn, er fara hjerum, hversu peir leggja
út petta fagra einkenni pjóðar vorrar «gest-
risnina*, að hún muni spretta meiia af pví,
að nóg sje til af óllu enn af maunkærleika.
Ýmislegt.
6, Nokkur orð um stjörnufræði og stjörnur.
(Eptir Pál Jónsson.)
fllai'8, liin fjórða jarðstjarna, er 30
miljón mílna frá sólunhi. Hann hleypur braut
sína á 678 dögum, en dagurinn á honum er
24 st. 37 mínútur. Hann fær helmingi
minni hita og ljós en jörðin, og sólin sýnist
hálfu minni paðan en hjer. Mars er hjer ura
bil 6 sinnuin minni en jörðin og átta hlutum
ljettari. J>vermálið er 928 mílur. Sökum
fjarlægðarinnar hafa menu ekki getað sjeð
fjöll fyrir víst á Mars, en lianu hefir gufu-
hvolf líkt og jörðin. Við bæði skautiu eru
ísflákar miklir. er aukast á vetrum en minnka
á sumrin. Arið 1S77 fann maður að nafni
A. Hall, að Mars fylgja tvö tucgl. Meðal
fjarlægð annars peirra frá Mars er 1290 en
hins 3230 núlur.
Næst fyrir utan Mars eru mörg smá-
stirni (Asteroides) sem áður er getið. Meðal-
fjurlægð peirra frá sólu er frá 42—80 miljónir
mílna. Nú eru fuudin full 200 af pessum
litlu jarðstjörnum og eru pær allar nefndar
í almanakinu. fmsir liafa getið pess til að
pær sje brot úr gömlum hnetti, sem haíi
sprungið sundur,
Jupitcr er næstur fyrir utan smástirnið.
Pjarlægð hans frá sólu er yf'ir 104 miljónir
mílna, og hún sýnist 27 lilutum minni pað-
an en frá jörðunni. Jupiter er hjer um bil
1400 sinnum stærri en jörðin, og er hann
stærstur allra jarðstjarna í sólkerfi voru,
Jpvermál haus er^ 19,183 mílur. Jupiter
gengur braut sína kringum sóliila á hjer um
bil 12 af vovum árum, og er pað eitt ár hans
En prátt fyrir hina feykilegu stærð snýst hann
um möndul sinn á 10 stundum, svo dagurinn
á Jupiter er meíra en helmingi styttri en
hjá oss. Jupiterer aðeins 343 hlntum pyngri
en jörðin og hlýtnr pví efnið í honum að
vera ákaflega ljett. En svo er pyngdin raik-
il við yfirborðið, að menn ættu jafn eryitt
með að ganga par,eins og ef menn bæru hjer
tvo fullórðna menn og eitt barn á bakinu.
Möndull Jupiters stendur hjer um bil lóðrjett
á brautarfletinum; en af pví leiðir að par er
lítill munur á leugd dags og nætur og lítil
árstíða breyting.
í sjónpípum hafa menn sjeð margar
dökkar randir á Jupiter, er liggja hjer um
bil samhliða jafndægrahring hans. J>ær eru
sífeldum breytingum undirorpnar, og ætla
menn að pað se einskonarskýjabelti, og lega
peirra orsakast af snúningshraða Júpiters.
Júpiter fylgja fjögur tungí; eitt er jafn-
stórt okkar tungli, en hin mikið stærri. Renna
pau braut sína með ótrúlega miklum hraða;
hið innsta á l3/4 degi, en hið yzta á 16 dög-
um 17 stuudum; er pó braut pess 30 sinn-
um lengri en tungls jarðarinnar. A Jupíter
verða á einu ári hans yfir 4,000 tunglmyrkv-
ar og næstum pví einsmarg.ir sólmyrkvar.
JSaturnus er 191 miljón inílna frásólu.
Gengur hanu braut sína á 29'/, ári Dag-
urinn á honum er 101/, stund, eður lítið
lengri en dagur Jupiters. Saturnus gengur
næst Jupiter að stærð, og er bann 819sinn-
um stærri en jörðin, |>vermálið er 16,376
milur. Efnið í Saturnus er mjög ljett, og
pyngdin við yfirborðið er lítið meiri en á
jörðunni.
Saturnus er einn hinn einkennilegasti
bnöttur er menn pekkja. Utan um sjálfan
hnöttinn um jafndægrahring svífur í lausu
lofti flatvaxinn, en feykilega víður hringur
er virðist 1 fljótu bragði aðeins einu, en peg-
ar betur er aðgáð, sjezt, eð hann skiptist í
sundur i tvo eða fleiri hringa, er liggja hver
utan yfir öðrum, í 15 ár sjá menn hring-
inn allt af öðru megin, og í önnur 15 ár
hina hliðina. En pegar Saturnus snýr pann-
ig, að útrönd hringsins veit beint að jörðu
er ómögulegt að sjá hringinn pví röndin er
svo punn,
Væru menn komnir í Saturnus, fengju
menn margt skrítið að sjá, og harla ólíktpví
sem hjer gjörist. Setjum svo að vjer stæðum
á jafndægrabaug Saturnusar, pá liti hringur-
inn út eins og belti er lægi yfir liiminn
beint yfir höfði voru; en frá öðrum stað á
Saturnus, nær öðru hvorju skauti hans, liti
hringurinn út einsog bréiður bogi yfir liim-
ininn frá austri til vesturs, og í 15 vor ár
sæum við hanu sólu skininu öðrum megiu,
en í önnur 15 ár dimman, En efvjerhugs-
um oss nú að vjer stæðum á innri rönd
hringsins, pá sýndist oss Saturnus beint yfir
höfðum vorum eins og ákaflega stór hnöttur
er fyllti meginhluta himingeimsins; en í austri
og vestri sæjum vjer hringinn risa upp eins
og há fjöll er hyrfu undir Saturnus um
jafndægrahring,
Auk hringanpa ganga og um Saturnus
8 tungl, Meðal fjarlægð peirra er frá 19,000—
499,000 mílur, og umferðar timinn er frá
23 stundum til 79 daga.
Eranus gengur braut sína um sólu á
84 árum, Meðal fjarlægð hans frá sólinni
eru 383 miljónir mílna; og hún sýnist 360
lilutum minni paðan en frá jörðinni. }mtt
Uranus sje 60 sinnum stærri en jörðin, pá er
hann aðeins 16 hlutum pyngri en hún, er
pví efni hans mjög ljett. þvermál Uranus-
ar er 7,255 milur. Enginn veit með sönnu
um dagsnúning Uranusar, en að líkindum
er hann mjög fljótur. |>að er álitið að
möndull hans hallist mjög við brautarflötinn. ^
En af pví leiðir, að par hlýtur að vera mikill
munur á árstíðum, pó fjarlægð sólarinnar
breyti pví samt nokkuð. Uranus fylgja
fjögur tungl,
A'eftunus er yzta jarðstjarna sem enn
er pekkt i sólkerii voiú. Hann fannst 1846
Höfðu gtjörnufræðingaP áður tekið eptir pví,
að Uranus varð fyrir nokkrum hrakningi
(Perturbation) af hinni rjettu braut sinm
kringum sólina, er hlaut að orsakast af að-
dráttarafli annarar jarðstjörnu er gengi fyrir
utan hann og togaði hann nokkuð af leið*.
Eptir pessum hrakningi reiknaði franskur
stjöruufræðingur, Leverrier að nafni, bæði/
braut og afstöðu pessarrar ópekktu jarðstjörnu.
*) Bess ber að gæta að pó sólin ráði mestu
uni hrinftás jarðstjarnanna. pá hafa pær
og töluverð álirif úver á aðra innbyrðis
sökum aðdráttaraflsins, og hrekja hver
aðra nokkuð af hinni eðlilegu braut sinni
Tunglin gjöra og nokkuðaðpví að lirekja
pær jarðstjörnor dáUtið af leið. er pau
ganga um. Verða stjörnnfræðingarnir
að taka tillit tii alls pessa er pe.rreikna
út braut einhvenar jarðstjörnu,