Baldur - 19.03.1870, Síða 2

14
ar viljum vjer nú ihuga lauslega og stuttlega, og benda til,
hversu oss virðist að úr þeim sje rjett að leysa.
Það hæflr að gæta þess, hversu almenningsálitið svarar
þessum spurningum, áður en vjer förum að leiða rök að
því, er vjer ætlum sannast og rjettast. En það vita allir,
að þorri Islendinga svarar báðum þessum spurningum hik-
laust, hinni fyrri neitandi, en hinni síðari játandi. Það eru
ílestir á því, að landið geti ekki borið sig sjálft að efnum
tii. Það sýnir meðal annars það, að þeim þykir sem líf
og velferð landsins sje undir því komin, að vjer getum
skrúfað sem allrahæst íjárheimtur vorar til Dana; því svo
mikið hefir mönnum þótt undir þessu komið, að þeir hafa
viljað vinna til, að láta þessar fjárheimtur vera þránd í
götu fyrir frelsi voru ár fram af ári. Hitt efast menn eigi
um, að ísland kunni að nota frelsið og fara með stjórn
sína, svo í lagi sje; og ef nokkuð skorti á í því tilliti, þá
muni það koma »í vetfangi og á einu augnabliki« með fjenu.
Áf því að það er nú álit vort, að hvorutveggja þessu
sje alveg gagnstcett háttað, þá mun mönnum þykja, að það
þurfi öflugar sönnur við, sem svo er gagnstætt því, sem
er almenn ætlun, og það er ekki meira en sanngjarnt, að
menn heimti skýr rök af oss, og þvi munum vjer nú reyua
að leiða þær ástæður, að máli voru, sem vjer byggjum á,
hversu sem það kann nú að takast. Vjer ætlum oss eigi
þá dul, að oss muni ekki í mörgu skjátla í þessum grein-
um, sem nú ritum vjer, og því getum vjer eigi búizt við,
að menn muni fallast á skoðun vora í einu og öðru; hinu
búumst vjer aptur við, að oss mundi takast, að sannfæra
þá, sem vilja íhuga þetta grandlega og eigi eru of fordóms-
fullir tilað^reía sannfærzt, um það, að skoðun vor hafi mikið
til síns máls í aðalefninu. tessier sá tilgangur, sem vjer ósk-
tun og vonum að ná, þrátt fyrir ófimleik vorn í rithættinum.
Vjer viljum þá nefnilega leiða rök að þessu tvennu :
1. að Island geti staðizt út af fyrir sig að efnxim til,
og 2. að þjóðin sje enn eigi á því relci, að vœnta megi,
að hún kunni að fara með stjórn sína stórafglapa-
litið; því að úrlausn þessa er það, sem getur ein
gefið fasta skoðun í málinu; sje nefnilega ísland fært um
að bera sig sjálft, þá eigum vjer fyrir hvern mun að keppa
eptir að fá forræði Ijár vors, og eigi binda oss við þær
fjárheimtur, er standi í vegi fyrir frelsi voru, þar eð eðli-
legt er, að Danir viðurkenni þær ekki að eilífu. Því að
hve margar sögulegar sannanir, sem fyrir þeim eru, þá
vantar þó allar LAGASATNNANIR fyrir þeim. Þetta er
það höfuðatriði, sem svo marga hefir flætt á, að gjöra eigi
mun á þessum sönnunum. En Ijárráð vor getum vjer því
að eins tekizt á hendur, að vjer getum og tekið við allri
stjórn vorri. En sjeum vjeróhæfir til þess (eigi sakir þess,
að vjer höfum eigi einstaka menn, cr sjeu færir um að
taka þátt í stjórninni, heldur af því að þjóðin sje óþrosk-
uð, til að hafa þann þátt í, sem hénni ber), þá liggur oss
á engu meira, en að gjöra oss hæfa til þessa. — Af þessu
vona jeg að aliir sjái, að spurningar þær, er hjer viljum
vjer ræða, eru í sannieika mikilsverðar, og víkjum vjer nú
að svo mæltu að þessum spurningum sjálfum. (Framhald).
«STJÓRNARMENN».-»DANSKIR ÍSLENDINGAR«DANIR.
Vjer heyrum opt talað um «stjórnarmenn«, «danska
lslendinga», o. s. frv.— Hvað skiljum vjer við þessinöfn?
Hvernig eru þau rjett skilin ? — Optast nær er það hið
sama hjá oss, að nefna einhvern «stjórnarmann» og að
nefna hann «danskan íslending«; en þetta er rangt. Fyrst
er þess að gæta, að efi gæti á leikið, hvort vjer höfum
nokkra «stjórnarmenn» (þ. e. mehn, sem fylgja stjórninni).
Það er vel að gæta þess, að Danir eru ekki stjórnendur
vorir, heldur konungurinn. En þeir, sem kallaðir eru
«stjórnarmenn» fylgja ekki konungínum (því þá mundu þeir
vinsælli vera), nei, þeir eru oss sjaldnast eins velviljaðir
og hans hátign er; en þeir fylgja ríkisþingi Dana og skoð-
unum hinnar dönsku þjóðar; en Danir eru, eins og al-
mennt er viðurkennt, fæddir fjandmenn vorir, svo að það
er gamalt í landi voru og meðfætt oss Islendingum að hata
böðla vora (Dani) eigi síður, en vjer virðum og elskum
konung vorn. Þessa menn, er þannig berjast í liði fjand-
manna vorraámóti ættjörðu sinni, er rjett að nefna «danska
íslendinga», en þá, er fylgja konunginum og stjórninni, á
rjettu heiti að nefna «síjórnarmenn». Peir geta verið virð-
ingarverðir, og velviljaðir ættjörð sinni eptir beztu vilund,
hvort sem þeir standa á rjettu máli eða röngu, eins og
hver sá, sem fyigir sannfæring sinni. Útlendar þjóðir nefna
slíka menn «apturhaldsmenn» (conservative), þar eð þeir
vilja optast helzt halda fornri vénju um flesta hluti. En
hvað erámóti því, þá er þeim sýnist svo betur fara? Menn
álasa konungkjörnum þingmönnum vorum (og drottinn forði
mjer frá að taka málstað þeirra sumral), en það er þó
rangt, að lasta þingmann, hvort sem hann er konungkjör-
inn eða þjóðkjörinn, fyrir það, þótt hann haö aðra skoðuu,
en alþýðu mundi kjósa, ef hann sýniríöllu, að hannbreyti
eins og hann hefir bezt vit á; meira verður af engum heimt-
að; og jeg vil segja, að þá væri ástæða tit að álasa þing-
manni, ef hann á móti sannfæring fylgdi því, sem hann
vissi að alþýðu geðjaðizt bezt að, að eins til að smjaðra
fyrir lýðnum. Ilitt er annað, ef t. d. ungur, embættislaus
maður væri mörg áríHöfn, væri þar með að gefa út »Fje-
lagsrit», liamingjan veitíhverju skyni; kæmi svo til íslands
og væri honum svo verðugum eða óverðugum dembt í feitt
embætti og kosinn til þings af konungi, og hann þá færi
að skopa »Fjelagsritin» og þeirra skoðanir, er hann sjálfur
hafði verið með að út breiða — allt þetta af því, að hann
heyrir að sá, sem hann vili vera dilkur með, felist eigi á
skoðanir «Fjelagsritanna». Þetta væri annað, ef slíktkæmi
fyrir. Slíkt hið sama væri um það, ef þeir menn væri til,
er hefði allar mögulegar skoðanir, eplir því, við hvern þeir
tala, og svo kann ske enga skoðun sjálfir á endanum. Þetta
vona jeg að skýri það fyrir mönnum, að eigi má setja þá
alla á eitt band, er fylgja líkri skoðun, því að það getur
verið stór munur á, hvernig menn fara að því. — Vjer