Norðanfari - 11.05.1885, Blaðsíða 1

VORIIAVFARI.
Akureyri, 11. maí 1885. Nr- 37.—38.
21 ár.
HUGLEIÐINGAK
U M
nokkur landsmál.
(Framh.; sjá «Nf.» nr. 57—58, 23. árg.).
IY.
Um rjett lireppsnefnda oghæjarstjórna
í fátækramálum.
j>etta er hið 4. mál, er oss sýnist ráð-
legt, ;tð nasta ping tæki til meðferðar og gæti
lokid við. j>vi að lagafrumvarpið, er síðasta
þing hafði til meðferðar, miðaði til pess, að
stjórnendur sveita og bæa gætu haft hemil á
óspilunarsömum og ráðdeildarlausum purfa-
lingum. Ef menn hljóta að játa, að slíkir
menn sjeu til til og frá allvíða á landinu—eins
og menn hljóta að gjöra — pá hljóta menn
að játa, að nauðsyn sje á slíkum aðhalds-lög-
um. j>að er sem stendur tilfinnanlegt fyrir
sveitarmála stjórnendur, hversu peim er nær
ómögulegt, að hafa nokkra stjórn á slikum ó-
ráðs-seggjum, sem eru vanalega ópekkir að
auki. Jeg get farið pví færri orðum uin
petta mál, sem tvö blöð, nfl. j>jóðólfur og
Norðanfari hafa gjört pað að umtalsefni og
lesendurnir pekkja pað pví, og pann byr og
málalok, og hrakning, sem pað fjekk í ping-
inu. En greinarnar um pað í pessum 2 blöð-
uin voru ólíkar: í j>jóðólfi var málinu lialdið
fram, en í Norðanfara var mótmælt nytsemi
pess. Jeg get, pví miður, alls eigi verið sam-
dóma hinum háttvirta höfundi, sjera Eggert
Brím, í Norðanfara um pað, að vjer gætum
eigi vænt neins góðs af pví, ef frumv’arp n. d.
yrði lög. j>vert á móti. En um pað, .sera
er aðal-mergurinn í grein hans, nfl. orsakirn-
ar til sveitarpyngslanna, liggi miklu dýpra,
og eigi mjög rót sína í röiigu — eða engu —
u p p c 1 cl i og skökkum hugsunarhætti og
lieimilisbrag, um pað, segi jeg, er jeg honum al-
'jörlega samdóma. Jeg er honum pakklátur
fyrir pá hugvekju, er að pessu lýtur, og mjer
virðist svo, sem uppástunga hans uin tupp-
eldisbúið» sje pess fyllilega verð, að hún sje
tekin til alvarlegrar athugunar, að vert væri
og að einhver, eins og hann segir, gjörði á-
ætlun um kostnað sliks uppeldisbús, til að
byrja með. En pó að pað sje nú allra skyn-
samlegast, að laga unglingana og börnin, að
ala Já svo upp, að peir verði menn með
næmri fegurðar- og sómatilfinningu, og sem
fái fasta og ljósa sannfæriiigu fyrirpví,
að maðurinn áað hjálpa sjer
s j á 1 f n r og að hann á snemma og stöð-
Ugt að hóa sig untlir stöðu sínaseinna
í lífiiiu — húa sig sífellt undirað geta
hjálpað sjer sjálfur sem mest — pá má
pó engu að síður ganga að pví visu, að til
verði kærulitlir og ráðdeildarlitlir menn í
mannfjelaginu, sem purfa pess með, að hinir
ráðdeildarsamari hafi stjórn á hinu litla, sem
peir pyggja af peim eða komast yfir, og geti
að lögum haft pessa stjórn fulla, án pess að
hindrast af hinum. j>að er víst mikið, að
vera gjör ómyndugur að pví, að ráða sínu, en
petta er pó engan veginn of mikið, pegar
hlutaðeigandi fer ráðlauslega með sínum liag,
og parf að vera upp á hina sparsamari og
ráðdeildarsamari kominn. Úr pví að einhver
parf að fara að fá af mínum eigum handa
sjer og sinum, pá er enginn hlutur eðlilegri
en sá, að jeg liali lagarjttL til aö bafa liönd i
bagga ineð pví, ef jeg vil, hvernig hann brúk-
ar pað, er hann hefir með höndum. Sjáan-
legt er, að minn rjettur er skertur, ef hinn
getur fengið af mínum eigum eptir pörfum
sínum, án pess að jeg geti nokkru ráðið um
aðfarir hans, og meðferð á fjármunum, og
lagaheimting vil jeg og eiga á pví, sjá kaup-
staðarreikninga hans, ef hann er búandi, ef
hann pyggur af sveit, enda pó að jegláti hann
halda fjárforráðum. En pað álít jeg eigi nema
eðlilega rjettarskerðing fyrir pann, er piggur
fje til frainfæris sjer og sínum, pó að hann
sje gjörður ómyndugur, ef sveiiar- eða bæjar-
stjórn álítur pess pörf. Hvernig getur hann
| með rjettu búist við, að hann liafi rjett til
að vera sjer og efna og aðfara sinna undantekn-
ingarlaust ráðandi, ef hanner ekki sjálfbjarga?
Og pó veit jeg til, að sá, sem var upp á
sveit sína kominn, tók pví mjög úrstinnt, er
sveitarstjórnin vildi ráða nokkru um ásetning
hans; hann pykktist mjög, gjörðist baldinn,
og pýddist alls engin ráð, og endirinn varð,
að hann rjeði, sveitarstjórnin hafði miður, og
neyddist tilaðláta undan. |>etta er víst að
eins eitt dæmi af mörgum.
Víst er og pað, að aðgangurinn að sveita-
fje eða að vasa sjálfbjarga bænda er allt of
opinn eða greiður. J>að er brýn nauðsyn á,
að gjöra aðganginn að sveitarsjóðnum miklu
ógreiðari. Til pess miða ofannefnd lög. J>vi
er æskilegt að fá pau sem fyrst. þetta er
mín sannfæring, sem fliefir orðið ljósari og
fastari við reynsluna. Og pó að vjer fengj-
pessi lög um rjett hreppsnefnda í fátækra-
málum, pá er engan vegin loku skotið með
pví fyrir pað, að vjer gætum fengið «uppe!d-
isbú» í sveitunum, ef mönnum gæti koinið
saman um pað, og fje gæti fengist til pess.
En við pað er margt að athuga. Og með pvi
að líkindi eru tll pess, að dráttur verði á, að
slikt komist S kring, pá er pví fremur nanð-
syn á pví, að vjer fáum sem hagkvæmustlóg
i fátækramálum sem fyrst. Sveitarpyngslin
eru úr fiófl mikit a íandinu,' eins op^júiictír
verið sýnt og sagt. Og pó að pað virðist
vafalaust rjett álitið, að úr peim verði ekki
verulega mikið bætt, eða að pau minnki veru-
lega, á landinu árlega, nema með pví einu
móti, að landsbúar yfir höfuð, sjer í lagi hin
uppvaxandí kynslóð, verði starfsamari, reglu-
samari, upplýstari, sómakærari, bindindissam-
ari og mannelskufyllri, pá er pó víst, að hag-
kvæm og viturleg lög áorka mjög miklu.
Sumir eru hræddir við, að fá hreppsnefnd-
um og bæjarstjórnum mikið vald í hendur í
fátækramálum, en pað er víst öldungis ástæðu-
laust. J>vert á mót er pað illa farið, að láta
pær eigi hafa sem mest vald, og láta pær
purfa að leita með flest frá einu yfirvaldinu
YOFULJÓSIÐ.
G u 11 s ö n n draugasaga.
(þýdd úr ensku).
|>að var hjer um bil kl. llumkvöldið.
Yið Nanna sátum við bogagluggann í
viðhafnarstofunni okkar. Hún opnaðiglugg-
ann. J>að liafði verið fjarska heitt um dag-
inn, en nú kom ofur hægur andvari frá
sjónuœ, svo pægilega hressandi eptir hinn
kæiandi molluhita dagsins.
|>að var komið niðamyrkur, petta bók-
staflega preifandi myrkur, er eigi pekkist
nema pegar ekki gætir stjarna á tunglskins-
lausri nóttu1.
Hjett neðan við gluggann var garður,
svo sem faðmur á breidd; fjær var langur,
beinn vegur til að ganga á og aka, lagður
O Á Englandi eru norðurljós mjög sjald-
sjeð.
jarðbiki (Asphalt) og sandi. Garðinn og I
gangveg penna aðskildi röð af hvitum trje-
stólpum; stólpana sameinuðu skrautlegar
hlekkjafestar. pegar lengra dróg frá girð-
ingunum tók við gróðurlaus sandauðn svo
milum skipti til beggja hliða.
J>að var háfjara. Fjöruborðið var svo
breitt, að einungis fölgrár glampi í sjón-
deildarhringnum sýndi hvar sjórinn skreidd-
ist yfir grynningarnar og sandrifin framund-
an strönd Suðurhafuar. Sjö mílur i burtu
til hægri handar sendi Lytham-vitinn hið
stöðuga ljös sitt yfir Bibble-fjörðinn og hjelt
árvakran vörð við hið hættulega Hrossgrunn,
petta svikula blindsker, sem svo margt gott
skip hefir rekist á og ekki sagt af framar.
Nanna hallaði sjer út úr glugganum,
livíldi alnbogann á umgjörðinni og horfði út
í preifandi myrkrið úti fyrir. J>aðvarjafn-
dimmt inni og úti, okkur hafði ekki komið
til hugar að kveíkja ljós petta langa sum-
arkvöld.
„En hvað veðrið er blækyrt!“ sagði hún
og var sem hana væri að dreyma. „Sterk-
ir eru peir töfrar hátiðlegrar pagnar, sem
nóttin leggur á alla hluti“.
Allt í eimi heyrðist hljóð, rjett eins og
pað kæmi til að mótmæla henni. J>að virt-
ist koma utan af söndunum. Bergmál pess
í næturkyrðinni liktist sorgarveini.
„Hvað er petta?“ sagði hún og varð
mjög hverft við.
„Einhver að kalla niður á söndunum“
sagði jeg. „Hljóðið flyzt fjarska langt i
pessari miklu næturkyrrð“.
„.Teg heyrði svo voðalega sögu í morg-
un“ hjelt hún pegar áfram, „um eyðisand-
ana hjerna á milli og Lytham. Gamli Jói
ferjumaðurinn segir að pað sje reimt paraf
náhljóði11.
„Hvaða vitleysal“ sagði jeg efablandin
„Hvað á petta að pýða?“
„Vertu ekki að henda gaman að pví,
Jenna“, sagði Nanna og var sem hún pykkt-
ist við mig. „það er allra voðalegasta saga.
Eyrir mörgum árum síðan, áður en hjer var
nokkur bær, var vant að fara riðandi yfir
sandana hjeðan til Lytham. Ivvöld eitt í