Norðlingur - 30.11.1880, Blaðsíða 1

V, 51. -52.
Keiuiir út 2—3 á mánuði
31 hlöðais umárið. Akurcyri 30- novcmber 1880.
Kostar 3 kr. árg. (erlendis
kr.) stök nr. 20 aura.
1880.
Verzlunarmál.
Ávarp Eggerts Giunnarssonar til Eyfirðinga.
SSrhver sá, sem með atbygli hefir veitt eptirtekt,
verzluninni á Akureyri undanfarin ár frain að þessuru
tfma hann veit að stórkaupmaður Höepfner hefir í felagi
við Gudmann stórkaupmann, keypt verzlunarhús Terge-
sens, Páls Johnsens, J. G. Ilavsteens og lokað ölluin
þessum búðum og húsalóðum f'yrir verzlun ; sömuleiðis
liefir hann keypt allmikla lóð á Oddeyri, sem hann
hvorki hefir bygt á sjálfur nð verið fáanlegur til að
selja Öðruin húsastæði á, sem eins og kunnugt er, er sá
eini staður hðr á Oddeyri sem er hentugur og vel hæfur
tii að byggja á vcrzlunarhús. Á Akureyri er ekki
einungis ómögulegt að byggja verzlunarhús frainar,
heldur er líka alveg ómögulegt að íá þar lóð til að
leggja tiinbur npp. Ofan á alt þetta bætist nu, að
lierra Höcpíner hefir keypt að ekkju Gudmanns, verzl-
unarhús hennar, þau er herra Factor E. Laxdal hefir
verzlað í hin síðustu ár, svo nú á Höepfner einn alla
strandlengjnna, nema lóð kaupmanns Chr. Jónassouar.
Tilgangur heria Ilöepfuers með þessu hefir auðsjáanlega
verið sá, að rýra sem mest alla kappverzlun hör, og
gjörast sem mest einvaldur til þess að geta cinokað
verzlunina. það má vera auðsætt öllum, hvernig verðlag
mundi hafa *oröið hðr á Akureyri, ef Höepfner hefði
náð þeiin tilgangi sínum að verða htir einvaldur. Oss
nægir að vísa til reynzlu manna síðast. liðin ár og til
þess sem fram hefir komið í dagblöðuin vorum í suinar
og í haust.
Það liggur í auguin uppi, að hefði verzlun Gránu-
fblagsins eigi komizt svo vel á fót, að hún nú er orðin,
eigi aðeins jafnoki Höepfners verzlunar, heldur honum
yfirsterkari, þá hefðum vðr orðið að sæta hverjum þeim
kjörum með vörubyrgðir og verðlag sem Höepfner hefði
látið ser lynda að setja rnönnum, er því skylt að hlynna
sem mest að Gránuverzlun, fyrst og íremst fyrir það,
að hún hefir, ónýtt gjörsamlega þennan tilgang Höepíners
að cinoka verzlunina, og í annan stað fyrir það, að
hún gefur oss betra verðlag, og þriðja lagi er hún eign
vor; vkr höfum stofnað hana, hún vinnur oss, svo græði
hún þá græðum vðr, og því meir senr verzlunarupphæð
hennar eða velta eykst, því færari er hún um að gefa
gott verðlag, með því að kostnaðurinn við verzlun vex
aldrei að saroa skapi sem vcrzlunarmagnið; t. d. sá
kaupmaður sein verzlar um árið fyrir 100 000 krónur,
hann hefir aldrei fyrir þá sök, helmingi ineiri kostnað
en sá kaupmaður, sem verzlar fyrir 50,000 krónur á
saina tíma. Á hitt virðist oss eigi þörf að minnast,
hve óskylt oss er að auðga þann mann, er *ýnt hefir,
að hann vill umfram alt einoka verzlun sína hðr, og
heimtar nú vægðarlítið skuldir sínar, er hingað til
hafa hafðar verið sem klafi til að binda bændur í, en
sendir þeim nú s a n d í staðinn, og ætti það að vera
bending fyrir bændur að losa sig sem fyrst alveg af
klafa þessum. Að vorri hyggju, ber engin brýn
nauðsyn til að auðga Ilöepfner ineira en orðið er, þar
sem hann nú sjálfur telur fram árstekjur sínar 25,000
króna; en var hðr áður íyrri, eins og kunnugt er á
Aknreyri, bláfátækur maður.
En jafnframt því að oss er bæði skylt og áríðandi
að efla vora eigin veizlnn Gránufelagið, svo það eflist
ár frá ári og geti unnið óraetanlegt gagn sem föst
verzlun árið um kring, þá er oss næsta áríðandi, að fá
sem mest af aðalvörunutn p a n t a ð a r frá útlönduin.
Með því að að panta vörurnar og borga þær jafnframt,
spörum vðr inikinn kostnað. Kostnaður sá setn leggjast
þarf á vörurnar, jafnt hvort heldur bændur sjálfir útvega
sðr þær, eða kaupmenn fá vörurnar til verzlunar, er:
flutningskaup, umboðslaun, ábyrgðar-
gjald, umbúðir, íramskipun, uppskip-
u n, t o 11 a r og varningshús. En ef bændnr
sjálíir láta umboðsmenn sína kaupa vörumar erlendis
gegn borgun sparast v e x t i r af lánum er kaupmenn
opt mega borga tvöfalda og jafnvcl þrefalda á móts
við peningavöxtu hðr á landi, auk þess sem hinir cfna-
minni kaupmenn opt neyðast til, að taka vörur síuar
þar sein Iánardrottnar þeirra ákveða, þótt þeir gætu
keypt þær með befra verði, ef þeir væru frjálsir og
hefðu borgun út í hönd. Enn fremur spara bændur,
með því að kaupa vörur aínar sjálfir mikinn kostnað,
er kaupmenn þuría að Ieggja á vörurnar svo sem fyrir
sölubúð og íveruhús handa verzlunarstjóra,
I a u n hans, búðarsveina og verkamanna
árið uin kring, fyrir vöruleyfar, fyrir útlánaðar vörur
og alveg tapaðar s k u I d i r ; fyrir ymislegt er gengur i
súginn og rýrnun viö geymslu, fyrir framfærzlu-
eyri kaupmannsjns sjálfs, atvinnu hans og g r ó ð a.
En á móti ölluin þessuin sparnaði við beinlínis vörukaup
.íjálfra bæuda kernur aðeins afhendingamáður á
guluskipastöðvunum her á landi, sem tekur á móti vör-
unuin, og afhendir þær. Hinar pöntuðu vörur hugsuin
vðr að seu einkum: Kornmaiur allskonar, hrísgrjón,
mais, liveiti, brauð, kaffi, sykur, Ijáblöð, brýni, steinolía,
fitsæta, tóbak, færi, önglar, segl, kaðlar, salt, kol, ofnar,
pípur, eldstór. Svo ætlurnst vðr til að enginn panti
minna, hvort sem hann kaupir fyrir sig einan eða í
fblagi, en heilan poka, kassa, tunnu, stokk, bindi og
sv. frv., svo afhendingamaðurinn þurfi eigi að vega hina
pöntuðu vöru sundur. Þessi pöntun er manni í lófa
lagin, með því í byrjuninni aó skildinga saman á vet-
uma, fá peningana þeirn manni er útvegar vörurnar með
fyrsta gufuskipi á vorin ; en á sumrum geta margir látið
tryppi, svo og vörur, annaðhvort fyrir umsamið verð,
eða þá senda þau utan upp á bænda eigin ábyrgð og
kostnað, til borgunar fyrir hinar uinbeðnu vörur. En á
haustin aptur gætu hinar pöntuðu vörur vfst fengist rneð
ljárkaupaskipunum liingað, með ódýru flutningskaupi,
gegn borgun í sauðum hðr.
í byrjuninni er sjálfsagt nauðsynlegt að Iiafa ein-
hvern mann erlcndis, sein vel cr kunnugur hvernig lag-
aðar vörur vðr íslendingar kjósum hclzt, en þegar lag
og reynzla er komin á vörupantanirnar og áreiðanlegir
umboðsmenn fengnir erlendis, er búnir eru að sjá, hveruig
vörur eru oss mest að skapi, geta menu komist af með
útlenda umboðsmenn, uppá vanaleg umboðslaun er
kaupmenn ávalt mega borga, því það leiðir af sjálfu
sðr að Iiver umboðsinaður erlendis má búast við, fari
hann að beita nokkrum brögðum til þess að draga sðr
fe af vörum þeim sem honum ber að selja og kaupa,
þá missir hann traust og þeir sem í fyrstu liafa snúið
sðr til lians, fara til hinna cr bezt reynast.
Verð á mörgum vöruin erlendis; mun nú bændum
kunnugt af Norðlingi og ísafold, og álít eg því eigi
nauðsynlegt að tilfæra það hör, en þó vil eg vekja athygli
bæntia á því að verðlag á crlendum mörkuöum er ávalt
á reyki, annau daginn hærra, hinn Iægra. En þegar
*