Baldur - 27.03.1869, Blaðsíða 3

28
ar á sama grundvelli sem ákvarðanir stjórnarfrumvarpsins,
svo eru þær eigi heldur öðrum vankvæðum bundnar, held-
ur en þessar ákvarðanir, því með skipastærðinni er hluta-
talan sjálfsagt í allflestum tilfellum gefin, eins og skipa-
stærðin aptur af hlutatölunni. Af öllum þilskipum stærri
og smærri þótti gjaldið hæfilega ákveðið 40 fiskar, og af
þeim skipum, ertil hákarla ganga eingöngu, 60 íiskar. Þótti
þetta gjald fullhátt bæði sökum þess að útgjörð slíkra skipa
er ærið kostnaðarsöm, og líka sökum þess, að það er ísjár-
vert, að íþyngja útgjörð þessari, meðan hún er hjá oss í
slíkum barndómi, sem nú er hún.
Þar sem fundurinn ekki gat ætlazt til, að þingið fari nú
í sumar að ræða þessar eða aðrar uppástungur, sem miða
kynni til breytingar á þeim ákvörðunum, sem þegar hafa
náð allrahæstu samþykki konungs, þótti honum sem sá
vegur einn væri fær, að biðja þingið að leggja það til við
hans hátign konunginn:
1. Að framkvæmd tilskipunar af 10. ág. 1868 megiverða
frestað, og um sinn látið standa við ákvarðanir tilsk.
27. maí 1746, og
2. a, að stjórnarfrumvarpið frá 1867 megi verða að nýu
lagt fyrir alþing 1871 óbreytt, eða
b, að þetta frumvarp megi þegar fá lagagildi eins og
það var lagt fyrir þingið 1867.
PRENTSMIÐJAN Á AKUttEYPJ.
„VaÆar mest til allra orba
„undirstatian rjett sje fúndin".
Það er nú eitthvað um 16 ár frá því, er prentsmiðjan
á Akureyri hófst. Vjer vitum og sjáum, að hún hefur allt
af «blakt á skari», og síðan um 1859, eða þar um bil, á-
vallt farið hnignandi, og að eins að þakka þolgæði og fyr-
irbarningi einstakra manna, að hún er ekki sáluð. Hvernig
stendur á þessu? Margar orsakir kunna að liggja tilþess;
en áður en þær koma til mála, er þó fyrst að gæta að því,
hvort Norðurland, purfl, á prentsmiðju að halda, og hvort
prentsmiðja geti priflzt á Akureyri. þetta er það, sem
þarf fyrst að skoða, því að, ef það sannaðist, að hvorki væri
prentsmiðjunnar þörf, og eigi gæti hún heldur staðizt, til
hvers er þá sú fásinna, að vera að kosta fje og fjörvi til
að halda því við, sem aldrei getur eðiilega þrifizt? Eða
sje hennar þörf, og hún geti staðizt, hvað er það þá ann-
að en klaufaskapur, að geta eigi haldið henni uppi með arði
og sóma? Vjer sögðum fyrr, að það væri tvennt, er skoða
þyrfti, bæði, hvort hennar pyrfti, og, hvort hún gæti stað-
izt; en þetta er í raun og veru eitt og sama, því að, sje
liennar þörf, hlýtur hún að geta staðizt, og ef það reynist,
að lnín getur staðizt, þá hlýtur hennar að vera þörf. En
þar í er villa margra fólgin, að þeir hafa viðurkennt þörf-
ina (og það hljóta a 11 i r að gjöra), en hafa þó efazt um
hitt, að hún gæti staðizt.
Vjer viljum nú leyfa oss, að taka það sem gefið, að
'allir sannir íslendingar játi, að þörf sje á prentsmiðju fyrir
norðan, því það hafa enda þeir játað, er mest ofsækja
prentsm. á Akureyri, og vjer minnumst eigi að hafa heyrt
nokkurn mann efazt um það. En hitt viljum vjerreynaað
sanna, að prentsmiðja geti þrifizt þar, enda betur en hjer
í Reykjavík. Jeg veit það bæði af eigin reynslu og af á-
reiðanlegum sögnum og skýrslum þeirra manna, er einna
mest hafa fengizt við bókasölu hjer, að nær lU af öllum
bókum og blöðum, sem seljast árlega hjer á landi, er
keypt í tveimur sýslum hjer á landi: Eyjafjarðar- og l’ing-
eyjarsýslum. Það eru engar ýkjur, að í þessum 2 sýslum
einum seljist eins mikið af bókum og í öllu suðurumdœm-
inu; enda eru Sunnlendingar manna minnst fyrir bækur,
alþýða þar yflr höfuð fáfróðust, og hefir óbeit á allri bók-
legri menntun nema rímum og sálmum; það er svo sem
sjálfsagt, að bæði stöku menn og enda einstöku sveitir eru
heiðarlegar undantekningar frá þessu; en hitt er það, sem
almennt er, og í og umhverfis Reykjavík eru margir, sem
þykir minnkun að kaupa bók; þeir halda þeir yrðu kallaðir
óráðsmenn og eyðslubelgir, og «hafa ekki efniáþví», enda
þótt kaupmenn vorir megi bezt vita, hvort þeir kaupa aldrei
verri óþarfa þessir sömu menn. Ljósasta dæmið er það,
að meðan nokkuð kvað að prentsmiðjunni á Akureyri, þar
sem þó ekki eru nema svo sem líklega 2—300 manna,
mun það þó hafa verið sjaldgæft, að af nokkru kveri, sem þar
kom út, hafi eigi verið keypt40—50 áAkureyri sjálfri, ogyfir
höfuð munu það hafa verið eigi meira, en svo sem ein
2 eða 3 heimili, þar sem ekki voru bækur keyptar; — en
í Reykjavík! signum okkur! {*ar er um 2000 manns, og
þar selst vanalega 15—20 expl. af hverri bók, og þegar bezt
lætur, af einstökum bókum 30—35. — l’að er því eigi of-
sagt, að Norðlendingar sje eigi að eins stoð og stytta ís-
lenzkra bókmennta, heldur þeir, sem einir halda ísl. bók-
menntum við lýði. Og prentsmiðja ætti eigi að geta stað-
izt einmitt í miðju hjarta Norðurlands? Næst þessum tveim
sýslum eru Iíúnavatns og Skagafjarðarsýslur, þá Austfirðir,
o. s. frv. En miklu minna selzt þó í rauninni fyrir Norð-
an og austan, en gæti selzt, sakir þess, að bækurnar fást
eigi fluttar þangað. Ljósast dæmi þess er það, að bókasölu-
maður heör selt á einu sumri í fáeinum sveitum i Skaga-
firði bækur fyrir 1000 rd. hann flutti með sjerbækurnar bjer
úrRvík., og menn voru honum stór-þakkiátir fyrir, að geta
að eins fengið þær. í*að væri víst óhætt að ætla, að selja
mætti bækur á Norður- og Austurlandi fyrir 7000rd. á ári.
Og hvorir standa betur að til að selja, Akureyrarmenn,
sem geta með góðri hagsýni komið bókunum frá sjer með
eigi miklum kostnaði um allt Norðurland á 2—3 mánuð-
um, eða Reykjavíkurmaður, sem þarf fullkomið ár til að
koma þangað bókum, sem þær seljast, og kostar helmingi
af verði bókarinnar, til að borga flutningskaup? Það ligg-
ur svo í augum uppi, að vjer hikum eigi við að segja,
að af Akureyri mætti, ef nægar og góðar bækur væri
prentaðar, selja fyrir 5—6000 rd. á ári bækur, og það er
sala, sem prentsmiðja getur vel staðið við. (Framh. síðar).