Norðlingur - 23.03.1882, Blaðsíða 2

83
sagt, að búnaðarfræðsla sé þar að mestu eða öllu aftekin.
En hvað skyldi einkum hafa valdið því , að hugmyudin um
sameiningu gagnfræða og búfræða entist svo illa við Möðru-
vallaskólann? Vér ætlum fyrst og fremst það, að þeir, sem
mest voru áfram um að stofna skóla þenna hafi frá upp-
hafi haft meira vísiudalega en verklega stefnu með skólann;
og í annan stað hitt, að kennarar þeir, sem við skólan eru,
og sem eru alþektir ágætismennn í mörgum bóklegum
fræðum, séu meir lagaðir til að kenna vísindalega en verk-
lega; má og vera að það hafi haft nokkur áhrif á skoðanir
þeirra, að gagnfræði og búfræði sé ekki kend á sama skóla
erlendis, en vðr höfum þó heyrt að þetta eigi sér stað við
Cornell háskóla í Ameríku, enda munu Ameríkumenn flest-
um þjóðum fremri í því að sameina bókleg vísindi og verk-
lega mentun. Vér ueitum því ekki, að það þarf ærið langan
námstíma til þess að nema til nokkurrar hlýtar öll gagnfræði
sem vanalega eru lærð við hina hærri gagnfræða skóla, og
um leið bóklega «g verklega búfræði, svo til nokkurrar hlýt-
ar sé; vér ætlum að til þessa mundi þurfa 5 til 6 ár, því til
gagufræðanna einna hyggjum vér að þurfa mundi í hið
minsta 4 ár ef vel ætti að vera. En skyldu það ekki vera
öfgar að ætla íslenzkum baendaefnum að verja slikum náms-
tíma og öllum þeim kostnaði sem það hefir í íör með sér
til að búa sig þannig undir ísienzka bændastöðu?
Vér getum hugsað oss gagnfræðaskóla án búnaðarkenslu,
og viljum gjarnan að slíkur skóli sé einn til í landinu, en
vér ætlustum ekki tíl að á hann gangi fjöldi þeirra manna,
sem einungis ætla að verða bændur, heldur einkum þeir,
sem ætla sér aðra stöðu, og sérílagi þeir, sem öbrum fremur
eru hæfir til að leggja sig til hlýtar eptir þeim uáttúruvís-
indum sem eru svo naufcsynleg til að lypta hinu praktiska
lífi á æðra sjónarmið og greiða hinum starfandi greiðustu
leið til verklegra framkvæmda. þetta er verksvið hinna hærri
gagnfræða vísinda bjá mentuðum frumfaraþjóðnm, en hverj-^
um einstökum er þar fyrir ekki ætlandi að verða vísinda-
maður í þessum skilningi. Verkmaðurinn þarf að verja
meiri hluta æfi sinnar til verknaðar en vÍ3Índa, því verka-
mennirnir þurfa ekki einungis að vinna fyrir sér, heldur
líka fyrir brauði vísindamannanna, en vísindameonirnir eiga
aplur að leiðbeina þeim til verknaðarins með því aö kenna
þeim að nota sem bezt gæði og öfl náttdrunnar, þvíþó vér ætl-
um að tíl geti verið gagnfræðaskóli án eiginlegrar búnaðar-
fræðslu þá ætlum vér ekki að til geti verið búnaðarskóli án
allra gagnfræða, þvt hin bóklega búnaðarfræðsla, er sann-
arlega einn hluti gagnfræðanna, en vér ætlum bóudaefninu
eða iðnaðarmanninum að nema aðeins það af gagnfræðum
þessum sem nauðsynlegt er til undirbúnings fyrir stöðu
þeirra. það eru fæst bændaefní hjá, oss fær um að verja
meiri tíma eða meiri kostnaði til þessa náms heldur en
þessi tilætlun heimtar.
þar sem hinn vinnandi hluti þjóðarlnuar er og verður
að vera langfjölmennastur, þá er auðsætt að búnaðarskólar
þeir, sem eiga að búa menn undir þessa stöðu, þurfa að
vera langflestir og umfangs mestir, og þar af leiðir að
þjóðin ætti að vilja mestu til þeirra kosta, vilji hún fara
búmannlega að ráði sínu.
Ef vér skyldum hugsa oss hundraðasta hvern mann vís-
indamann eða embættismann á landinu í samanburði við vinn-
andimanna flokkinn, þá virðist ekki ofmikið tiltekið, þó menu
ætluðust til, að kostað væri hérumbil jafnmiklu til uauðsýn-
legrar böklegrar mentunar og verklegrar kunnáttu og fram-
fara als vinuandimanna flokksina einsog til vísindalegrar
mentunar hins fámenna visinda- og embættismaunaflokks —
og hver sú þjóð, sem þessa stefnu tæki og framfylgdi benni
trúlega, hjá henni mundi auðsæld og andleg mentun halda
nokkurnvegin jafnvægi. þegar vér virðum fyrir oss þessa
tvo ílokka þjóðarinnar, hinn fárneuna ílokk þeirra manna, er
vér kölium vísinda- og embættismeun, og að hinu leytinu
hinn fjölmenna fiokk þeirra, er vér köllum flokk hinna viun-
andi manna, þá sjáura vér að vísinda- og emhætíismanna-
fiokkurinn samanstendur nær því af kallmönnum einum, en
vinnandimanna flokkurinn bæði af köllum og konurn, og aö
kvennmennirnir hafa þó talsvert yfirborð að tölunni til. Hver
sem kannast við, að þeir, sem vinna eiga fyrir öllum nauð-
synjum þjóðarinnar þurfi verklegrar mentunar við, og svo
mikillar bóklegrar fræðslu, sem til þess útheirntist, að þeir
geti notað sér hina verklegu mentun, hann verður að voru
áliti að játa að sílkrar mentunar þurfi ekki síður kvennfólk
en karlmenn, þegar menn gæta þess, að hin verklega ment-
an er ekki exnungis fóigin í því, að læra að vinna hvert
verk með sem beztu lagi og að nota ýrns verkfæri til að
létta sér vinnuna og flýta fyrir henni, heldur einnig i þeirri
hagfræði, sem kennir mönnum að haga svo vinnu sinni að
hún gefi sem mestan arð.og að verja svo arðinum að hann
komi að sem beztum notum, þá virðist aúðsætt, að það sé
jafn nauðsynlegt að menta konur sem karla i þessa átt, þvi
konur og karlar eru þeir samverkainenn á hinu sameigin-
lega þjóðarbúi, sern ekki mega slíta samvinnu sinni, og
þurfa hvert fyrir sig að geta oröið sern bezt hæf til stöðu
sinnar, því búið þarf jafnt á þeim báðum að halda eigi bú-
skapurinn að geta farið í lagi, fiestir munu játa að svona
þurfi það að vera á hverju einstöku heimili, og því skyldu
menn þá ekki ætla, að svona þurfi því að vera varið á hinu
sameiginlega þjóðarbúi.
þegar menn lala um bændur og bústýrur á hverju ein-
stöku heimili, þá munu flestir játa að góður og reglubund-
inn búskapur sé ekkert síður kominn undir góðri bústýru.
en góðum bóuda. þegar menn lita til þeirra manna, sem
embættum þurfa að þjóha eða miklum önnum hafa að gegna
afheimilis, þá munu menn kannast við hvað búskapurinn
er mikið kominn unðir góðri bústýru, að vér ekki tölum um
þá sjaldgæfu vísindamenn, sem varla muna eptir því að
borða á réttum tíma nema búslýran miuni þá á það, því
síður að þeir hafl nokkra búmaunlega fyrirhyggju fyrir því
að nokkuð sé til að láta í askinu þeirra.
þetta virðist alt benda til þess,Qað búfrædisleg mentun
6é ekki síöur nauðsynleg kouum eu körluin, þó sumuin þeim,
sem hættir við að vilja steypa alt of margt hjá oss í út-
lendu móti sem hér á ekki við, kunni máske að virðast það
óþarfi að koriur meutist búfræðislega, og áliti það nóg að
bóndiun að eius sé búfrædislega mentaður, ef konan sé hlýð-
in og þæg að taka tilsögn hans. þessum inöunum fer likt
og karlinum sem sýudi sýslumauninum kerlinguna sina og
sagði: «Húu er nú orðin sjötug rían og liefir ultaf verið
þæg».
Vér getum ekki láð það konum vorrar aldar, þó þeim
þyki það eitthvað loiðinlegt aö láta skoða sig einsog hálf-
blindar ambáttir, sem ekki sé annað ætlað, en að snúast af
eiutómri þægð eptir bendingum bóudans innanum eldhúsið,
búrið og baðstofuna.
Vér höfum síður en ekki á móti því, að þeir, sem til
þess eru hæfir og hafa til þess efni og ástæður nemi nokk-
uð at hinum svo nefndu fögru vísindum. Ver höfum ekkert
á móti því, að þeir sem hafa tíma og ástœður til læri ýms
útlend tungumál, ef þeir læra mál þessi svo vel, að þeir
geti skilið til hlýtar ýmsar fræðibækur í málum þessum sér
til mentunar. Vér höfum ekkert á móti þvi að stúlkur lœri
ýmsar fínar og sjaldgæfar hannyrðir. En vér höfuin á móti
því, að þessar svo kölluðu fínu móðins meutir séu í al-
þýðuskólum vorurn látnar sitja í fyrirrúmi eða tefja alt of-
inikið fyrir þeirri búfrœðis- og hagfrœðis-mentun, sem hin-
um vinnandi flokki þjóðarinnar er svo nanðsyuleg, og sem
vér álítum ináttarstoð vorrar þjóðmenningar. Ef svo er fiða
ver&ur köllum vér: «Að alt tramstykkið verði aptan á».
Uppgjafabóndi í sveít.