Norðanfari - 11.02.1885, Blaðsíða 1

VOKDAWAIIl.
24. ár.
im kjör krenna.
iy.
(Niðurlag).
En tilþess að kvennmenn'geti náð góðri
menntun þarf kennsla og kennslubækur að
vera betur úr garði gjörðar en almennt ásjer
stað.
Samkvæmt skoðun þeirri, að menntunin
ætti að eins að vera handa lærðu mönnunum
liafa menn haft kennslubækur lærðar, þung-
skildar og þurrar og eptir því hefir kennslan
verið. Menn hafa lengi verið htt lægnir til
að setja sig inn í hugsunarhátt kvenna. Meun
hafa ekki gætt þess, að kennsla og kennslu-
bækur, sem eiga að gagna þeim. þurfa að
vera Ijettar ogljósar, fjörugar og skemmtiiegar,
andríkar og innilegar. Menn hafa lítið gætt þess
að kennslan áaðvekja hjá neinendunum ást til
þess sem þeir læra, og hvað eiga þeir að
læra? Um verk skaparans á mannheimi og uin-
heimi, og fái þeir ást á verkum þessum, áot „
mannlífinu og náttúrulífinn, þáer von að þeir fái
ást og lotningu til hans, sem er höíundur alls
lífs. í einu orði: keimslasúer rekur hjá
manni ást til þess, sem kennt er, vckur lijá
mannl ást til tí uðs og- manna. þetta er hinn
trúarlegi og siðferðislegi ávöxtur góðrar kennslu.
Sje, t. d., í Mannkjnssögu nákvæmlega
og innilega útlistaður líisferiil góðra og göf-
ugra manna og kvenna ■ í landafræði fagrar
borgir, fagurt landslag og fagrar listir; í nátt-
urusógu blóm og fuglar ; sjeu lesnar sannar
söDui og skáldsögur um trúmenn, dyggðamenn,
hetjui og íþróttamenn, og góðar, fagrar og
inndælar kvennasálir er hafa breitt Ijós, líf
og blóma kringum sig. ~ Sje þettaallt gjört
Sefii jeg, þá er kenuslan á góðutn vegi til að
ná áðurnefndu takmarki.
Akureyri, 11. febrúar 1885.
Að kenna stúlkum hreinlæti, ýmisleg
gagnleg kvennaverk og búskaparstjórn ætti
einnig að ieggja áherzlu á.
En til þess að þetta verði að verulegu
liði, þurfa stúlkur að vera lengur enn
einn og tvo vetur á skóla. Og það
geta þær ekki fyrri en búið er að
stofna kvennaskólasjóð. f>að ættu því allir
og þó einkum «þj()ðliðsmenn», sem vilja
að konurhafi jafnrjetti við karlmenn, að styðja
að því að sjóður þessiyrði stofnaðursem fyrst.
Yjer höfum offáa kvennaskóla, og hvern-
ig þcir fáu sem vjer höfum eru, hvaða andi
drottnar í þeim, það veit jeg ekki. Einungis
get jeg sagt, að jeg liefi góða trú á kvenna-
skólauum á Laugaiandi, því aðalkostur
hans er sa, að þar ganga þeir sem kenna und-
an stúlkunum með góðu og fögru eptirdæmi
sem er hin bezta kennsla í sjálfu sjer.
Eitt er að nefna enn þá. Margir piltar
eru farnir að ná talsverðri mennt á ýms-
um skólum. Nú ættu þeir að gjöra gott
gsgn með menntun sinni með því að stofna
smá sunnudagasknla fyrir stúlkur og kenna
þeim þar sjálfir ókeypis. þetta má gjöra á
þann hátt, að skólinu væri haldinn á bæum,
þar sem stofur eru, bæði fyrir heimastúlkur
og fyrir stúlkur af næstu bæum.
Einnig mætti halda skóla þennaásumr-
in undir beruin himni og er tími sá einkar
vel lagaður til þess að inenntaðir piltar kenndu
stúlkuin að þekkja blóm og jurtir.
Á frítímum, á rúmhelgum dögum ættu
menntaðir vinnumeun að segja stúlkum til i
ýmsu bóklegu; ef þeir gjöra það, þá væri
þeim fyrirgefandi þótt þeir bæðu þær um að
þurrka sokka sína. En bezt og göfugast væri
að þeir segðu þeim til Luualaust. Efsjálf-
ir liúsbændurnir vildu segja þeim til
1 y«isu, Jþá færi langbczt á því, eins og
jeg aður í «Norðanfara» hefi bent á. Og um-
tram allt, þá ættu allir giptir menn að hugsa
Nr. 9 —10.
um að mennta konur sínar og sjá um að
láta þær hafa betra atlæti og aðbúnað, en
þær hafa viða, því það er hörmung að vita
til þess hvernig kjör þeirra eru, þar. sem aó
bondinn eyðir fje heimilisins í slarki og
drabbi og lætur konuna svelta og þræla l
[ meðan.
jþetta málefni er velferðarmál fyrir land
og Þjóð. Leggjumst því allir á eitt, vjersem
heita viljum framfaramenn:
Róum öllum árurn að >ví að veita
konum rjett, láta >ær hafa meira kaup,
fleiri fritíma, meiri stjórnarleg rjett-
t»di, stofna stóran kvennaskólasjóð 0"
úrifa alþing til £ess að efla hann og
auka með landssjóðsfle.
Landsjóður er fje, sem kvennroenn eiga
að hafaalveg sama tilkall til og karlmenn.
fetta er skylda vor karlmannanna; það
efir lítið að þýða þótt vjer syngjum lofkvæði
skaldanna um kvennfólkið meðan vjer ekki
hjalpum því.
.. S°Ilgur sá er hræsnissöngur nema vier
gjorum það að framkvæmd, sem hjá skáldun-
um er tóm hugmynd.
Minnumst forfeðranna, minnumst f»or-
8 s Urrabeinsstjúps, forstelus Svarfað-
ai og fleiri er optar en einusini voguðu lífi
smu til að hjálpa stúlkum úr höndum illra
as Mitt
En sjeu „„kt,ir 5e,„ ekti ,ilj„ he}.raor3
staldanna og dæmi fornkappa, nefnt á nafn
vegna þess að það sje ofandlegt, háfíeygteða
sjervizkulegt. >á skulu þeir þó mega til að
fieyra, reyna og sanna þá setning «Auðfræð-
lnnar* og ‘Fjelagsfræðinnar*: cað ha-ur
allra cr hagur sjerhvers», aft hagur
kvcuna er liagur karlmanna.
Cfuðmundur Hjaltason.
CrEORGf EliJíST STAHL,
læknir.
f>ó að meðalafræðin og efnafræðín hafi
kið næsta miklum framförum nú á heilli
. j. f'a er í*ó Stahls getið, sem framúrskar-
i manns í báðum þessum vísindagrem-
Hann er íæddur í Áusbak árið 1660;
ena lagði hann síg eptir meðalafræði, og
^ar fór hann sjálfur að kenna hana. þegar
ann hafði þrjá urn tvítugt, en frá því 1694
e«ndi h-ann hana á háskólanum í Halle,
j ,n 1)11 var nýstofnaður. Árið 1716 flutti
an« til Berlínar, sem líflæknir konungs
u° Þar 1734. °
^ Hann fræddi margar þúsundir manna
leeð ritum sínum og ekki síður með munn-
að8ri t,lsögn, og samtíðamenn hans daðust
honum fyrir það, með hvað frábærum
skarpleik honum hafði tekist að kanna djúp
natturunnar, bæði hinnar lifandi og lifiausu
sjeri.agi, þó hvað efnafræðina snerti. En
ærdomur hans var ekki hJð eim, er hann
ia 1 í síns ágætis. Hrengskapur hans og
osjerplægni gjörði hann enn heiðursverðari.
Meðal svo margs annars því til sönnunar,
sem kunnugir menn hafa týnt saman, er
þetta tvennt:
Stahl varð fyrir því óláni, að honnm
kom illa saman við embættisbróður sinn H.
liflæknir. Hann mátti þola marga skap-
raun og áreitni af H., en bonuui datt ekki
í hug að hetna sín, þó honum gæfist stund-
um íæri a því, heldur launaði hann óvini
sínum ]llt með góðu. H. líflæknir var einu-
snini að lækna hershöfðingja nokkurn, sem
Eriðrik Vilhjálmur konungur unm mjög.
Sjuklingurinn dó, og það var í almæli við
lnrðma, að það væri að kenna óþolandi
klaufaskap læknisms. Loksins barst þessi
kvittur til eyrna konungs, og varð
liann því fljótari til að trúa þessusembann
barmaði meir missi ástvinar síns. og bann-
aði lækninum óðar, að eiga nokkuð við lækn
ingar.
Ffm döSum síðar var Stahl boðaður
til drottingannnar. Jafnskjótt og bún var
bum að skýra honum frá beilsufari sínu,
sag i mn. „Kæri Stahl! misvirðið ekki þó
jeg biðji yður einnar bónar, sem raunar
kann að vera miður sæmandi. Mjer þykir
ofur vænt um hann litla seppa hjerna, hann
tekur ofboð út greyið, og jeg ímynda mjer
það mætti bæta úr því. Viljið þjer ekki
gjöra svo vel og reyna eitthvað við hann?“
Stahl: „Jú, það vil jeg glaður jöra
ef yðar hat.gn heíði ekki sagt, aðyðurþætti
svo vænt um hann.
Konungur var þar staddur í herherg-
inu Honum hmkkti við svar Stahls, í
sagði með gömlu ákefðinni: „|>ví þá, Stahl!
hvermg stendur á því?“
Stahl. „Jeg veit, af reynslu, yðar há-
tign. hvaða ólán lækni getur staðið af þvf
et eitthvert uppáhaldið deyr þó honum sie
ekki um það að kenna.