Norðlingur - 07.05.1881, Page 3

Norðlingur - 07.05.1881, Page 3
31 en lanclið, dýptin, straumamir, saltmegnið, liitinn, flóð og fjara, ísalög og hafís eru svo pýðingarmikil fyrir samgöngur, verzlun, fiskiveiðar og alt líf vort, að menn pyrftu vandlega að pekkja það. nokkuð af pessu sé kannað, er pó mikið eptir; einkum er pckking manna á röstum, straumum og dýptum nálægt land- inu ábótavant; hitt sem fjær er heíir orðið kunnugt fyrir ferðir ýmsra útlendra skipa, er til pess hafa verið send, en hitt er oss íslendingum skyldast að skoða. Rannsóknir á veðurlagi, vindum, regni og snjó hafa eigi verið gjörðar miklar á íslandi, í saman- burði við önnur lönd, en vonaudi er að pað lagfærist smátt og smátt. Slíkar atkuganir geta hvorki orðið að verulegum notum fvrir samgöngur og skipaferðir ne fyrir vísindin fyrr en búið er að leggja fréttapráð til íslands, pvi pá má daglega bera veðrið saman í fjarlægum héruðum, segja fyrir vinda og gefa skipum bendingar. Dýra- og jurtalíf á íslandi ér litlu betur pekt en annað. Sædýralífið í hafdýpinu fyrir utan strendur landsins er að mörgu merkilegt, pvi hér við land mætast kaldir og heitir straumar og sjáfarföll og pvi er pað blendingur af suðrænum og norrænum tegundum sem ýmislega er raðað niður eptir sævardýpt, hita og straumum. p>ö nokkuð hafi verið gjört til að rannsaka pessa hluti við fsland, pá er pað hvergi nærri eins vel pekt og við Grænland og Spitzbergen. Um fiskigöngur vita menn svo að segja ekki neitt. Jurtagróði á íslandi er að vísu eigi fjölskrúðugur, en hann parf einna helzt að rannsaka nákvæmlega. Grasræktin er aðal- hjargræðisvegur landsbúa og getur orðið til ómetanlegs gagns og framfara ef hún væri stunduð einsog skyldi. Til pess parf ná- kvajmlega að veita pví eptirtekt hverjar innlendar grastegundir eru beztar til fóðurs, hver jarðvegur er peim hentugastur og hvernig á með pær að fara, pví pað er sjálfsagt, að pær gras- tegundir eru beztar, sem eru lagaðar fyrir loptslagið og vanastar jarðvegmúm og um leið hafa í sér nægileg næringarefni. fað verður affarasælast í hverju landi bæði hvað jurtir og dýr snertir, að hlynna mest að pví, sem innlent er, og reyna að bæta pað •eptir hezta megni; pví útlendar jurtir og dýr, sem tekin eru úr eðlilegum heimkynnum sínum, hafa við margt að berjast áður pau verði jafusett hinu innlenda, tímgvast pví síður, ganga úr sér og verða að litl-um notum. J>að pyrfti og að gæta að peim litlu skógum, sem eptir era á landinu, og skoða pá staði, par sem akuryrkja hefir verið í fornöld, til pess að komast að pvi hvað ræktað hefir verið og hvernig ræktuninni hetír verið varið. |>að pyrfti einnig að hera jurtagróða íslands saman við juifagróða annara norðlægra landa til pess að fá að vita hvaðan og hvernig jurtirnar eru hingað komnar; samband peirra við strauma að landinu, ferðir fuglanna og rnargt annað, pví fræin berast á ýms- an liátt og útbreiðsla jurtanna hér á landi hlýtur að vera vissum lögum bundin einsog annarsstaðar; en alt sem að pessu lýtur, er mjög margbreytilegt og seinlegt til rannsókna. Af pví litla, sem eg hefi tínt til hér að framan, er auð- •séð að margt er órannsakað og margt paif að rannsaka hér á landi, ef Islendingar eiga að geta sagt að peir pekki Island. ]->að væri engin frágangssök pó nokkuð pyrfti -að leggja til pess af almenn- ingsfé, slíkar rannsóknir geta seinna >ef vel væri að farið orðið landinu meir til gagns og sóma en margir kunna að ætla. A öldinni sem leið voru margir ferðamenn hingað sendir til rann- sókna fyrir íslenzkt fé, pó eigi yrðu allar að peim notum sem vera átti. Ferðir Eggerts Olafssonar og Bjarna Pálssonar munu ávalt verða Islandi til sóma, og hið sama er að segja um ferðir Sveins Pálssonar, pó rannsóknir hans hafi enn eigi verið prentað- ar fyrir afskiptaleysi peirra, sem með áttu að fara snemma á pessari öld. þær ferðir, sem ýmsir danskir náttúrufræðingar fóru pá, urðu mest að notum söfnunum í Kaupmannahöfn, en lítt ís- lendingum. Náttúnigripasöfn í Kaupmannahöfn eru mjög auðug af íslenzkum munum, en lítið hefir verið um pá skrifað, peir sem með hafa átt að fara hafa haft svo mörgu öðru að sinna. Á pessari öld hefir og nokkrum dönskum náttúrufræðingum verið lagður farareyrir af Íslands fé, ferðir Schythes og Steenstrups 1839—40 kostuðu landið 14000 krónur*. Johnstrup fékk ferða- styrk 1870 af islenzku fé og seinna Grönlund grasafræðingur og svo er um ýmsa fleiri. pað eru örfáir bletth' á landinu sem eru rannsakaðir til hlít- ar, og pví færi hezt á pví að tekinn væri kafli og kafli af hygðu og óbygðu landi árlega til rannsóknar, svo pað yrði vel gjört sem gjört væri, og eigi pyrfti aptur og aptur að fara yfir hið sama. J>að er sannarlega engin vanpörf á að undinn sé bráður bugur að slíku, pví pað er leitt að vér skulum vera búnir að búa yfir púsund ár á íslandi og pó varla pekkja helminginn af pví enn. Höfundurinn hefir í pessari ritgjörð siuni gcfið stutt og greini- legt yfirlit yfir landleitir og öræfaferðir á ískiudi frá byggingu pess alt til vorra tíma; hefir petta hingaðtil legið ókunnugt í ýmsum handritum hingað og pangað útí löndum eða verið að leita á stangli í blöðum og ritum. |>essu hefir höfundurinn með mikilli pekkingu safnað hér öllu saman á einn stað í skemtilega og aðgengilega frásögu. 1 öðru lagi sýnir höfundurinn löndum sínum, hversu fjaska lítið perr pekkja útlit landsins, hvað pá heldur eðli pess og ásig- komulag; Jöklarnir, eldfjöllin, hraunin, hverarnir, jarðlögin, vötnin, árnar, sjórinn, straumarnir o. fl. o. fl.; alt má petta heita órannsakað, og er pó pekking á pví ómissandi á margan hátt fyrir landið, en svo uauðsynleg fyrir náttúruvísindin, að ,,það mundí liafa liin mestu áhrif á þekkingu manna á sögu og eðli aílras' jardariunar, ef það vœri alt vél rannsakað11. — J>eir af landsmönnum, sem nokkuð hugsa um hag pjóðarinnar. vilja að hím nái sem mestu frelsi og verði sem sjálfstæðust, en pá verða peir líka að gæta pess, að „vandi fylgir vegsemd hverri“ og að peir sem „vilja vera með mönnum“ verða sjálfir að vera „menn“, pví annars verða peir að athlægi og sjálfum sér til mink- unar. Yér íslendingar verðum — ef vér viljum vera „vienn með mönnumíl og njóta mannvirðinga meðal hinna mentuðu pjóða — að sýna peim, að vér með endurreistu stjórnfrelsi ekki viljum skora oss undan að taka okkar litla tiltölulega pátt í peim nátt- úrufræðislegu og landafræðislegu rannsóknum, sem eru prýði pess- ara tíma, og allar mentaðar pjóðir keppa að vera sem fremstar í. En af pví að virðing vor yxi meðal pjóðanna mundu miklir hags- munir leiða fyrir landið, pví pá mundi miklu fleiri fýsa að sjá landið og ei a margskonar viðskipti við okkur; en af peim litlu viðskiptum sem eru á komin við Englendinga má þreifa á því, að okkur er pað í mesta hag, að pau aukizt sem mest og nái til sem tíestra. ]>að er kunnugra en frá purfi að segja, hversu útlending- um segist rangt frá íslandi, pjóðimii og háttum vorum, og hafa fáaa- jarðfræðislegar rannsóknir útlendra manna komið að verulegum notum sökum fljótrar yfirferðar og ókuunugleika á landi og pjóð, hefir og málið mjög liindrað pá; pær fáu bækur sem íslendingar hafa sjálfir samið um landið bera því mjög af hinum útlendu frá- sögum um pað einsog vonlegt er, og er pví vonandi, að menn gæti pessa þá valinn verður á sínum tíma vísíndamaður til opt- nefndra rannsókna. — Til þvílikra jarðfræðislegra og landfræðis- legra rannsókna er nú árlega veitt stormikið fé í öllum mentuð- um löndum, og eru við pær settir margir emhættismenn, „ríkis- jarðfræðingar“, sem ferðast og rannsaka á sumrum, en rita hæk- ur og gjöra uppdrætti á vetrum, og við og við eru þeir skyldir að fara til annara landa til pess að sjá, hvernig vísindin standa par og bera sig saman við erlenda vísindamenn svo peir ekki standi í stað. í Stokkhólmi er „geologisk bureau“. sem sænska ríkispingið veitir rúinar 100,000 kr. til á ári, auk pess er engu minna fé veitt til landmælinga og til að rannsaka námur; mikið fé er og gefið til vísindalegra rapnsókna, er lúta að land- búnaði. Norðmenn gjöra slíkt hið sanuji. og jarðfræðis-uppdrættir *) Ný Félagsrit, IY., bls. 90.

x

Norðlingur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Norðlingur
https://timarit.is/publication/106

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.