Skuld - 05.12.1878, Blaðsíða 2

II. ár, nr. 37.J
SKIJLl).
L7i2 1878.
436
skylda safnaðarins, að gjalda peim
presti laun, er með valdi er upp á
hann troðið, og sem einungis er kenni-
maðr að nafni en eigi að gagni,
En pað er nú eigi meining mín
að fara lengra út í petta mál að
sinni; einungis vil ég ge.ta pess, að
sú embættisstótt verðr pó að hafa
meir en lítið til síns ágætis, er svo
er dýrkeypt pjóðinni, að hún étr ár-
lega upp sem svarar afgjaldinu (lands-
skuldinni) af öllum jörðum ríkisins
(landsins), svo að hver einasti húandi
er í rauninni eigi annað en leiguliði
hennar. J>etta kostar pó prestastétt-
in oss Islendinga eins og nú er, og
munu slíks eigi dæmi í neinu öðru
landi í heiminum.
J>að er sómi vor Islendinga, ef
pað verðr með sanni um oss sagt, að
vér kostum kapps um að hlynna að
vísindum og mentun yíir höfuð. . En
pað er sitt hvað, að styrkja vísinda-
menn og námsmenn eða að kosta ó-
grynni fjár árlega til að launa mönn-
um, er stundað hafa sérstakt embættis-
nám, eins og eru lögfræðingar og guð-
fræðingar; pví til verulegra framfara
af peirra hálfu verðr varla ætlazt.
Jþvert á móti: sem embættismenn verða
peir eðlilega aftrlialdsmenn, og pjóð-
inni til byrði, —■ enpó ef til vill nauðsyn-
leg pjóðbyrði, ef peir eru eigi of margir
og bera hana ofrliða. —■ Styrk til sér-
stakra vísindalegra og verklegra fyrir-
tækja ætti fjárveitingarvaldið aldrei að
nurta við nögl sér; pví lítill má ár-
angrinn af pesskonar fyrirtækjum vera,
ef hann verðr eigi tiltölulega marg-
falt meiri eftir tilkostnaðinum, en af
störfum ins sí-launaða og hálaunaða
embættismanns. — Að landssjóðr styrki
nám embættismanna-efna lílct og nú
á sér stað, pykir mér sjálfsagt. En
íyrir mentun peirra, er eigi ætla að
ganga neinn embættisveg, ætti að gjöra
miklu meira en nú er gjört. — Að
dómarar eigi að vera launaðir úr
___________________437__________________
landssjóði og sem óháðastir öllum, pykir
mér og sjálfsagt, eins og einnig pað,
að laun peirra verða að vera viðun-
andi. Enpótt sýslumenn vorir séu
gullborðalagðir og glæsilegir tilsýndar,
pá eru peir pó eigi nema sléttir og
réttir menskir menn, og purfa eigi ögn
meira til lífsins viðrhalds en hver ann-
ar maðr með líkri mentun og peir.
|>ótt peir væru parfir menn pjóðinni,
pá eru peir samt alt of hátt launaðir
eftir efnum vorum og ástæðum. Ég
fyrir mitt leyti er viss um, að nógir,
alt eins dugandi menn og sýslumenn
vorir nú eru, fengjust í pau embætti,
pótt launin væru als helmingi minni
en pau nú eru, einkum eftir að laga-
skóli kemst hér á. — En sýslumenn
vorir hafa í rauninni mjög lítið að
gjöra, einkum síðan að in nýju sveit-
arstjórnarlög komust á. Sem lögreglu-
stjórar eru peir pýðingarlausir —pað
vita allir; og inir örfáu dómar peirra
eru eigi mikils virði í krónutali, enda
virðist mér sem allr fjöldi héraðs-
dóma hér verði að markleysu einni í
eldraun yfirdómsins. — Ætli eigi mætti
að skaðlausu fækka peim talsvert?
Mér finnst nægilegt að einn sýslu-
maðr sé í báðum Múla-sýslunum t. a.
m. — |>á væri og ef til vill í mál
takandi að fylla skarð sýslumanna
ineð ólærðum mönnum, er dómsvald
hefðu í vissum málum og dálítil
laun, líkt og á Eæreyjum. Lands-
yfirdómrinn fengi pá reyndah ef til
vill nokkuð meira að starfa, en lítt
væri pað lastandi, ef landsmenn á
annað borð spöruðu talsvert fé par
við yfir höfuð. Annars virðist nú eigi
purfa neina sérlega garpa til aðjafn-
ast við sýslumenn vora, suma hverja.
In borðalagða húfa mundi fara sum-
um bændum vorum alt eins vel. Oft
er pví um kent, að prestar verði of-
drykkjumenn, afpví peir séu lítt laun-
aðir og lítils virtir. Kann ske svo
margir sýslumanna vorra séu ólifn-
________________438_____________
aðar- og ofdrykkju-menn, svo úr hófi.
keyrir, af pví peir eru oflaunaðir og í
miklum metum? |>á er að gjöra við
pví! En sorglegt er pað, hvernig om-
bættismönnum pessurn hefir liðizt að
svalla út fé munaðarleysingja og ann-
ara, pví er peim var fyrir trúað; og
pessi höfuðsmán stéttarinnar mun eigi
síðr liafa hent pá sýslumenn, er mest
höfðu launin, en hina, er minni tekj-
ur liöfðu.
Allir virðast að vera á einu máli
með pað, að amtmansembættin
séu ópörf. En pví eru pau pá eigi
afnumin? Til pess mun pó pingið
hafa fyllsta rétt. Að halda pessum
ópörfu og alt of hátt launuðu (14,600
Kr. kosta pau bæði árlega, auk ferða-
kostn. amtm.) embættum við vegna
peirra, er nú eru í peim, er, að „vera
brjóstgóðr á landsins kostnað“, eins
og ritst. „ísafoldar“(Y. 19.) kemst að
orði, en „pað er sjálfsagt, að enginn
heiðvirðr pingmaðr af misskildri góð-
mennsku" gjörir sig sekan í slíku.
Læknar og skólakenn ar a r
virðist mér yfir liöfuð hæfilega laun-
aðir. f>eir hafa örðugriog vandasamari
stöðu að gegna. J>ar á móti eru yf-
irdómararnir alt of liátt launaðir.
Nærri 14000 Kr. handa prem mönn-
um í svo náðugum embættum, pað er
of mikið. — 3000 Kr. virðist mér full-
kominn laun handa hverjum embætt-
ismanni, og pað pótt hann aldrei nema
sé búsettr í höfuðstað landsins.
TJm laun landshöfðingja er eigi
pinginu að kenna, en að pau nái engri
átt, eftir ástæðum og efnahag pessa
lands, er hverjum manni auðsætt. —-
14000Kr. árlega fjfyrir eitt embætti;
já, „fyr má nú rota en dauðrota“ '•
Ég játa pað, að landssjóðrinn
á meðal annars að vera til pess, að
launa embættismönnunurn, og launa
peim svo, að peir geti lifað sómasam-
lega af laununum, ef staða peirra er
pannig löguð, að eigi verðr ætlazt til
Yðr pykir nú til vill verðið gífr-
legt. En fiafið pér íhugað allar af-
leiðingarnar af pví, að lcunna að beita
pessari nýjung. Alt lif mannkynsins
hlýtr að breytast, bæði að ofnahag og
fiáttsemi. f>úsundir og púsundir eim-
véla munu óparfar verða, og millíónir
manna, sem nú mega vinna baki brotnu
harða stritvinnu, geta sparað hendr
sínar til betri og nettari starfa. Stóru
björgin, sem núna er verið að vinda
með vélum upp á turninn á Ivölnar-
dómkyrkjunni, pau má hefja uj>p með
íieygifcrð, sem dúfa fljúgi. Hvað eig-
um við eftirleiðis að gjura við farin-
flutning á járnbrautunum? Er nú
ekki in mikla praut, að hreifa sig í
loftinu, auðleyst á miklu einfaldari og
hjálm konung“ og lyfta pví svo með
annari hendi upp af sjónum, og bera
pað upp í purt naust. Lítið pér á,
takið pið málmpráðinn sjálfir, skoðið
hann gjörla, skerið hann sundr, efpið
viljið, og gjörið allar tilraunir moð
hann. f>ér munuð einskis varir verða.
Égeinn pekki leyndardóminn; og pað
er mjög ólíklegt að nokkur annar íinni
hann. f>ér hafið nú að líkindum sann-
færzt um, að ég er enginn sjónhverf-
ingamaðr eða svikari; og pegar ég
segi yðr nú, að pað sé tilgangr minn
að selja stjórninni leyndarmál mitf
dýrt, pá munuð pér finna að pað er
eðlilegt. Ég beiðist aðstoðar yðar til
sölunnar. Ættjörð mín skal fyrst og
fremst hafa not afpessari nýjung; en
pá er fram líða stundir verðr petta
að verða sameign allra pjóða.
f>að varð nú stundar-pögn. f>að
var auðséð á öllum, sem við voru, að
sú sjón sögu ríkari, er peir höfðu fyr-
ir nýjung pessari, gekk alveg fram af
peim. f>eir stóðu hér á pröskuldin-
um að einum inum merkilegasta leynd-
ardómi náttúrunnar. Einn maðr, sem
var hér nú við, hafði skygnzt inn í
pennan leyndardóm, og nú var ekki
að vita, nema liann ef til vill lyfti
fyrir peim fortjaldinu og skýrði peim
frá leyxásrdóminum.
— Hvað mikið setjið pér upp? spurði
verzlunarráðið.
— Eg sel ekki pessa nýjung mína
minna en prjár millíónir ríkismarka.