Skuld - 31.01.1879, Qupperneq 3

III. ár, íir. 2.]
S K U LI).
[31/i 1879.
_ 19
y «it tí
fyrir séra Pál |»oiiáksson.
Herra ritstjóri Skuldar!
Ég hef hingað til eigi ætlað mér
að leggja neinn hlut til „Skuldar“
mála, hversu sem mér líkaði peirra
framferð. En þar kemr pó nú, að
ég sæki yðr lieim og bið yðr að gjöra
svo vel, að unna mér máls hjá yðr
einhverstaðar á skákinni og lofa mér
að senna við yðr um eina sök. J>að
er ámælisorð yðar til séra Páls jpor-
lákssonar í 23. blaði „Skuldar“ p. á.
|>ar látið pér í grein einni með yfirskrift
„Erá Hýja íslandi“ meðal annars svo
um mælt:
„J>að getr eigi dulizt oss, .að
séra Páll hefir beitt pví ódrengs-
hragði, að betla fyrir brýna pörf fram
handa sínuni safnaðarmönnum, til að
hæna folk að sér með fénu“.
J>ennan úrskurð hlýt ég að rengja
sem ósannlegan og að engum lcosti
réttan. Eg verð fyrst og fremst að
mæla yðr sjálfum bót og mæla pað
rangliermt yðr til handa, að y ð r g e ti
eigi dulizt ódrengskaparsök séra
Páls í pví máli, er orð yðar hníga að.
Ef pér nefnduð í dóm með yðr at-
huga og varhuga, pá er ég pess viss,
að sú sök gæti verið yðr dulin; pví ég
vil víst eigi ætla yðr svo illa skyggn-
an af óvingan til séraPáls — eðr livað
skyldi hann hafa pess gjört á yðar raun?
— að yðr sé ómögulegt að sjá annað en
ódrengskap í hans fari einmitt par, sem
hann vinnr gott verk og nauðsynlegt.
Nei, herra ritstjóri! |>vílíku rangsýni,
pvílíkri Geirlagar-sjón má ég með engu
móti trúa á yðr, svo livassan og glögg-
sýnan í rannsóknum, sem pér eruð, peg-
ar pér talcið á pví, sem pér hafið til.
Og pá er dómsorð yðar eigi heldr
rétt, par sem kemr til séra Páls. Hann
er als eigi sannr að pví ódrengsbragði,
er pér berið á hann. Hann lietír ekki
„betlað fyrir brýna pörf fram, til pcs
að hæna fólk að sér með fénu“. In
sanna saga er pað, að liann leitaði
hjálpar hjá góðviljuðum bræðrum til
handa safnaðarmönnum sínum, pá er
eigi var annað sýnilegt fyrir augum
manna, en að hungrsneyðin stæði við
hurðina og kveddi dyra. p>ar gjörði
hann pað eitt, er kristilegr kærleikr
20
og skynsamleg fyrirhyggja réði til,
með engum hug öðrum en peim, að
afstýra, ef' auðið yrði, bráðum óförum
og vinna nauðstöddum bjargir á peim
eina vegi, sem hann gat pá séð
að væri reynandi. En óvildarmenn
hans snéru honum pessu til vanvirðu
og kölluðu hjálparleit hans betlibréf.
Sú nafngift ber með sér, hvar sem hún
fer, vamm og vansapeirra manna, sem
drepa niðr sannmæli, en ljósta upp
illmæli. Og hver, sem hermir pessa
nafngiftu með peim hug, að réttnefni
skuli heita, sá gjörist sekr í ósómanum,
og skyldi pað engan henda dugandi
manna.
J>ér pykist nú, herra ritstjóri,
vera svo kunnugr málavöxtum, að yðr
sé óhætt að fullyrða ódrengsorð á
hendr séra Páli. Ég held par á móti
að málið sjálft, pað er að skilja ör-
byrgð og ráðaleysi safnaðarmanna séra
Páls um pær mundir sem hann leit-
aðipeim lijálpar, og eigi síðr pað, sem
ritað liefir verrið og deilt um pá ráð-
tekju hans í amríkönskum blöðum,
muni vera mér jafnvel ef eigi betr
lcunnugt enn yðr. En ég lief eigi að
heldr getað fundið nein nýtileg gögn
til ins ómilda dóms, er pér segið upp.
Og einn kunnugleik skortir yðr á við
mig, pann kunnugleik, að fyrir hans
sakir ætla ég mig miklu hæfara enn
yðr til að skera úr pví, hvort séra
Páll hafi boitt ódrenglyndi í pví efni,
er hér er að skipta, [>ér pekkið eigi
sjálfan manninn, séraPál, svo sem ég
hefpekkt hann, ég hef verið honum
nálcunnugr síðan han var barn pang-
að til nú, og ég segi yðr pað með
sanni, að ég lief engan mann vitað um
mína daga honum framar lausan í hug
og athöfn við alt pað, er getr með
réttu heitið ódrengsbragð. Fyrir pví
skal ég og eigi láta mér miðr fara til
séra Páls, en yðr fer til ritstjóra „Fram-
fara“. |>ér segizt pora að leggja dreng-
skap yðar í veð íyrir, að hann muni
eigi viljandi né vitandi halla réttu
máli. Ég pori aftrímóti að ábyrgjast
pað og leggja við minn drengskap, að
séra Páll porláksson er sýkn af pví ó-
drengsbragði, er pér kunnið hann um.
Já, ég skal ábyrgjast pað fyrirhverj-
um réttvísum dómi og fyrir peim dómi,
sem rannsakar nírun.
21
En pér haldið lengra, herra rit-
stjóri, og mælið fleirum ósæmdarorðum
til séra Páls í inni sömu greinyðar.
[>að er pví miðr svo að lieyra, sem
yðr fýsi til að hrópa hann sköruglega
og láta hann eigi sleppa úr hrömmum
„Skuldar" fyr en pér hafið „gjörthríð
pá er honum svíði“. Og eigi brestr
yðr vopnið. [>ér takið „Saura-Gísla,
alræmdan löghegndan glæpamann hér
heiman að“, en nú fulltrúa í söfnuði
séra Páls. Hann eða pað samband,
sem er nú peirra í millum, pað skal
ríða séra Páli til fullrar svívirðingar.
Hví svo, herra ritstjóri? Gangið pér
eigi hér of hart fram og hverfið frá
merkjum kærleiks og mannúðar, jafn-
vel að pví er til Gísla veit ? jpérkann-
izt pó við pað, og eruð víst eigi sá
farísei, að pér virðið Kristi pað til á-
mælis, er hann tók að sér bersynduga
og hafði samneyti við pá, enda hafið
eigi gleymt pví, sem liann mælti um
pá menn í Galílea, er Pílatus hafði
líflátið. Og pá kunnið pér efalaust
vísuorðið: „Allir purfum vægðar vér“.
Já, pað er ekki mannúðlegt, að halda
á loft klækjum Gísla eðr minnaápau
honum til vanvirðu nú framar. Hann
hefir sinn dóm með sér og er farinn
úr landi, að afstaðinni sinni hegning
eftir vorum lögum. Enda vitið pér
eigi livern pér liittið, par sem Gísli
er nú. Eða hvað vitið pér, nema hann
sé nú orðinn annar maðr, breyttr, snú-
inn, batnandi maðr? Eru pess eigi
dæmin forn og ný, að löghegndir ó-
dáðamenn og hrakfallabjálfar hafa
risið upp aftr sem endrbornir, sem
nýir menn, gjaldgengir í skuld? En
svo sem pað er óvíst, að Gísli sé nú
sá maðr, er telja megi óvirðingarmark
dugandi manni að eiga félag við, svo
víst er hitt — ég skal enn ábyrgjast
pað, og leggja par aftr við drengskap
minn —að séra Páll jporláksson hefir
engin pau skipti átt við Gísla frá
Saurum, er eigi ínegi vel sóma liverj-
um sannkristnum og lieiðarlegumkenni-
manni guðs. Hvern mann, sem Gísli
liefir að geyma á Nýja íslandi, pá
skal séra Páll sanna frá sinni liálfu
pau orð: „Alt er hreinum hreint“.
|>ér liafið pví að vísu viljann, en eigi
máttinn, liugarburðinn með yðr, en
sannleikann á móti yðr, par sem pér
ll
kallast mjög náttúrleg og afsakanleg bræðyrði, enda hiifðu
pau, livort sem var, ekkert að pýða og vóru varla óðar
töluð en gleymd.
En hversu sem var um pessa atburði (sem ekkert
koma við pví máli, sem hér um ræðir), pá er pað fullvíst,
að einkanlega fyrir áeggjan og ámálgan herra Skildings-
fjaðra varð pað að lokum að ráði, að Glamrborgarmenn
skyldu dreifast um landsvæðið umhverfis bæinn til að leita
ins horfna herra Skotverðs. Ég segi pað hafi loksins orðið
að ráði, en meira varð pað heldr ekki. Eftir að pað var
fast afráðið að leit skyldi gjöra, var pað álitinn sjálfsagðr
lilutr, að leitarmenn skyldu dreifa sér — pað er að segja,
skipta sér í flokka — svo svæðið yrði sem bezt rannsakað
hvervetna. Ég hefi nú gleymt, með hverjum djúpsæj-
um rökum pað var, að „Gamli Kalli“ sannfærði loks-
ins lýðinn um, að petta væri in óhyggilegasta leitar-
aðferð, sem hugzast gæti; en hitt var víst, að á hans mál
féllust allir — allir, nema licrra Skildingsfjaðri; og pau
urðu málalok, að leit skyldi gjöra svo nákvæma, sem unt
væri, og gjörleita hvern blett, og skyldu allir borgarmenn
12
leita í einum hóp, en „Gamli Kalli“ vera leiðsögumaðr
eða leitarforingi.
|>að var líka sannast að segja, að eigi var unt að
kjósa betri leitarforingja en „Gamla Kalla“, sem allir
vissu að hafði kattaraugu að slcarpleik; en pó að liann
stýrði leitinni í hverskyns útkróka og skúmaskot, og um
pær leiðir, sem engan mann hafói fyrr um dreymt að til
væri par í nágrenninu, og pó að leitinni væri framhaldið
að kalla nótt og dag nærfelt i viku, fundust pó engar
menjar oða vegsummerki eftir lir. Skotverð. ji>að má pó
ckki taka orð min bókstaflega, er ég segi engin vegsum-
merki; að vísu fundust pó vegsumraerki að nokkru leyti.
J>að mátti rekja förin eítir liest hans (sem var á einkenni-
legum járnum) eftir pjóðveginum, sem lá til grannborgar-
innar; röktu peir sporin um 3 mílur austr frá Glamr-
borg. En hér beygðu förin af inn á hliðveg, sem lá gegn
um skógarrunna og lá paðan aftr inn á pjóðveginn, en
var góðri hálfri mílu styttri en pjóðvegrinn. Með pví að
íýlgja hófförunum afstig pennan komu leitarmenn loks að
stöðuvatns-polli, sem var nærri hulinn af skógarkjarrinu