Norðlingur - 01.07.1879, Page 1

1879.
IV, 41-42.
K^iuut út 2—3 ú ni.ínuði
30 b)Cð als iim árið.
þriðjudag 1. Júiú
Kostar 3 krúnur árg. (erlen dis
4 kr.) stöK nr. 20 aura.
Nokkur orð um Iandbúnaðarlaga málið,
(Framh ) Ilið mikilvæga at$OÍ málsins um byggingu jarða
og skyldur og rðttindi leiguliða, er 8. kapítuli i'ruinvarpsins liefir
inni að halda, hefir lengst verið, mun verða undirorpið
ærnuin ágreiningi, og viiðist það koma freklega fram milli
J. S. og M.; en að mikln leyti finst mer það sprottið af
misskilningi; þar hjá get eg fundið að hugmymjum M. eru
sumstaðar eigi valin svo lipur eða heppileg orð, sein vera
mátti, enda hefir J. S/*engan vegirn fært þau til betra vegar
eins og hægt er, se vel lesið ofan í kjölinn. I>egar frá ujip-
hali þessa kafla ritgjörðar sinnar byggir J. S. ddin sinn um
tillógur M. á þeiiri aðalályktun, að hann M. komi fram með
jafnaðarfræðiskenningU'(sósialism^ er „neiti ö 11 nm* eign-
arrfetti“, og tilfærir þessu til; sönnunar þau orð M. „að
cinstakir menn eigi (að eins) afuét afn>arkaðra svæöa“, þ e. :
með því að segja að einstakir mcnn eigi jarðarafnot. neitar
M. öllum eignarrétti (! !) — Og litlu síðar segir J. S., að
það se grundvailarsetning sem M. byggi á „að eignarrðttur
hafi enga þýöingu þá um norkun jaiða er að ræða“. Þessa
meiningu ætla eg að enginn sá, er rl'tt les ritgjöið M. geti
íundið í heimi; og er eg hræddur um að J S. hafi hðr hætt
að lesa áfram, og lent á gamaikunnuga lestraiiaginu; eða
þvi lík er jíessi iíiegTn ranglærslá/sem TiiSr uiuíast aTlar aðrur
er fyrirkoma í þessum kaíla litgjörðarinnar vera sprottnar af,
þ. e., að hann áiílur M. neiía eignarrettinuin sem tilverandi,
þar sem nefndin verndi hann ; í staðinn fyrir að ágreiningur-
inn er sá í rauninni, að M. segir þessi eigi það, sem nefndin
segir hinn ciga ; M. er því eigi framar sósialisti en nefndin,
og eg eigi framar en J. S., þótt eg hyggist að verja
tillögur M.w).
Útlistun M. á jarðeignarrðttinum mun vcra það, er valdið
heíir mestu hneixli, enda er henni ábótavant til þess að
verða auðskilin. Meining M. mun hafa verið hér um bil
þessi : Jarðeignarrbtturinn hlýtur að vera
takmarkaðri en rfettur flestra annara eigna,
afþvíhann ertilorðinn eptir reglum sem
mannfhlagið eða dcildarstjórar þess hafa
sett; hvert þjóðfðlag sem nemur landí fyrstu,
setur a ð ætlan minni vissar reglur fyrir
') 4 S. segist eigi þurfa að fjölyrða um hina alræmdu villu
jafaaðarnianua (sosialista); hún se marghrakin, og hann voni að
hún festi aldrei rætur á landi vorn. Eg ætla þar á móti að
almenningur þekki hana eigi, því að eg veit eigi til, að hún sð
nokkurslaðar útlistuð á voru máli, og þá eigi heldur hrakin; og eg
hef alls eigi sömu von og J. S., eg er þvert á móti hræddur um,
að ról lienudr se að grafa urn sig í landinu, þó menn þekki eigi
ávextina, enda liggur eigi önnur lýsing af henni fyrir en þessi,
að afneita eignarrðUiuuin, og þetta (innst mör hregða fyrir í «nýju
Cragás, t. a. m. að landsdrottinn sé skyldur tii, að leggja að
miklu leyti kostnað lil byggiaga á leigujörð sinni, ef hús brenna,
þótt euginu vissi nenia ábúandinn væri valdur að því; og fleira
þessu áþekt; cnda íinust mér þetta eigi úlíkt því er viðgeugst
hjá oss, að á hvern hátt, sem einn brennir eða eyðir efnum sin-
uii), tíma og hæfilegleikum, skulu þeir, er betur gæta sin, láta
hann hafa af síuu það er hann vill, til að lifa af og eyða, sem og
horga liaus vegna skyldur og skalta.
þ v í, fh v a ð útheimtist til þess, að e i n 's t a k 1 -
ingurinn kallist eigandi að jörðinni, sem
h a n i. t e k u r t i 1 yrkiugar; o g f e 1 a g i ð h 1 ý t -
ur ]|ví að hafarhtttilaðsetja, gegnþess-
u in éignarretti, s k y 1 d u r þ æ r o g t a k m ö r k ,
er pví er sjálfu nauðsynlcgt til vaxtar
Og þrifa. I’annig virðist mér að jarðeignarréttur hinna
•eiiístökti4 sé myndaður af mamilélaginu, en réttur til flestra
annara eigna af náttúrunni, þótt hann sé í mörgu nákvæmar
ákveöinn inilli hinna einstöku af mönnuin. Pessi, að mér finnst
eðlilejíi mismunur á tilbúnum (mynduðum) eignarrétti og nátí-
úrlegum eignarrétti, mun það hafa verið er M. bygði á til-
lögur i.sinar um þetta atriöi rnálsins og sein J. S. gjörir að
jafnaðSrfræði, og kallar „ramskakkan grundvöll“, og ramskekkir
síðan ög rangfærir ilest er haim tilfærir af orðum og tillögum
M. tii (þess, að líkindum, að þessi dómur hans yrði staðfestur
af leóCnduii.um, og þeim gæti sýnst öll bygging M. hrynja
fyrir áblæstri J. S
Til þess að taka aðalágreiningsatriði rnilli M. og nefndar-
inuar.’til yfirvegnnar að nýju, set eg þau hér fram í sömu röð
og J. S., og leyfi mér að sýna um leið rangfærslu hans
á þeh).
t. Nefndaiinnar lögákveðni ábúðar- eða leigutíini er
15 ár, en M. 20. Nefndin beíir enga undantekningu eða
skilyrði; en M. hefir stungið uppá, að leiguliði sé að lögutn
skyldur að víkja af jöröinni, ef á einhverjn 5 ára takmarki
ábúðartímans er svo ástatt, að landsdrottinn þarf nauðsynlegá
á að halda fyrir sig eða niðja sína, og ef hann vill bæti
hinum ábúðarun'ssinn með þeirri upphæð er ákveðin sé í réttu
hlutfalli við stærð jarðarinnar og áratölu þá, scm eptir er af
ábúðartímanum t. a. m. 5 krónur móti liverju jarðarhundraði
fyrir hver 5 ár, sem eptir eru af ábúðartímanum. Þetta
framsetur J. S. þannig eptir M , að sá setn jörðina tekur
greiði 1 kr. fyrir hvert hundrað í jörðinni á hverju ári, það
sein eptir er ábúðartímaus8. úað er sitt hvað, að iandsdrottinn
verði hinuin fyrveranda leiguiiöa sínum skyldur um árgjald,
eða hitt, að hann greiði honutn þóknun í eitt skipti.
2. Eptir frumvarpinu, hefir ekkja leiguliða þess er deyr
ábúðarrétt leigutímanu út, ef hún eigi giptist;j. og ef sonur er
til, tvftugur að aldii, og hæfur til að taka jörðina að óvil-
hallra manna áliti, hefir hann ábúöina sama tíma ef hann vill.
Petta vill M. rífka á þ&nn hátt, að ekkja hafi sama ábúðar-
rétt á jorðinni, hvort húri giptist eða eigi, og 'ef ekkja eigi
þarf eða vill búa á jörðinni, þá hafi niðjar þeirra rétt til að
búa á jörðunni tímann út, og ráði aldur ef um fleiri en einn
er að gjóra, sem vilja eöa þuifa á að halda. En J. S. til-
færir þessa tillöga M. þannig: „og að elsti niðji njóti ávalt
ábúðarinnar án tillits til þess, Iivort hann hefir r/d<kra hæfi-
legleika eða enga“. Úað er eitt að njóta, og am. ð að hafa
rétt og vilja til að njóta.
3. Nefndin heíir ekkert tiltekið um upphæð landskulda.
Þar á móti hefir M. stungið upp á, að lögákveðið væii hvað
laudskuld mætti hæst vera, eptir hundraðataíi jafða. Þetta
tilfærir J. S. þannig: „að fast og óbreytanlegt gjald sé sett
á hvert jarðarhundrað eptir hinni gildandi jarðab'ök“, er þetta
eitt og hið sama? l‘aö rnætti skilju það svo, að landsdrott-