Norðlingur - 09.04.1879, Blaðsíða 1

IV, 31-32.
Kemur út 2—3 á mánuði
30 blöð als um árið.
Miðvikudag 9. April.
Kostar 3 kránur árg. (erlendis
4 kr.) stöK nr. 20 aura.
Nokkur landsmál
eptir
Arnljót Ólafsson.
VI.
Lesendr «Norðlíngs» hafa nú fengið tækifæri til að útvega sðr «Kirkjutíðindi»* fyrir 1878, er
út eru komin og hafa að færa álitsskjal nefndarinnar í brauðamálinu, er sett var að konúngs-
boði i Reykjavík síðastliðið sumar. Eg vil ráða sem tlestum til að útvega sðr rit þetta, er
hefir að færa: I. leiðréttíngar nefudarinnar við aukamat prestanna vetrinn 1877—78, II. frumvarp
nefndarinnar um skipun brauða og kirkna, með athugasemdum, og III. sex frumvörp um breyt-
íngar á gjöldum til presta og kirkna, um stjórn safnaðamála og skipun sóknanefnda, er taki að
sér umsjón og fjárhald kirkna. Eru tvö frumvörpin fyrstu frá allri nefndinni, og hið þriðja að
mestu leyti, en þrjú hin síðustu frá minni hluta heunar. f>að segir sig sjálft, hversu áríðanda
það sé að helztu bændr enda í hverri sókn lesi og ræði með sér tillögur og frumvörp nefnd-
arinnar, því auðráðið er að málið verðr lagt fram á næsta þíngi, að líkindum í öllum þessum
sjö frumvörpum. Mér er óhætt að ætla, að afdrif þessa mikla og vandasama máls muni verða
að miklu leyti komin undir tillögum og bænarskrám þeim, er landsmenn semja og senda til
alþíngis nú að sumri. Nú vil eg gjöra nokkrar leiðbeiníngar og skýríngar við nefndarálitiö, og
j annan stað leggja til í hverja stefnu mér finst réttast, hentast og hollast að mál þetta gangi,
svo því verði ráðið viðunanlega til lykta.
Nefndin hefir fyrst yfirfarið nákvæmlega matskýrslur prestanna, og hefir hún leiðrétt þær
á flestum brauðum. Leiðréttíngar þessar eru langt mál og fróðlegt, og uá þær frá 5. til 44.
bls. í tímaritinu. Ilér læt eg fylgja skrá yfir brauðamatið síðasta 1868 og aukamatið í fyrravetr,
til glöggvunar fyrir þá er athuga vilja.
TALNASKRÁ
yfir brauðin og brauðamatið 1868 og aukamatið 1878, með leiðréttíngum brauðanefndarinnar.
Prófastsdæmi. Branfca- tal sífcan 1870. Fyrirhug- afc braufca- tal. Tekjnr eftir braufcamati 1868. kr. a. Tekjur eftir Leifcréttíngar nefndarinnar vifc matifc.
ankamati. 1878. kr. a. Lækkafc. kr. a. Hækkafc. kr. a. Leifcrétt ankamat. kr. a.
1. Norðrmúla . . 9 8 10882 19 11566. 54 6. 91 370. 30 11929.93
2. Suðrmúla . . . 11 11 13046.14 13872. 55 » » 425, 45 14298. 00
3. Austrskaftafels 5 4 2907. 00 3352.17 136. 16 144. 41 3360. 42
4. Vestrskaftafels 7 4 3610. 02 4191.04 178. 90 20. 40 4032. 54
5. Rangárvalla . . 12 9 13945 88 15613.59 13. 48 93. 86 15693. 97
6. Árness .... 14 12 11577.29 13748. 43 44. 41 108. 79 13812. 81
7. Iíjalarness . . 8 7 10168.50 12882. 53 27. 33 277. 15 13132. 35
8. Borgarfjarðar . 6 5 5187.21 5931.71 » » 217. 08 6148.79
9. Mýra ..... 6 6 7962. 92 8304. 53 » » 475. 36 8779.89
10. Snæfelsness . 7 6 8333. 56 9170. 73 » » 273. 51 9444. 24
11. Dala 5 4 4923.21 5178.70 » » 1120. 21 6258. 91
12. Barðastrandar 8 6 5757.99 6482. 85 1. 57 563. 13 7044. 46
13. Vestrísafjarðar 6 4 3472. 92 4085. 99 » » 234 60 4320. 59
14. Norðrísafjarðar 7 5 5191.68 6229. 67 24. 75 406. 01 6610. 93
15. Stranda .... 4 4 3382. 10 3808. 85 » » 688. 00 4496. 85
16. Uúnavatns . . 14 10 12066. 99 12859 12 6. 88 585. 99 13438. 23
17. Skagafjarðar . 13 10 9907 54 10189. 41 » » 886. 54 11075. 95
18. Eyafjarðar . , 12 10 11102.77 12230. 92 24. 40 267. 29 12473. 81
19. Suðrþíngeyar . 11 10 9485. 79 10939. 73 6. 00 668. 47 11602. 20
20. Norðrþíngeyar 5 5 4704. 08 4560. 31 » » 1093. 33 5653. 64
170 140 157615. 78 175159. 37 470. 74 8919. 88 183608. 51
Talnaskrá þessari er raðað niðr eftir prófastsdæmum. Er í fremsta dálki brauðatalan siðan
1870, en í næst fremsta dálki tala brauða þeirra er nefndin leggr til að verði eftirleiðis. Fækk-
ar nefndin því brauðunum um 30 als, eðr úr Í70 ofaní 140. Menn geta séð bver brauð þessi
sé á skýrslu nefndarinnar á 46.-83. bis> kirkjutíðindunum. j>ó er þess að geta, að «Yflrlit»
yfir niðrlögð brauð á 75.-76. bls. er hvorki reglulega niðrraðað eftir prófastsdæmum nö heldr
íullkomið, er þegar ráða má af því að nefndin fækkar brauðunum um 30, en telr hér eigi nema
£9 fækkuð brauð, og í annan stað telr hún 3 ný brauð. Hér er því gleymt 4 brauðum, er leggja
^skal niðr; þau eru þessi: jþlngmúli í Suðsmúlaþíngi, Einholt í Austrskaftafelssýslu, Álftamýri í
Yestrísafjarðarprófd. og Reynistaðaklaustr í Skagafirði. Tekjur niðrlögðu brauðauna eru 23,524
kr. 83 a., en eigi 20,836 kr. 32 a. svo sein tallð er neðst á 77 bls. í kirkjutíðindunum, og skal
þvi breyla aðalupphæðinni á 78. bls. eftir þessu. j>riði dálkr i talnaskránni er skýrir frá tekj-
um brauða samanlögðum i prófastsdæmi hverju eftir «aUglýsiug» um endrskoðaða brauðamatið
1868, dags. 8. júlí 1870**. |>á kemr I fjórða dulki aukamat eltir skýrslum prestanna óleiðréttum.
*) þessi kafli ritgjurbarlnnar er skrifabur rett ábnren höt’. barst ágrip 0Norí)lingS'‘ af rnálinu. Ritst.
**) I samlagníngnnni er braubnnum rabab nifcr á tvenuan hátt, fyrst eftir pröfabtsdæmum, og sífcan í fjúra flokka
121
En í þrem síðustu dálkunum eru leið-
réttíngar nefndarinnar. Leiðréttíngar
hennar eru að visu miklu fleiri, því
hör er eigi getið annarar lækkunar en
þeirrar hjá nefndinni, ef brauð I pró-
fastsdæminu hefir lækkað hjá henni
meir en hækkað. Sama er að segja
um haikkanirnar í sjötta dálki. í sjö-
unda dálkintim er leiðrétt samtala brauð-
anna í sérhverju prófastsdæmi. Hafa
þá öll brauðin á landinu hækkað fyrir
jeiðréttíngar netndarinnar um 8449 kr.
14 a. En í þau 10 ár frá 1868 til
1878 hafa öll brauð hækkað nálega um
16j af hundraði hverju, eðr næstum
einn sjöttúng. Míkil blessun er
yfir þessum preststekjum, og það I svo
hörðum árum til lands og sjávar og
með öllum fjárkláðanum, öskufallinu og
bráðafárinu! Hverr sá er gera vill sér
ómak, haun getr fundið með reikningi,
ef hanu deilir hinni fyrirhuguðu brauða-
tölu í hið leiðrétta aukamat, hversu há
brauðin verða í hverju prófastsdæmi
að meðaltali. En þá verðr hvert pró-
fastsdæmi að njóta sín eðr halda öll-
um tekjum brauðanna; en það er nú
eigi alstaðar, þótt það sé aðalreglan
hjá nefndinni. Eg hefi því einúngis
talið hve hátt meðalbrauð yrði á öllu
landinu, og verðr það 1311 kr. 49 a.,
og má það heita gott brauð, og sýnir
tala þessi þegar, að komast má hæg-
lega af með tekjurnar einar, ef brauðin
væri nákvæmlega jöfnuð sín á milli
eptir göllum þeirra og gæðum, því
tekjur ppesta þurfa eigi hærri að vera
en frá 1000 til 1500 kr. nema á brauð-
um í kuuplúnum. f>ó hefir nefndin
eigi látið sér nægja tekjurnar eiuar
handa prestum, heldr hefir hún seilzt
til ajmannafjár í landsjóði handa þeim,
að upphæð 7600 kr. Af fé þessu fær
Suðrmúlaþíng 500 kr., Austrskaftafels-
sýsla 800, Vestrskaltafelss. 500, Ar-
nesþíng 500, líjalarnesþíng 500, Borg-
arfjörðr 200, Snæfelsnessýsla 300,
Barðastrandar 400, Vestrísafjarðar 600
Norðrísafjarðar 1000, Stranda 300,
Skagafjörðr 400, Eyafjörðr 400, Suðr-
þíngeyarsýsla 500 og Norðrþíngeyars.
700 kr.
Vér þurfum eigi annað en líta á
talnaskrána hér að framan og telja hvað
meðalbrauð verðr í sýslu hverri eðr
prófastsdæmi, og þá sjáum vér hversu
eftir gæfcnm branfcanna; en hvorki lagt saman
eftir priifastsdæmum nfc gæfcaflokkum. Eg hefl
lagt hvorttveggja satnan og snúifc ríkisdölnm og
skildíngnm í krónnr og anra. Samtalan eftir
prúfastsdæmum verfcr i57,G15 kr. 78 a., en eftir
gæfcaflokkum eigi nema 157,012 kr. 16 a., og
kemr þafc til, afc Grenjafcarstafcr er talinn 2rd.
= 4 kr. lasgri í flokkaskipuninni, en aftr Skeggja-
stafcir 10 sk., Bvammr í Ilvamsveit 2 sk. og
Holt í 0nundarflrfci 7 sk., efcr 3S anr als, hærrl
( flokkaskipuuinui en eftir prúfisstedænnim.
Svona mikíl er uú uákvæmuin »g afcgætuin hjá
stjúrninni sjálfrl I
122