Norðlingur - 11.08.1879, Blaðsíða 4

183
184
Och lifvets básta páfva
I)er ock ditt hjerla fann.
Ty kárlek ár som Ilekla:
I)en trotsar storm och snö,
Den Geysirs flöden bíandar
I lifvets kalla sjö.
Och sedan ár du vordea
Norránatnngans tolk,
I Englands höga saíar
En rnálsman för ditt folk.
Lát' der vár stámma fjuda
Med rnakt som Ilekias sáng
Och diktens strftmmar svalia
Som Geysirs starka spráng.
Ty se, — inför mitt öga,
Du fogel lángí ifrán,
Du stár tíli sjál oeh sinne
Eu ákta Islands son, —
Vál ei sá kall pá ytan,
Men Hekla i din barm,
Ocli ur ditt hjerta springer
En Geysir hög och varm.
C. H. Nyblorn.
Willard Fiske, hinn nafnfrægi vfsindamaT'nr og ástvinrir vor Islendinga I
og bókmenta vorra, hann sem hefir stórnm au^gac) bókasöffi vor meí) hinom
Ttýtustu bókcm, kom iiingab seiut í f. m.; heflr enginn þvíKkur vísindamabur og
jafnmikill vin vor komib síihan ab Kouráb Maurer heimsótti osp. Professor
Fiske er á fimtugsaldri, meb dökt hár, en skegg nokkub hært, andlitib er
Mgrískt“, og hib tignarlegasta, og skýn tít ór angnm hans jafnt vit sem gób-
semi, enda er þah satt mál, a?) hann heillar hvern þann mann, er hann talar vib,
því hann er hinn elskulegasti í öllu vibmóti, og aldrei getnr fróbari mann fnndib
í bókmontum vorum en hann, enda á hann nálægt 2000 biridi af íslenzknm
bóknm og um IsJand; kennir hann Islenzkn, Noríurlandamál og þýzku vib „Cor-
nell háskóla“ í bænnrn Ithaka í New-Jork fylki, 300 enskar influr frá bænum
New-Jurk ; liefir hann manna mest útbreitt og frægt íslenzkar búkmentir í Ame-
ríkn. Hann steig á Jand á Hósav/k og fúr svo ab Ásbyrgi og- Dottifos6i, og
lengra upp meb Jöknlsá, J>ar sem annar foss er í henni ónefndnr; skírí)i hann
fossinn Vínlandsfoss ; en ver hefíinm heldur kosií) aí) kenna liann vin vorn,
og kalla hann Willards -foss , og því munu allir samdóma er liafa nokkub
þekt er'a seí) og talaí) vib prófessorinn. ]>ab er og gúb og gömnl íslenzk venja ab
láta heita eptir vinum sínum. I Mývatnssveit kom prúfessorinn og þaí)an rak-
leiíis hingab til Aknreyrar, var honum hér teki?) smn kæruio vin, fylgt fram í
Eyjafjör^, koin hann a?) Hrafnagili, Mnnkaþverá og Langalandi og var sem von-
legt var hvervetna sem bezt tekib. Mikic) þótti lionuui til koma bókasafns Jóns
bónda á Mnnkaþverá, og þótti bóndi hinn vitrasti. Prófessorinn gladdist mjög
yfir kvennaskólanum á Langalandi; en meira leggfa þeir þar vestra til kvenna-
skóla, því vib Cornell háskólanu einau heflr einn mabur geflb á abra inillión
króna til mentnnar konnm.
Mikib þútti herra Fiske varib í jarbabætnr Eggerts Gnnnarssonar á Stabar-
bygb, og kvab þvíl/kt fagnrt dæmi til eptirbreytni, og sagbi þetta hib inesta
mannvirki er hann hefM séb á Islandi, en ill og broslcg þótti hoiuim undirtekt
rábgjafa Islauds í þessn máli, enda mun hón ævarandi bautasteinn um vit og vel-
vilja rábgjafans til vor Islendinga og framfara landsins.
])ann 26. f. m. var gesti vorum haldíu veizla af bæjarbúnm í húsi gest-
gjafa L. Jensen. Mælti rit-tjóri Norblings fyrst fyrir miiiui prófessors Willard
Fiske; svarabi herra Fiske þeirri tölu á prýbilegri íslenzku og af miklum vinar-
hng til vor Islendinga og bókmenta vorra. }>á hélt verzlunarstjóri Eggert Lax-
dal ræbn fyrir Bandan'kjonum og bókbindari Fribbjðrn Steinsson fyrir samferbar-
nianni prófessorsins, Mr. Arthnr M. Heeves, og mæltist þeim bábnm vel.
Mr. Reeves er cand. phil. og lærisvejnn herra Fiske, hinn þýblegasti í vibmótl,
fluggáfa^nr og vel sér. Hanu gefur ót blab, er „Palladium,, heitir, í bænum
Uíchmond í Indíana, hann er prentsmibjncigandi og viuna hjá honnm nálægt
40 prentarar dag hvern. Mr. Beeves talar furbanlega vel íslenzku eptir svo stutta
dvöl hér í landi, og er laudi voru hinn velviljabasti. llann tekur Ijósmyndir af
ýnisnm merkura stöbum á leib sinni. — Öll veizlan fór prýíilega fram og var hin
ánægjulegasta.
Prófessorinn skobabi Glerá og áleit hana mjög hentuga fyrir verksmibjur og
.niiindi næsta lítill tilkostnabur þurfa ab verba á, þvf ab fá vatnskraptinn, og mun
hann oss hér 8em annars hin bczta abstob og hjálp. Enn inun þessi höfbingi og
ágæti velgjörbamabur Islands hafa ( hyggju ab útvega Aknreyri málþráb vTelefon)
er liggja skal frá husi ritstjtua Norblings og út á Oddeyri ti) verzlunarhúsa
Gránufélagsins. A Oddeyrl þútti honum hin prýbilegasta verzlunarbyggiiig og
fagor stofn sjálfstæbrar Lleixzkrar verzlunar. Hjá verzlnnarstjóra Jakob Havsteen
hafbi próíessorinn og Mr. Iteeves mikla skemtun af ab skoba eggja- og fugla-
safn hans, sem er ágætt og sjaldgæ/t í sinni röb hér á landi.
Prófessorinn og Mr. Keeves fórn höban 30. f. m. og fylgdu honum flestir
þeirra er haldib höfbu þeim veizluna, til Möbruvalla; skobabi hann þar bygg-
ingu skólans og Jeizt vel á. Frá Möbruvöllum hélt hann saindægurs ab Bægisá.
J>ar sá liann bókasafn séra Arnljóts og þótti lúb merkasta, og furbu gegna, livab
aubngt þ<ib væri af beztu bókum og merkum handritum ; þá fór hann ab skoba
l'uss þaiw í Bægisá, er sagt er ab Jón þorláksson haíl ort mikib af Jjótum sínum
vib. Hefir herra Fiske hinar mestu mætur á Jóni, enda sendi hann og séra Arn-
Ijóti á þúsnndára hátíb Islands gnllfjallaba ótgáfu af Miltons Paradisarmissi, hib
skrantlegasta verk ab öllom frágangi. Allar vibtökur vorn á Bægisá hinar ríkmannleg-
ustn og veitt ab venju meb prýbi. Frá Bægisá ætlabi prófessorinn og Mr. Reeves
til Hóla og svo vestur í Dali ab Hvammi, þaban í Beykholt og á }>ingv511, þá til
Reykjavíkur og síban til Geysis og svo meb Diönu norban im land.
Prófossor Willard Fiske er ekki abeins ágætnr vísindamabnr, heldur er hann
gagnkunnugur öllum hinnm goysimiklu framforum og ijppgötvunum nýrri tíma, og
var mjög fróblegt ab tala vib hann um þær. Prófessorinn ritar fréttir héban til
einhvers stærsta blabs í Ameríku, „Tribune“ í New-Jork, og slíkt hib sama mun
herra Pweeves gjöra til síns blabs, og verbur gaman ab sjá þær. Mr. Reeves er
skáld gott, og fiutti liann fagurt kvæbi til Islands í veizlnnni. — Vouum vér ab
geta síbar glatt lesendur Norblings meb ágripi af ferbasögu þessara ágætismanua.
MödrwvaSSíiskiíIiiiíi.
Fvrir rúmiim 4 árum iiúf Norílingiir máls á þes&tr velferfearmáli alþýíin, og
þá fór Arnlj ótnr 0 Iafsson f hirmi ágætu og þýfcingarmílilu ritgjðrfc sinni, eptir
afc hafa talifc npp ýmsan naufcsynlegan frúfcleik fyrir alþýfcn, mefcal annars þessuni
orfcuin um málifc í blafcinn.
„En á yfcur uú sífelt afc langa eptir þessum og mörgum öfcrum frófcieik, og
aldrei afc fá svalafc löiignu yfcvarri, af því afc þer erufc svo fátækir og nuikomii-
litlir afc þör getifc cigi komizt í latlnuskúlaim í Reykjavík? Efcr á afc slökkva
alla lærdóinsfýsn, á afc gera alla gáfumenu afc ógæfumönuum, allar audlegar hetj-
ur afc dvergum nema einhverjum þeirra takist afc komast inn fyrir þær einu náfc-
ardyr lærdótnsins í Roykjavfk ? þiafc er sanuarlega ófært Efcr á hvergi ab vera
lærdóm afc fá ne lintia á landi voru noma á vegi þeim er liggr tíl embætta f
laudinu? Efcr mefc öfcrum orfcum á lærdómr afc vera eiukaréttr og einkaeigu
embættismanua? A afceius afc búa til skólahús, halda kennara og útbýta ölmusnm
allt sjálfsagt á landsins efca alþýfcuunar kostnafc, eingongu handa embættisiuanna-
efuuiii? þafc virfcist alveg órettiátt og ótækt. Efcr 'getr jiafc verifc, afc alþýfca
sjálf þurfl engrar mentunar né kimnáttu vifc
þíjófc og þíng nrfcu fljótt samdóma séra Arnljóti, sein mestaíi og beztau þátt-
inn heflr átt í undirbúningi inálsins, afc vfsu aflagafci ntaiiþingsnefndin í skóla-
málinu nokkufc tillögur séra Aruljóts í Norfclingi, eu þafc er vouaudi afc honum
takist afc kippa því f lag nú á þingi, og heflr lianti þegar lagt fyrir þingifc þar afc
lútandi frumvarp Armar er sá mafcur, sem í-hinar beztu þakkir skilifc fyrir
dugnafc siim, framsýni og höffciugsskap í þessu. máli, og er þafc kaupstjúri Tryggvi
G u n n ar sson, honom er þafc afc þakka, afc húsifc er nú langt komifc, þrátt
fyrir iuarga örfcngleika, enda lioflr haim notifc binnar beziu afcstofcar hjá hinum
verkhygua og æffca yflrsmifc Jóui Stefánssyni. — Skipifc sem kom rnefc húsifc)
var lagt fyrir utan Hörgárnjynni, og var mikil tfmatiif afc þvf, afc skipifc varfc at)
liggja langt frá laudi, og var húsavifcurinn fluttur á bátum á sjó og Hörgá, til
samans nær hálfa mílu upp á mótg vifc Skipalóu og þafcan varvífcimm okifc ytir ali-
miklar brýr og vegabætur heim afc Möfcruvölluin, haffci Júrias búndí' þar gjört
vegabútina og stúfc fyrir ölluin akstri sem gekk bæfci fljútt iig Vol. Amián veg
heflr Júnas. lagt sufcur og uifcnr afc Hörgá til þess afc aka saudi þafcan næc 1000
timnnm. Kri sjálfur stýrfci Tryggvi mefc venjulegum dugnafci ilutningnum á sjún-
um og ánni. 1 mifcjum júnf var tokifc til emífcisins og gegnir þafc furfcu hve
miklu er afkastafc á jafnstuttnm tfma. Mun þegar hafa verifc rnikifc vandavork
afc Jesa samau vifcinn, einkuin vegna þess afc merki voro vífca skökk, en yflrsmifcn-
um mun þú hafa tekizt afc ráfca fram úr því öllu. Húsifc er þegar almúrafc í þak
upp, alklætt utan og þakifc lagt, verifc afc setja glugga í, scm eru stúrir mefc
vaudafcri nmgjorfc, húsifc grnunmálafc og verifc afc slétta múr á veggjimi afc inn-
anverfcu. Undir þakinu er fagurlega útskorin brún af trfc; fyrir framau afcaldyr
shúlans eru fallegar steiutröppur ng prýfcilega vel lagfcar, og allhár grunnur undir
húsinu. Skólinn er 301/. al. á lengd 13a/, al. á broidd, 12 al. á hæfc á laushoit,
stofuruar 4s/a al. á hæfc ; 4 eru kennslustofur, 2 nifcri og 2 nppi, þrjú her-
bergi ern ætlufc skólastjúra nifcri a«k búrs og eldhúss, nppi eru, ank kennslustofa,
borfcstofa og svefnlopt, og á efsta lopti er salnr 7 álnir í hvert horn, er þafcan hiíi
fegursta útsýni. Undir húsinu er 3 álua hár kjallari úr múr mefc steingóifl, 6 al.
í hvert horn. I gegnum húsifc ganga breifcir gangar; uppá loptiu liggnr fallegnr
stígi mefc handrifci úr mahoní. Húsifc er afc mestu gjört eptir teikning yfir-
smifcsins, því henni hellr múnneistarl Klentz í Kaupmannahöfn fylgt í öllu veru-
Iegu. Herra Klentz ætlafci afc taka verkifc afc sér, en vér megom vfst telja skól-
anu heppiun, afc lierra Tryggvi varfc til þess, því þáfc mun óhætt afc fullyrfca afc
skólinn verfnr búínn miklu fyrr, og vör fáum hann afc minnsta kosti eins vel
bygfcan af þeim manni er vér sknluin nú sýna, ,afc til hofir afceins gengifc dreng-
lyndi vifc gott og naufcsynlegt fyrirtæki og föfcnrlandsást til þess afc taka afc sér
skólsnn. Herra Klentz niun hafa bofcizt til afc byggja skólann fyrir 27,400 kr.
því lofafci herra Tryggvi Gimnarsson líka, cn bætti vifc vifcauknm þeim og um-
bótnm ókeypis, og umfram teikning, og áætlim, er nú skal greina: Kjallaranum,
hlerum fyrir öllum gluggnm í stofunni, innri gluggnm í alla gluggana í ketmslu og
fvernstofimum, ytri hurfc afc aostan og stóru anddyri afc vestan. Vegna þess handrifcifc
er úr mahouí er þafc nm l()0 krónnm dýrara cri annars liefbi verifc, aH>r ofnar
og skrár eru vaudafcri en samuingnr krefst. Öll tré eru þumlungi þykkri á hvern
veg en áætlafc var og boífcin þl þykkri, og mun þafc muna þrem krónnm á
hverri tylft borfca, þakifc er */2 alin hærra. en til var ætlafc I teikningnnni, í eiuu
orfci; flestef eigi alt er hér betor leyst af hendi af hálfu herra Tryggva Gunnars-
sonar, en sanmingar stófcn til og skyldugt var. Getnr liver sá sannfært sig
um þafc, sem ber teikninguna saman vifc verkifc, enda sannar þafc fyrst og frernst
yflrsinifcorinn og svo allir smifcirnir í einn bljófci. Segja þeir sem vit hafa á afc
þessar umbætur og aukasmífci muui kosta Tryggva nm 1800 krónur, sem þá er
beiulínis gjöf frá honnm til skólaus, því vér hófuin talsvert fyrir oss í því, afc
hinar áætlnfcu 27,400 kr., munu eigi gjöra betur en hrökkva tii þeirrar uppruna-
legn byggingar skólatiússins auk nmbótauiia. Yflismifcur segist nmni geta afbent
skólann fyrir ákvefcinn tíma, og vérfcnr hann albúinn utan í þessari viku.
Eijiandi ok ábyrgðurmaður: SSáMjnti J<isep»»on. cand. phil.
Prcutarí: Björn Jóussou.