Gangleri - 30.12.1871, Side 2

— 82 -
No rð u rstj arn an (Arcturus) 55 billj. m.
írá sól vorri. .Það iná svo að orði kveða, að
jiessar 5 stjörnur sjeu grannar vorir, sjeu á sömu
stöðvum og vjer í alheimsvíðáttunni, Allar
aðrar stjörnur, er vjer sjáum, eru í svo mikl-
um fjarska, að vilji menn gjöra sjer hann
nokkurn veginn skiljanlegan, þá er ekki til
neins að jafna til mílna, nje hcldur til
jarðbrautarfjarlægðar; það yrði þá aldrei ann-
að en öendanlegar tölustafa runur, sem ekki
gefa neina glögga hugmynd um fjarlægð sfjarn-
nnna; en til þcss að fá nokkra Iiugmynd um
liana, skulum vjer athuga, bversu lengi Ijósið
er á leiðinni írá þeim til vor.
Ljósið fer 40,000 mílur á sekúndunni;
Jiað er því lúma sekúndu á lciðinni frá tungl-
inu til vor; 8 mínútur á leiðinni frá sólinni;
8 ár og 8 uiánuði frá Alpha í Sentárus;
9j árfráöl í Álptinni; 12]árfrá Vega;
14 ár frá Sirius; 42árfrá Norðurstj örn-
unni, og 72 ár á leiðinni írá Kapellu
(Kaupamannastjörnunni). En írástjörn-
um, sem eru svo langt frá oss, að þær sjást
að ein* í góðuin sjónpípum, er það 2700,
5000, 10,000 og enda 100,000 ár á Ieiðinni
til vor, og þó fer það 40,000 inílur á hverri
sckúndu.
Af þessu leiðir, að vjer ekki sjáum stjörn-
urnar þar, sem þær í raun rjettri eru nú,
heldur þar, sem þær hala verið fyrir svo og
svo lönguin tíma. Ef t. a. m. Sirius slokkn-
aði núna allt í einu, þá mundum vjer þó engu
að síður sjá hann í 14 ár enn þá. af því að
liinn síðasti gcisli, er hann sendi oss, yrði 14
ár á leiðinni til vor. Já, — þó að allar
stjörnur Iiðu undir lok allt í einu, þá mundu
menn þó í margar aldir, já margar þúsundir
ára sjá stjörnur á himinhvelfingunni. fað er
enda vel hugsandi, að sumar stjörnur, sein
nú sjást, sjeu alls ekki til, heldur hafi verið
liðnar undir lok löngu áður en jörðin var
mynduð. Vjer þekkjum að eins það sem liö-
ið er, og glampinn af stjörnuin þeim sem næst-
ar oss eru, leiðbeinir oss til að þekkja fjar-
lægð þeirra og hrcifingu. Það sem fjær er,
er oss að kalla má hulið. Sköpunarverkið
er ðendanlegt, heimar skapast og eyðast; sólir
kvikna og slokkna; kynslóð kemur eptir kyn-
slóð ; guðs verk fullkomnast, og vjer — vjer
ilytjumst áfram gegnum hinn takinarkalausa
geim, og verðum þess ekki varir.
Birta sumra stjarna fer rjenandi: E r a-
þostcnes, lærður maður og stjörnufróður,
er lifði á 3. öld f. Kr. b. , hefir farið svo
feldum orðum uin stjörnurnar í Sporðdrek-
a n u m að fegurst þeirra sje hin skfnandi
stjarna í norðurklónni ; en nú er engin stjarna
í norðurklónni bjartari en hinar. H i p p a r-
k o s, frægur stjörnuspekingur á 2. öld f. Kr.
telur stjörnuna í framfæti Hrútsins forkunn-
ar fagra; nú er þar að eins 4. stærðar stjarna.
Stjarnan Alphaí Stórabirni var 1.
stærðar stjarna, þegar F 1 a m s t e e d á 17.
öld reit stjörnutal sitt ; nú er hún tæplega 2.
stærðar stjarna. Um sama leyti voru 2 fyrstu
stjörnurnar í Vatnsnöðrunni 4. stærð-
ar stjörnur; nú eru þær að eins 8. stærðar,
o. s. frv.
Sumar stjörnur hafa breytt lit, t. d.
Sirius; í fornuin ritum segir að skin hans
sje rautt, en nú er það hvítt.
lJá hafa og nokkrar stjörnur horfið með
Öllu, t. a m. stjarna í Litlabirni,
sem talin er í stjörnutali Bayers, er lifði
á 16. öld. Sama er að segja um 9. og 10.
f Tarfinum. Frá 10. d. októberm. 1781
til 25. d. marzin. 1782 sá Herschel hinn
eldri, hversu stjarnan 55. í Herkúles leið
undir lok ; hún var rauð að lit, en bliknaði
smátt og smátt, þangað til hún slokknaði alveg.
Á hinn bóginn fer birta sumra stjarna
vaxandi. Stjarnan 31. í Norðurdrekan-
u m hefir vaxið íri 7. stærð til 4. stærðar;
stjarnan 34. íTigrisdýrinu frá 7. til
5. stærðar, og stjarnan 38. í P e r s e u s frá
6. til 4. stærðar. Enn fremur eru stjöruur,