Skuld - 18.06.1879, Side 2

III. ár, nr. 18.]
SKIJLD.
[lgU 1879.
214
raætti t. d. hugsa sér: að af 10—lSlmdr.
væri greitt offr með 2 ál. — af 15—20
hndr. með 4 ál.— 20—30 hndr., 8ál.
30—40 hndr. 10 ál., — 40—50 hndr.
12 ál. — 50—100 hndr. 20 ál. — og yfir
100 hndr. 30 ál Sömuleiðis ætti einnig
nákvæmar að ákveða offrgjald kaup-
manna, embættismanna og annara
peirra, er nú er skylt offr að greiða.
J>essar fáu athugasemdir minar
eru enganveginn sprottnar af pvi, að
ég ekki fullkomlega viðrkenni, að in
heiðraða nefnd hafi gjört sér alt far
um að leggja pað til í pessu máli, sem
henni hefir virzt tiltækilegast, eins og
ég líka býst við að mér í mörgu til-
liti hafi skjátlazt meir en henni, í pess-
um tillögum mínum — en mér fanst
mér skylt að láta álit mitt í ljósi i
pessu mikilsvarðandi máli, ef pað gæti
orðið til að gefa einhverjar pærbend-
ingar, er yrðu til að upplýsa málið, —
pví ég vona að pær meiði engan.
ATHUGrASEMD: par sem ég hér á und-
an hefi stungið upp á, að gjaldið fyrir
kyrkjuleiðslu haldist eins og verið hefir,
þá kemr það ekki af því, að ég álíti það
eigi að vera skyldu-gjald, svo að prestr-
inn minnist lconunnar af stól, hvort sem
hlutaðeigendr óska þess eða ekki — heldr
að 2 ál. sé greiddar fyrir kyrkjuleiðslu,
ef sá eða þeir, sem hlut eiga að máli,
óska hennar.
[Framh.] [Aðsent].
Hugleiðingar
um presta- og kyrkjumál.
3. hugleiðing.
Nokkuð urn laun prestanna ogum
kyrkjuniíllið.
Laun prestanna skoðuð i sambandi
við undirbúninginn og vegsemd embættis-
ins. Skipun kyrkna og prestakalla og
brauðasameiningar miðist helzt við upp-
fræðing æskunnar í kristindómnum.
Launamál eða brauðamál prest-
anna er nú helzt rætt og af flestum;
hefir um pað verið margt ritið og rætt,
einnig með'tölum (Siffrum) eða talna-
ræðum ekkert lítið. Ætla jeg pví ekki
að ræða margt um pað, sízt í hinu
einstaka, pví síður sem jeg er prestur,
pví pað er vandi fyrir prestana sjálfa
að tala í pessu máli, par sem svörin
eru stundum pessi, að prestar sjúgi
merginn úr alpýðunni, pegar peim pó
að öðru leyti finnst mjög mörgum, að
peir sje í stórum vandræðum með fram-
færslu sín og sinna. |>að er svo opt
búið að skýra pað, lxvað skólagangan
t. d. latínuskólans og prestaskólans
til samans, væri kostnaðarsöm, svo
pað liggur ljóst fyrir, hve náttúrlegt
pað er, prátt fyrir ölmusuveitingarnar,
að jafnvel flestir byrji prestskap sinn
eins og aðrir öreigar; og hafi nú pilt-
arnir engan átt að, til pess að hjálpa
sjer, eða orðið að spila upp á sínar
spýtur og upp á lán og aptur lán, sem
jeg veit til. að hefir átt sjer stað með
marga, hvers er pá von með fram-
215
tíðina? A tíminn ekki skuldípessu?
Er pað rjett hugsað að liafa a 11 a r
skólastofnanir vorar fyrir embættis-
menn i Eeykjavík? (jeg tala ekki um
háskólann, ekki bætir háskólinn b ú
vort). Að minnsta kosti er jeg alveg
frábitinn pví, að hafa prestaskólann
par. Og — er nógu mikið reynt að
gjöra til að forða námsmönnum frá
óparfakostnaði eða spillandi ginning-
um? Skólapiltar ættu t. d. ekki að
neyta nokkurs kyns tóbaks og ekki
neinnar tegundar víns, nema sem bind-
indislög ákveða. Setji menn p e 11 a
í samband við prestamálið eða brauða-
mál peirra, betur en menn hafa gjört,
setji menn bindindismál og annan
spamað í samband við launamál prest-
anna, ekki í lauslegum úrtölu- og vand-
ræða orðum, heldur í vonarkrapti og
alvarlegri tilreynd.
Nú kemur margur nývígður prest-
ur, að öðru leyti góður drengur og
vel að sjer, ekki að eins bláfátækur,
heldur stórskuldugur, í embætti, á fá-
tækt brauð; hann giptir sig, má vera
fátækri stúlku, — hver meinar pað eða
láir? Nú giptist prestur og jafnóðum
og ómegðin hleðst á hann, koma skulda-
heimtumenn hvaðanæfa og einatt á
peim tímum, er verst gegnir. Erekki
presturinn maður? Getur ekki beizkju-
snertur læðzt inn í sálu hans? Og
getur ekki sál hans tviskipzt alt of mjög
milli pess að hugsa um framfærslu sín
og sinna og skuldir, sem allt er með
versta hag og auðmýkjandi, og svo
hins, að hugsa um sálusorg sína og
embætti á hinahliðina? Og nú, pegar
ofan í kaupið, í stað pess, að ríkis-
menn eða efnamenn hjálpi, pá kynnu
peir að fyrirlíta sumir hverjir og pótt
sumir hjálpi, er lijálpin stundum auð-
mýkjandi, stopul og afslepp, enda er
hitt líka opt, að fáir geta lijálpað.
Er lijer ekki opt vandi úr vöndu að
ráða fyrir prest, er hann veit skyldu
sína, að láta virða sig, eklci vegna sín,
heldur vegna embættis síns og sóknar-
barna? En heimurinn er nú svona,
að liann fyrirlitur fátæklinginn og ef
yfirstjórn kyrkjunnar skyldi pá vera að
meira eða minna leytiháð, eðapáekki
með öllu óháð, líkri skoðan, og pró-
fastar og biskupar verða að sínuleyti
í laganna nafni að ganga hart að
prestunum með kyrknafje og pað stund-
um með hjálp valdstjórnar. Er hjer
líklega opt skyldnastríð, (collisio
officiorum), á aðra hlið lagaskyld-
an að sjá borgið kyrkjufjam, a hina
sú, að auka eigi, lieldur minnka fyrir-
litningu á prestunum. J>etta segi jeg
ekki í peim tilgangi, að hinir mörgu
fátæku og skuldugu prestar pessa lands
eigi að výla eða kvarta undan kjörum
sínum, pví pá breyttu peir ekki sam-
kvæmt peim lærdómi, cr peir kenna.
J>eir, sem kenna ánægju með eigin kjör,
en óánægju með sjálfa sig eða sínar
___________ 216________________________
siðferðisvantanir, peir ættu pá einkum
að snúa pessu kristindómsvopni að
sinu eigin lifi. En eitt er pó leyfilegt
og pað er að skjóta pví til pjóðarinn-
ar, hvort hún i alvöru hyggi að pjóð-
heillin sje eins mikið undir pví komin,
eins og margir gjöra sjer far um að
prjedika, að prestar sje svo illa laun-
aðir, að peir geti ómögulega komizt
af sómasamlega (sem svo er kallað),
er peir pó í prestsskapnum hegða sjer
kristilega og vanrækja hvorki embætti
sitt, nje eru eyðslu-eða óreglu-menn.1)
|>ví pað er of mikið heimtað af presti,
sem öll beztu ár æfi sinnarer nálega
ekkert við búskap riðinn eða sveitalif,
nema, má vera dálitið um hásláttinn,
að hann sje búmaður, eða pá að heimta
pað af presti, að liann gangi í hverja
vinnu, sem er, og jafnvel u n d a n í
vinnunni, pví pað purfa o p t a s t góð-
ir búmenn að gjöra. Að lnnu leyti
ætti alpýða að athuga pað, að peir
hinir sömu prestar, sem ekki á úr að
aka með efnahaginn, prátt fyrir tekjur
sínar, er peir eru opt öfundaðir af,
að peir, hefðu peir aldrei gengið skóla-
veg, liefðu að öllum líkindum getað
orðið allgóðir búmenn, ef peir hefðu
aldrei komizt út úr búskaparlífinu og
rjett sem gefið líf sitt búskap eða
fyrirhyggju efnahags allan tímann í
stað pess að gefa hinn mikla og hinn
bezta part æfinnar hinu fjeflettandi
vísindalífi í Reykjavík, par sem nóg-
ar eru freistingar. |>að er vert fyr-
ir alpýðu að skoða petta með meiri
skarpskygni, en áður liefir verið gjört,
eins og pað er vert fyrir pjóðina af
nýju og enn rækilegar að hugleiða,
livort pað er holt fyrir kristindóms-
starfsemi prestsins (— nema ef hann
er hneykslari, og pá er skylda að betra
hann eða ú t r e k a —), að hann líði
nauðir og volæði. Er pað ekki rjett
liugsun, að heimta dugnað afhjúunum
og trúraennskuflagahlýðni), en láta sér
farast vel við pau og láta pau hvorki
svelta nje kala.
|>að eru nokkur ár síðan, að pað
hefir verið tillagt af sumum, að minnka
hin betri brauð og leggja tilhinnafá-
tækari og er nú sú tillaga að koma
úr ileiri áttum og virðist nú að vera
að Yerða ofan á í brauðamálinu og
seinast nú hjá presta- og kyrkjumáls-
nefndinni í Reykjavík í sumar, sen'
allt má lesa i hinum nýju kyrkju-
tíðindum. En pó má vera, að margf
sje enn hjer við að atlmga og að
engu eigi enn að lirapa, einnig líka
af pví, að petta stenclr í nánu sani'
1) Med leyfi, megum vér ekki tylla <lSf
hér á neðanmáls-skákina hjá höf. og skora
hann að sanna það, að nokkur hafiprédika'
það, að prestar ættu að vera svo illa launað>r’
að þeir geti ómögulega komizt af són»l
samlega. — Ef honum yrði skotaskulrl úr l'v *'
mundi margr ætla það miðr prestlegt, að gj°’
rithöfundum þjóðar sinnar svona ósannar get
sakir. llitstj.