Norðlingur - 14.06.1879, Side 3

157
159
það nú vera ljóst, bæði hvað stefna nefndarinnar átii að vera og
líka hvað hún var; eg ætla semsð, og svo munu fleiri, að hún
hafl átt að vera sú, að vinna sem trúr þjón þjóðarinnar, útvalinn af
æðsta valdi liennar, aðþví að fá í eina lögbók allar þær ákvarðanir,
sem undir þetta mál geta heyrt, bæði hvað áhrærir skyldur og rðtt
hinna einstöku sín á milli og einnig þjóðfjðlagsins gagnvart þeim,
og þetta með allri athugan á núverandi ástandi lándsins ogþjóðar-
innar, og því er orðið gæti landbúnaðinum til framfara; til þessa hafði
nefndin reyndar fullan 6 ára tíma, þó hún kæmi eigi saman til þess
nema fóar vikur, svo vissulega mátti til mikils ætla af henni, því
fremur sem öllum mátti vera ljóst þótt J. S. hefði eigi lýst því yfir, að
hún var eigi «skyni skroppin« en nú skilst mér að jstefna hennar
eða meiri hlutans hafi verið að hala frnmvarpið sem styit, að
gjöra að nokkru leyti svo sem nýja þýðingu af Grágás og Jóns-
bók* **) og að víkja sem minst frá gamalli venju. þessa stefnu get-
ur enginn verið skyldugur til að álíta þá sjálfsögðu, enda fmst mér
minni hlutinn hafa farið miklu nær hinni stefnunni í því, að taka
upp margar ómissanlegar ákvarðanir er meiri hlutinn slepti; eg
hygg það líka auðveldara fyrir þingið að taka af en bæta við.
Hin fyrsta bending J. S. er mér finst eigi vera sannfærandi,
og þó nokkru varða, er viðvíkjandi 24. og 25. grein frumvarpsins,
um sameiginlega notkun vatns; og alveg er mér óskiljanleg sú at-
hugasemd hans, «að það sé eigi samboðið þeirri mentun og mann-
úðleik er virðist lýsa sjer í ritgjörð M, að geta þess til, að menn
spilli gagni annara af eintómri öfund»; því hverskyns má sú mentun
vera, er dylur eða hrekur þá kenning reynslunnar, að «mennirnir
eru eigi svo góðir, sem þeir ættu að vera», og að einmitt þess-
vegna þarf með laga, landstjórnar, þinga og utanþingsnefnda; þessi
rúsína hefir, ætla eg, slæðst með í ógáti. f>ví verður víst eigi
neitað, að hver sem við vatnið býr hefir f rauninni rétt til að brúka
það i réttu hlutlalli við aðra , en það finst mér einatt geti oröið
vafaspursmál, hvert það rétta hlutfall er, eplir því sem til hagar
ýmislega; og víst er það, að eigi má neiun hafa lagarétt tii þess
að mcina öðrum að brúka það á þeirra jörðum, ef honum er ó-
mögulegt að brúka þuð eða ef hann hirðir eigi um að brúka það,
og því finst mér nauðsynlegt að aðalatriðin sem byggja þarf á hin-
ar nákvæmari ákvarðanir í þessu efni séu:
1. Að enginn megi gjöra nokkur þau mannvirki eða framkvæmd-
ir á jörðu sinni, í skjóli landsréttinda sinna, hvorki á landi
ne í vatni, sem gjöri öðrum mönnum eða almenningi skaða eða
skemdir, og ef út af er hrugðið séu þau mannvirki óhelg fyr-
ir broti.
2. Að enginn megi spilla fyrir öðrum eða fyrirmuna þeim að
að gjöra á landi sínu nokkuð það, er þeim er gjörir má að
gagni verða, enda sé það öðrum meinalaust að öllu.
3. Að þá er eigi getur sarnizt með hlutaðeigendum um notkun
vatns, sé því ráðið til lykta með gjörðardómi, er skipaður sð
eptir líkum reglum og gjörðardómar þeir í landaþrætumálum
sem stungið hefir verið uppá, þetta finst mér meining meiri-
og eins minni hluta höf., þótt hér sé með öðrum orðum
fram lekið, og vona eg fleiri sjái að á rökum sö bygt, og
að breyta þurfi, samkvæmt því, áminstum greinum,
Til þess að forðast múlalenging geng eg fram hjá þeim ágrein-
ingsatriðum, sem mér finst minnu varða og hverf til 44.—47. gr.
um misgöngur búfjár í löndum manna. j>að er auðsætt að J. S.
hefir þolað einna verst aðfmningar við þessar greinar, og er það
eptir gömlu máltæki eðlilegt, hann bregður M. þar um spilta með-
vitnnd hvað eignarrétt snerti, getur eigi stilt sig, nema þrífur Grá-
gás og ber upp heilmikla klausu og aðra úr Jónsbók, sem mér
fmst báðar að mik|u leyti nú orðnar málinu óviðkomandi, og sanna
lítið virkilegt réttlæli greinanna, og þó gjöra það sízt af öllu knpí-
tular þeir í Jónsbuk (33. og 34.) er hann vísar til, það mun eng-
in finna í þeim líkar ákvarðanir um innsetningu og útiausn bú-
fjár, þeim er nefndin hcfir tekið upp, enda segir hann þær frá-
brugðnar, og þær eru það í því, er mestum aðfinningum sætir.
|>ar (í Jónsb.) er hvergi tafað um innsetningu búljár nema það gangi
í töðu, engi eða akra. þar er hvergi boðið að taka afurð af ann-
ata fé, hvorki mjólk, u 11, né annað, og hagnýta sjálfum sér. j>að
*) þab væri æskilegt að þingib fœrfc* sér þetta í nyt, á þann
bátt aíi vib liafa þessi stuttu nöfn á þeim tveiniur bókum er út hafa
komift eptir nefndina, ab nefna þær nýju cí!8 ij{|u Grágás og nýju
Jónsbók, þaö nmndi eigi spara svo lítiö tfma þingsins, róm tíöfnd-
anna og þá þing koSlnaiÍMJ aí> brúka þau f stabinn fyrir hin óum-
ræéilega löngu nöfn : nelndarálit (et)a trumvarj)) meiri hluta hinnar
ltouunglegu utanþingsnefndar í lar.dbiínaíarlagamalinn og nefndará-
Iit minni hluta hinnar konunglegu utanþiugsnelndar f landbúnaöar-
lagamálinu.
**) Bamhljóía að mesiu leyti 49, grein I íiumvarpi minni hlutans.
var annars heppilegt að nefndin (meiri hl.) lét staðaf nema við
málnytuna, úr því þá var þó nóg komið til að sýna helgi eignar-
réttarins, sem J. S. virðist vilja láta sýnast að hann verji odd og
egg, og það hygg eg vert að athuga hvernig þessi vörn tekst.
Hann segir að mest sé hætta búin af yfirgangs- og ó-
j a fn aðarm ö h nu m, h irðul eys in gj u m og trössum, og þar
sem f riðs em dar menn og fátæklingar séu á móti þurfi þeir
að geta rétt híut sinn að lögum ; að á hinn bóginn sé engin
hættaáum, að menn Setjiinn féí ábataskyni því það
muni varla gjöra betur en borga fyrirhöfnina, og enn segir hann að
þessar ákvarðanir miði tilþess að gjöra samninga
nauðsynlega í þessu efni. JTil þess að nota sér réttarmeðöl
þau er frumvarpsgreinar þessar bjóða, útheimtist vissulega annað
en fátækt og friðsemi? fátæklingurinn er jafnaðarlega kominn svo
uppá hinn efnaðri að hann er neyddur til að hliðra til við hann,
hjá honum getur það líka átt heima og sjálfsagt þeim friðsama, er
J. S. finst slanda öfugt í höfðinu á M. ,-að enginn samvizkusamur
maður gæti brúkað þessi réttarmeðöl, en þar á móti getnr verið
að þau knýi þá til að innganga samninga, eins og yfirgangs- og
ójafnaðarmaðurinn vill hafa þá, og ætla eg það sé stefna linefa-
réttarins, en hafi þó eigi átt að vera stefna nefndarinnar. En set.j—
um nú svo að fátæklingurinn sé ójafnaðarmaður og friðsemdar-
maðurinn efnaður, og það sé eigi óbrigðult að fé sé fóstri líkt; fyr-
ir óvarkárni eður ógát þjóna hans , eður aðrar orsakir, fer bú-
smali hans lillu eptir fráfærur inná land hins fátæka, þá ætla eg
að þessi hafi varla annað ábatasamara starf fyrir höndum, en að
taka t. a. m. 120 ær, reka í kvíar og mjólka, máske í 2—3 mál,
Qg fá svo 60 álnir í útlausnargjald, er als mundi gjöra hér um
bil 40—50 kr.
En engu sjaldnar mun á hinn bóglnn haga svo til, að fátækl-
ingaruir liafi lítið og óhentugt land við hliðina á óhlutvöndum of-
ríkismanni, og er honum gefið með greinum þessum vopn í hönd-
ur til að hafa á lopti yör fátæklingnum meðan hann þrístir honum
til þeirra samninga, er efii ríkilæti hans að sama skapi, og þó
hann léti höggið ríða. f>annig finst mér liggja beint við fyrirhinn
óhlutvanda að brúka ákvarðanirnar í ábata.von, eins og M. sagði,
en J. S. segir standi öfugt í höföinu á honum; bendingar J. S.
eru einmitt góðar tii að sanna það sem hann vill mótmæla. Hann
segir M. gleymi mannkærleika, og mannúð sem hann gjöri ráð
fyrir; eigi er það víst, en hann heíir lika munað eptir »ójafnaðar-
og yfirgangsmönnum» eins og J. S.
J. S. bregður M. um, að liafa að eins skotið því til reyndra
og skynugra manna, að íhuga þetta mál, en hafi eigi treyst sér tíl
að köma með annað betra sjálfur, hann hefir álitið nauðsyn að
vekja fleiri krapta til liðsemdar í málinu, og vænzt þess að þetta
hlyti að vera hverjum bónda hugleikið, svo máske fleira en eitt
kæmi fram, og eg vona enn að eitthvað komi um síðir.
(Framhaid).
B RÉF
frá Eiríki Magnússyni, M. A. til frú K. K. Kjerúlf
að Ormarstöðum í Feilura.
IX.
Mitt fyrsta verk er eg kom til Stokkhólms var að kynna
mér rúnstafasöfnin. I*au erú tvö þar. Annað er í þjóð-
safninu, National Museum, en hitt í hinu fræga þjóðmenjasafni,
Ethnographiska samling, er Dr. Arthur Hazelius beftr komið
upp á fám árum, og skipað er niður í mörgum sölum í Drottn-
ingar götunni. Fyrir þjóðsafninu ræður öldungurinn EmU
Bror Ilildebrand, „Ríkisfornfræðingur®, en við hann átti eg
lítil skipti, sökum þess, að hann var burtu meginliluta þess
tíma er eg var í Stockhólmi. Sonur hans, Dr. ffarts Hilde-
brand, tók við umboði föðursins ineðan hann var að heiman,
og reyndist mér sem bróðir og vinur frá fyrsta til sfðasta, og
á eg þeim matini mikla þakklætisekuid að gjalda fyrir alt cr
hann var mér í Stoekhólmi. Ilann er maöur vel lærður og
ákallega víðlesinn í öllu er snertir fornfræöi og sögu Svíaríkis,
og gagnkunnugur sögum og bókmentum fslendinga. Hann er
einhyer sá stáliðnasti maður er eg heft kynzt, en þar hjá
gieðimaður ntikill þegar hann léttir sér upp, gestrisinn og
rausnarlegur heim að sækja. Eg á þessum ágætismanni það
að þakka, að svo liöugt gekk að safna ljósmyndum af rúna-
stöfum í Stockhólmi, því að liann leyfði mér að hafa ljós-
myndirnar teknar i saíninu sjálfu og að koroa ino eins snemma,