Norðanfari - 04.02.1885, Blaðsíða 1

24. ár.
Nr. 7.-8,
MSAVFAIU.
UMBÓTAMÁL.
II.
L1 m kjor krcnna.
II.
(Fraiphald).
I>ar næst rhá ílefna störf þeirra. |>ær
eru víða sannnefndar ambáttir. f>ví það á
sjer stað sumstaðar á suður- og vesturlandi,
að þær eru látnar róa til fiskjar, bera klyfjar
af korni, salti og öðrum vörum ýmist á bör-
um eða á bakinu. Og á sumum bæum verða
pær að stunda skepnur, kýr, sauði og hesta í
hvaða veðri sem er, pvi allflestir karlmenn
eru þá farnir til sjóar. Einnig verða pær að
raka og bera hey í forarbleytumýrum. Og
hjer við bætist að hið litla kaup þeirra nægir
ekki til pess að þær geti klætt sig nógsam-
lega til að verja sig kulda og vætu. J>etta
hefir, eins og sumir læknar vorir þegar hafa
sýnt framá, skaðsöm áhrif á heilsu kvenna.
J>ær verða daufgerðar og veikar, bæði á sál
og líkama. Og pessar stúlkur verða opt mæð-
ur á eptir öllu pessu; pað má nærri geta að
öflug og fjörug kynslóð getur ekki alist upp
í landinu þar sem mæðurnar verða að eiga í
annari. ejns eymd og jeg hef nefnt.
Sem betur fer á áðurnefnd kvennaþrælk-
uu sjer ekki svo víða stað á landi voru.
En það eru svo margar smærri ónota á-
Jögur, sem þær verða að þola, sem sje: of-
langur vinnutími, ofmargír snúningar,
oflítið frelsi.
Yinnutíinana hef jeg minnst á. og þótt
óregla sú, sem á þeim er sje nógu leiðinleg
og ópæg fyrir karlmenn, þá fer hún þó mikiu
ver með kvennfólkið, því þær hafa sumstaðar
varla part af sunnudeginum frjálsan, hvad þá
að þær hafi frjála tíma á öðrum dögum. Svo
þó þær vildu líta í bók eða eignast bók, þá
lá þær ekki tírna til að nota hana. Mennta-
„M aurapúbin n“
leikrit íjóruin þattum.
Gunnlaugur Einar Gunnlaugsson
á Y tri-Ey.
(Niðurlag).
Margrjet.
Yertu ekki neitt hræddur um reiturn-
ar! því fer nú betur að þú lifir lengur t')
að hugsa um þær, og þó þú dæjir nú, sem
einhverntima hlýtur að ske. En ef þú vilt
nú gefa það eptir að jeg eigi Friðrik þá
skal jeg passa uppá þær það, snm mjer er
hægt. En ef þú ekki vilt það þá mun jeg
alls ekkert af þeim hafa og ekkert skipta
mjer um þær.
Björn.
Hamingjan hjálpi mjer! Svona ætlar
þá að fara um skildingana mina. Nei jeg
gref þá heklur. Æ! æ! mjer hríðvesnar
höfuðpínan. J>að vildi jeg að jeg gæti sofn-
að. Hvenær kemur þessi maður?
Ahureyri, 4. felbrúar 1885.
fýsn þeirra kafnar næstum alveg í smásnún-
ingunum.
Og bvaða smásnúningar eru þetta ? I>að
er nú ekki hægt að telja þá alla upp; þeir
eru meiri sumstaðar enn sumstaðar og margir
þeirra eru alveg óþarfir og þeir myndast af
illri og óreglulegri heimilisstjórn.
J>að er þá einkum þjónustuverkin, sem
að mörgu leyti eru óþörf. Að kvennmenn er
sitja innivið þvo og þurki föt karlmanna, sem
verða að vinna úti í slæmu veðri hlýtur að
viðgangast, en allmörg smávik ættu með öllu
að aftakast — |>að er, t. d. heldurleiðiulegt
að sjá hvernig vinnukonur þurfa að stjana við
vinnumenn, rjett eins og þeir væru hjálpar-
lausir krakkar. J>egar piltar koma inn eru
stúlkur skyldar til að leysa skó þeirra, færa
þá úr sokkunum og stundum úr buxunum,
þurka siðan fætur þeirra, þvo og þurka sokka
og föt þeirra og svo kemur nú skenitivinnan!
að taka skóna blauta, foruga og götórta, þurka
þá upp og sitja síðan við að staga þá og það
stundum langt fram á nótt, — Einnig parf
að festa hnappa, rifa saman smá og stór göt
á sokkum og öðrum fötum. — Og nú bætist
eitt við: vinnuinenn reka eptir þeim og heimta
vægðarlaust að skór, sokkar og töt sje þurt,
bætt og að öllu í góðu $tandi að morgni.
Húsfreyja rekur eptir þeim til að missa sem
minnstan tíma frá tóvinnunni. Húsbóndinn
rekur eptir peim og heimtar að þær Ijúki
sem fyrst verki sínu til þess að geta vaknað
nógu snemma að morgni. Er nú þettaástand
ekki alveg óhafandi? jú; jeg vona að hver
rjettsýnn maður játi það. Enda er vonandi
að bæjir þeir sjeu ekki mjög margir þar sem
það geugur svona illa til. — Ea peir munu
samt vera allt oímargir.
Að vinnukonur verði leiðar á it>ðrum eins
kjörum og að þær vilji á einhvern hátt verða
sjálfum sjer ráðandi, er mjög svo eðlilegt. En
híð lága kaup er þær fá við alla vinnu, gjörir
þeim næstuin ómögulegt að vera í sjálfs-
Margrjet.
Hann er á leiðinni inn. Jeg heyri til
þeirra.
F j ó r ð a s ý n i n g.
Björn, Margrjet, læknirinn, Friðrik
og Sæka.
Læknirinn.
God Aften! Hvor er den Syge!
Björn.
Hvað segir maðurinn? tarna er þokka-
legt málfæn!
Friðrik.
Hann er danskur maðurinn og getur
ekki talað islenzku.
Björn.
Hvað á jeg íslenzkur maður að gjöra
með danskan læknir?
Friðrik.
Ójú Björn minn! Jeg skal skýra fyrir
þjer pað, sem hann segir.
Læknirinn.
Lad mig föle (tekur um slagæðina). Ja
saaledes. Har ban ellers sovet godt?
Friðu. k.
Hefurðu sofið vel Björn minn! að undanföruu.
mennsku nema með þeim hætti að þærgipt-
ist. — En löng og ströng vinnukonu ár með
litlu kaupi, er nú ekki neitt glæsilegur undir-
búningur undir konustöðuna. |>ær hafa lítið
getað lært bæði til munns og handa og er
því von þó hússtjórn þeirra fari í ýmsu af-
laga, Og af þessu leiðir að sveitir eru full-
ar með heimili, þar sem óregla, fátækt fá-
kænska og eymd á heima.
Og þá er að minnast á rjettindi þau
er kvennfólkið licfur. Mannrjett eða
mannhelgisrjett hafa þær að sönnu að nafuinu
til, eu í stjórnarmáliuri liafa þær svo
seni engan rjett. Ekki geta þær fengið
opinber embætti, ekki komist á alþingj amts-
ráð, sýslunefnd, nje sveitarnefnd o. s. frv.
þannig er því nú varið í flestum öðrum
löndum, en víða er skoðun sú að ryðja sjer
til rúms að kvennmenn eigi að ná jafnrjetti
við karlmenn í öllu. En það mun nú bezt að
heimta ekki ofmikið í einu.
í>að mun ráðlegast að hugsa fyrst um
1 að bæta úr hinum daglegu æfikjörum kvenna
áður en farið er að hugsa um að veita þeim
stjórnarlegt jafnrjetti við karlmenn.
III.
J>að fýrsta, sem þarf að gjöra til uin-
bóta í málefni þessu er að hækka kaup
vinnukvcnna og kaupakvenna, — því
annars er þeim ómögulegt að eignast neitt
verulegt, þær verða fjelausar og fatalitlar og
þeim er ómögulegt að mennta síg af sjálfs-
dáðum.
I>aft annað, sem gjöra þarf er að láta
þær liafa liægri vinnu og fleiri frítíma.
Að láta þær róa, bera þungar byrðar, raka í
for og vatni, og stunda skepnur að vetrarlagi,
ætti alveg að leggjast niður. — Að láta þær
afklæða fullhrausta karlmenn ætti einnig að
leggjast niður — þeir eiga að gjöra þaðsjálf-
ir. Eius ættu peir að venja sig á að festa
Björn.
Ja, nei! nei! Jeg hefi varla sofnað
svefn í viku út af þessum óttalegu heimtum.
Friðrik.
Han har ikke sovet godt.
Læknirinn.
Han maa have Opium og hvis han kan
sove godt, haaber jeg hann kommer sig
snart ígjen, ifald han ikke faaer andet Slag
tilfælde.
Björn.
Hvað er maðurinn alltaf að rausa
Skárri er það málfærið!
Friðrik.
Hann segist ætla að láta þig fá meðö,
til að sofna af og þá muni þjer skána.
Björn.
Mikill blessaður maður er þessi læknír
j En kostar þetta nokkuð?
Friðrik.
Han spörger hvað det koster.
Læknirinn.
Det koster omtrent 1 Rigsdaler^ Sig
ham det.
Friðrik.
Hann segir að ferðin kosti nátturlega
ekki neitt, en meðölin kosti rikisdal,
i