Skuld - 06.03.1880, Side 5

III. ár, nr. 39.—40.]
SKULD.
[*/. 1880.
451
pví máli. Vér erum pvi eigi vaxnir,
að hafa þá djúpu fyrirlitning 4 sam-
tíð vorri, sem doktorinn hefir, og eigi
eiga pau heldr við vora sjón pessi
historisku gleraugu, sem sýna alt gullið
og glæst, sem er frá 18. öldinni, en
alt daprt og dauft og í tómri aftrför
á vorri öld og í vorri samtíð.
Og nú höfðinginn „m. m. fl.“, sem
pér ræðið um — hann pykjumst vér
pekkja, og gjörum djúpa „reverentíu11
fyrir persónunni. Oss kynni nú að
vera forvitni á að spyrja yör, Gizur
góðr, hvort maðrinn hafi ekki verið í
frakka úr útlendu klæði, mcð útlenda
„dulu“ um hálsinn sjálfr (en náttúr-
lega vonum vér hann endi ekki í henni);
hafði hann ekki fyrir höfuðfat hálfs
mansaldrs gamlan, útlendanpípuhatt?
— Æi-jú! slíkar eru mótsagnir mann-
legs lífs!
En höfðingjann hefðum vér freistni
til að spyrja, hvort hann vill áhyrgj-
ast, að bandið á nýju sálmabókinni
t. d. falli í verði, pó skinnið í pær
yrði garfað á íslandi.
Vér höfum daufa trú á, að svo
verði, daufari trú á, að „sterain“-ljósin
verði ódýrari pótt tólgin yrðihreinsuð
hér á landi, en langdaufasta trú á,
að klæði og dúkar yrðu ódýrari, ef
ofin væru hér á landi ogjafngóð sem
nú fást pau erlendis frá.
Já, ef fullan sannleikann skal
segja, pá erum vér alveg sannfærðir
um, að ef vér eigum að fara að „fa-
bríkera" klæði, voðir og dúka í inn-
lendum „nýjum innréttingum“, pá verðr
pað oss talsvert dýrara, en að kaupa
pað frá útlöndum. Og vér erum pess
fullvissir, að ef að á að fara að prengja
mönnum með lögum til að selja ull
sína slíkum innlendum verksmiðjum í
stað pess að selja hana útlendum, pá
verðr pað stóreflis pjóðtjón; og ef á
452
að fara að pína oss með tollum til að
kaupa heldr voðir, dúka og klæði úr
slíkri innlendri verksmiðju, í stað
pess, að kaupa pað erlendis frá, pá
yrði pað og stór hnekkir pjóðar-vel-
megun vorri.
Hvers vegna?
Gætum að, hvaða lönd hafaverk-
smiðjur og iðnað. |>að eru pau lönd,
sem hafa kolanáma (eða pá að minsta
kosti ófrosið vatn árið um kring), og
par að auki ódýran vinnukraft.
England er öllum löndum fremr
verksmiðjuland, enda hefir pað hvort-
tveggja til að bera, gnægð kola og
ódýrt vinnu-afl. — Svípjóð hefir tals-
vert af verksmiðjum, enda eru par
bæði kol góð og gnæg og vinnuafl
ódýrt.
Noregr hefir enga kolanáma (pó
kol sé par all-ódýr samt), og vinnu-
aflið er par töluvert dýrara en í Sví-
pjóð eða Englandi, enda hefir Noregr
engar klæðaverksmiðjur, pað teljandi
sé. Yér að minsta kosti vitum eigi
til að til sé meira en ein vestan Líð-
andisness,1) en pað er „Arne“-verk-
smiðjan, sem Jehsen konsúll á að
mestu leyti eðr öllu.
Og af hverju eru ekki til verk-
smiðjur í Noregi?
Af pví pær borga sig ekki.
„Arne“-verksmiðjan borgar sig að
vísu — fyrir eigandann. En hversu
hún horgi sig fyrir landið, sést á pví,
að Norðmenn verða að leggja allháan
toll á alla innflutta klæðavefnaðarvöru
(vér munum eigi fyrir víst, hvort pað
er 25%), til pess að pessi eina verk-
smiðja fái staðizt.
Nú er pað vitanlegt, að kol kosta
talsvert meira hér á landi, en í Nor-
egi2), og að vinnuafl er sömuleiðis
1) Hvort nokkur er til eða engin austan
Líðandisness, vitum vér eigi, en vér ætlum að
það sé eigi. Ritstj.
2) Vér vitum eigi fullglögt, livað kol
453
miklu dýrara hér enn par. Ef nú
Norðmenn ekki geta staðizt við að
vinna ull sína sjálfir í verksmiðjum,
hversu eigum vér pá að fá staðizt
pað — vér, sem verðum að kaupa kolin
mörg hundruð % dýrari en Norðmenn,
og verltið miklu dýrara en peir?
Já hversu eigum vér að fá stað-
izt pað? Hvernig á pað að borga
sig ? Hvernig á verksmiðjueigandi
islenzkr að geta hoðið jafnhátt fyrir
ullina og hversu á hann að geta selt
aftr vöru sína jafn-ódýra, sé hún jafn-
góð, sem útlendingrinn, er kostar fleiri
hundruð „pro Cento“ minna til, að fram-
leiða unna vöru úr ullinni?
Jú pað er einn vegr til pessa, og
pað hlýtr að vera hann, sem formæl-
endr innlendra verksmiðja vilja fylgja,
— pað er sá vegr, að tolla talsvert
óunna ull, sem út er flutt úr landinu,
svo hátt, að útlendingar geti eigi staðið
sig við að bjóða hærra í hana, en inn-
lendu verksmiðju-eigendrnir. Svo parf
hins vegar að tolla duglega innflutta
vefnaðarvöru, svo duglega, að útlend-
ingar geti ekki staðið sig við að selja
hana ódýrra, en innlendir verksmiðju-
eigendr.
Með slíku móti má skipa svo
réttarstöðu innlendra verksmiðja að
lögum, að pær fái staðizt. E i g e n d r
peirra geta grætt.
En er slíkt til hagsmuna fyrir
landið? — það er nú annað mál.
Yér getum varla ætlað, ef farið
yrði að leggja toll á óunna ull út-
flutta a annað borð, að liann gæti
orðið minni, en 5 Au. á pd., eða að
tollr á aðfluttri dúkvöru gæti orðið
minni en 5 Au. á al. að meðaltali.
Ef vér leggjum nú mjög lágt í og
gjörum aðfl. dúkvöru feigi meir en
540000 al. á ári, og útfl. ull eigi
xnsetti fá fyrir hingað til lands. En vérvit-
um að h é r t. d. kosta þau sem stendr 10 Kr.
56 Au. skippundið. í Englandi munu 100 pd.
kosta 40—50 An. nærri námunum.
115
Drew mundi vera eigi ófús til sátta, og honum tókst að
sættast við Drew, sem pannig sveik félaga sína, er hann
hafði fengið í fylgi með sér móti Vanderbilt. Honum
pótti dauflegt í útlegðinni í New Jersey. Afýmsumsmá-
atvikum tóku félagar hans að gruna [liann; peir leigðu
njósnarmenn, til að grenslast ef'tir háttum hans, og urðu
pess skjótt vísir að Drew fór til New York á kvöldin í
dularbúningi og sat par á ráðstefnu með Vanderbilt. En
peir vissu petta um seinan, daginn áðr en lögin gengu í
gegn, en pá var V anderbilt búinn að fá Drew í fylgi með
sér og var aftr ásamt honum almátugr í stjórn Erie-fé-
lagsins. En víst mun Drew hafa látið hann póknast sér
fyrir greiðann, og mun hann hafa minzt pess, hve dýr
honum hafði orðið sáttin við Vandorbilt áðr.
Eigi urðu prettir Drews að lengra missætti milli hans og
kumpána hans, en pað, að tveim mánuðum síðar var hann
aí'tr kominn í samtök við pá, gekk alt vel lengi og peir félag-
ar græddu1). En pegar Drew gizkaði á, að fallbréfanna
Hiundi vera á enda og pau mundu taka að hækka aftr,
1 pað var með nýjum hætti þannig, að þeir gátu dregið 14
116
pá fór hann að vanda, sveikst úr flokki frá félögum sín-
um og tók að „spekúlera" í hækkuninni. En í pað sinni
hafði hann reiknað skakt. Hinir héldu út, píndu enn
gangverðið niðr, og gátu sorflð svo að Drew, að hann
komst í „króna“, sem kallað er, p. e. hann varð að kaupa
sér frið og pægja peim, er hann gat eigi uppfylt skuld-
bindingar sínar, og „kreppan í krónni“ kostaði hann hálfa
aðra millíón dollars (milli 5 og 6 mill. króna).
millíónir af gulli burt frá markaðinum í svip, en við það féllu öll
hlutabréf og verðbréf.