Víkverji - 11.09.1874, Síða 5

183
optar mun siðr að breyta benni í, áðr hún erbrúk-
uð til neitslu, nefnilega að osti og smjöri. Eg gjöri
ráð fyrir að úr pessum 1850 pottum fáiat hér um
bil 142 pund smjörs, eða 1 pund úr hverjum 13
pottum, og erþað þó meira en menn nokkurn tíma
eru vanir að fá til jafnaðar f Noregi. Eg gjöri ráð
fyrir að hvert 1 pund seljist á 2 mörk, og ætla eg
að pað sé nóg, því víða er pað siðr að selja
kaupafólki pundið fyrir 30 sk. enda á stundum 28.
pessi 142 pund kosta pá alt svo með túmarksprís
47 rd. og 32 sk. Nú kemr mjólkin til. pegar búið
er að setja hana upp, strokka hana og ná úr henni
smérinu, svo getr hún náttúrlega ekki nú verið lengr
18b0 pottar, heldr hefir hún talsvert minkað, og
hafa menn fundið aðhún við uppsetningu, strokkun
og flóun liefir tapað 8 pottum af hverjum 100, eða
8 proeent. Eptir sem mjólk pessi ekki hefir verið
flóuð, gjöri eg ráð fyrir, að hún hafi ekki tapað
meira en tí pottum af hverjum hundrað, verða þá
eptir 1739 pottar. Höf. vill segja, að eg setji tapið
of hátt, þar eð mjólkin er ekki flóuð. Eg held það
ekki; því mjólkrílát þau, sem vér brúkum, eru af
tré, og sjúga þess vegna meira í sig heldr en blikk-
ílát þau, sem optast eru brúkuð erlendis, fyrir utan
,.lambarusl og skorpið skinn, sem skrifast ekki í
reikninginn", því ekki þarf maðr að hugsa að sveita-
fólk hjá oss passi alment eins vel og nákvæmt upp
á, að sem minst spillist af mjólkinni, eins og gjört
er á fyrirmyndabúum og landbúnaðarskólum erlendis.
Eg set pottinn af þessari nýmjólk, undanrenningu
og áum, á 2'/i sk. pottinn, og verða það þá tilsam-
ans fyrir þessa 1739 potta 45 rd. 28 sk. petta lagt
saman við það, sem vér fcngum fyrir smérið áðan,
verðr til samans 92 rd. 60 sk. Áðr en maðr getr
hér eptir sott verðið á nýmjólkina, verðr maðr að
draga frá peningum þessum það sem fyrirhöfnin fyrir
að ná smérinu úr mjólkinni kostar, einnig rentuna
af peningum þeiru, er lagðir liafa verið út til verk-
færa þeirra, er þarf tíl als þessa.
Já, vill höf. segja; þegar þú setr verðið á und-
anrenningarpottinum svona lágt, svo er ekki von að
upphæðin verði mikil. Eg held þó, að það sé hér
um bil nálægt sanni; en þar eð höf. líklegast ekki
vill gjöra sig ánægðan með tóma ágiskun hér um,
vil eg gjöra þessa 1739 potta að meðfærilegri og
gjaldgengfi vöru, nefnilega að mjólkrosti og mysu-
osti. Eg ætla að gjöra svo ráð fyrir, að vér kunn-
um að búa til svo góðan ost, sem hann tíðkast er-
lendis úrþess konar mjólk, og að vér séum komnir
með hann flutningsfrítt á markað í Noregi, hvar við
fáum 1 mark (dansk) (10 sk. norska) fyrir pundið,
og er það þó fremr gott verð. Við fáum úr hverj-
um 9 pottum af mjólk 1 pund af osti, og er það
alment, og eru það þá í alt úr þessum 1739 pottum
123 pund (og 2jí punds) af osti, eða gjört að peningum
32 rd. ltí sk. Úr mysunni sjóðum við mysuost, sem
vart borgaði sig þó hjá oss, þar sem slíkr hörgull er á
eldivið — enn við það, að við tókum úr henni injólkr-
ostinn, hefir hún að nýu tapað tveim procentum og
eru þá eptir 1705 pottar. Úr mysunni faum vér
sem vanalegt, 13 pnd. úr hverjum 100 pottum, og
eru það þá f alt úr allri mysunni 221'/a pnd. og
fáum við þar á markaðnum 13 sk. (dansk) fyrir pundið
og verða það réttir 30 rd. þetta lagt saman við það,
sem mjólkrostrinn kostaði gjörir til samans 62 rd.,
og 1 mark. Drögum vér nú frá þessum peningum
verð það, eða peninga þá, sem vér fengum fyrir
mjólkina áðan er vér seldum pottinn fyrir 2'h sk.
fáum vér 16 rd. 5 mrk. og 4 sk. og eru þetta pen-
ingar þeir sem vér fáum fyrir ómak vort og fyrir-
höfn við að búa til mjólkr og mysuostinn. Pening-
ar þessir eru alt of litlir til að borga tíma þann
og eldivið ásamt verkfærum þeim, sem gengr til
þessa og er því betra að selja pottinni fyrir 2'/a sk.
það þykir víða í Noregi og Svíþjóð ekki borga sig
að sjóða ost úr mysunni, og er hún þessvegna all-
víða brúkuð til tóðrs handa svínum, og þá fær maðr
aptr ekki meira en hér um bil fjórðapart skildings
fyrir pottinn. Meira en þetta sem áðr er sagt
þurfum vér vart að hugsa til að fá upp úr þess
konar vöru, þó vér sendum hana á útlenda markaði,
og ef vér ætlum oss að hafa meira upp úr mjólk-
inni, svo verðum vér að minsta kosti að læra að
verka betr smjör vort en nú er almennt, og koma
því einnig á markaðina sjálfir. Frá þeim peuingum
sem vér fengum upp úr mjúlkinni eins og áðr var
sagt, sem voru 92 rd. 3mrk. 12sk., verðr maör nú að
draga það, sem maðr kostar upp á hirðingu á kúnni,
áðr maðr setr verðlagið á heyið, og metr höf. það á
15 rd. 60 sk., og þyki mér gott ef hann sleppur með
það; því rnaður á ekki alleina að reikna fjósaverk
og tíma þann sem þar til gengr, heldr skal einnig
reikna fæði þeirra, sem við fjósaverk eru, að svo
miklu leyti, sem þcir eru við það verk, einnig rent-
una af peningum þeim, sem fara til þess að byggja
fjós og blöðu, ef nokkr hlaða er til, og svo fyriröll
önnur áhöld sem heyra fjósi til; þessi renta má
einnig setjast svo hátt, að verkfærið eða húsið, þeg-
ar það er orðið ónýtt, sé alveg borgað að fuliu og
öllu. Undarlega farast höf. sem 29 ára gömlum bú-
manni, orð, þegar hann telr mykjuna undan kúnni
og moðið frá henni til inntektar fyrir fjósið. Að
það sé margra dala virði er víst; en mykjuna á
jörðin að fá aptr som skylduskatt fyrir okki neitt;
því ef fjósið tæki við mykjunni hvert ár og seldi
hana sér í hag, svo mætti maðr hvert ár kaupa
jafnmikið af áburði aptr til að halda frjófsemi túns-
ins við, og upp á hvers kostnað yrði það nema
fjóssins eða mjólkurinnar? Moðið frá kúnni ætla eg
að ekki verði of mikið, að því leyti sem það er
brúkað handa hestunum, til þess að borga fyrir alt
það hrossatað, og sumstaðar sauðatað, sem brúkað
er á túnin og hrekkr þó ekki til, en sá sem fyrir
hallanum verðr hér við, eru engjarnar og úthagi,