Skuld - 07.04.1880, Blaðsíða 4

IV., 103.J
S K U L D.
[7/4 1880.
34
enginn jarðvegr var; en haíi dálítil
grasrót verið ofan á hefir hún vana-
lega verið stungin upp og höfð í girð-
inguna í kring, svo ekki hefir verið
eftir nema rauðr aurinm. |>að hlýtr
að vera hverjum augljóst, sem nokk-
uð hugsar eftir pví, að útlendir jarð-
arávextir, sem vanir eru góðum jarð-
vegi og mildara loftslagi en hér er,
muni naumast geta prifizt í pessari jörð,
allra sízt pegar búið er að ræna hana
sinni heztu auðlegð, grasrótinni. En
prátt fyrir petta hafa pó kartöflur gjört
eins konar kraftaverk í pessum lélegu
görðum, pví víðast hvar hafa pær vax-
ið allvel, en vel að merkja, einungis
fyrstu árin, meðan pær voru að eyða
hinum litla frjófgunarkrafti, sem eftir
var í moldinni, ásamt með áburði peim,
sem fluttr var í garðana; en petta
hefir ekki lengi dugað, pví áburðrinn
hefir ekki verið nægilegr til að bæta
upp pað, sem ávöxtrinn tók úr jörð-
inni sér til viðrhalds og proska, eink-
um pegar aðgætt er, að allar urtir
brúka ekki jafnmikið af sömu efnum
sér til uppeldis, heldr pvert á móti,
að ein urt parf meira af pessu efni
t. d. kalí, önnur af hinu, svo sem kalki
o. s. frv., en einmitt petta getr eyði-
lagt frjóvgunarkraft jarðarinnar, pegar
sáð er í hana samslags ávexti mörg
ár samfleytt, svo efni pað, er urtin
helzt parf með, verðr áprotum, ogpó
nægtir væru í jörðunni af öllum öðr-
um (j)urtafæðu efnum, en petta eina
vantaði, mundi hún engan ríkulegan
ávöxt geta borið. Til að bæta petta
upp parf áburð, en ef ein sérstök á-
burðartegund ættiaðduga, t. d.hrossa-
eða kúatað, pyrfti svo mikið af pví,
að menn með naumindum gætu verið
án svo mikils frá grasinu á túnum
sinum, pví pá hlyti líka að verða tals-
vert af efnum peim, sem plantan brúk-
aði minna af, ónotað og arðlaust
liggjandi í jörðinni. Auk pess hefir
mikill og kröftugr áburðr beinlínis
skaðlegar verkanir t. d. á kartöflur
og rófutegundir, sem ræktaðar eru
fyrir r ó t i n a, að pví leyti sem vöxtr-
inn verðr mestr í grasi og káli, en
undirvöxtrinn verðr lítill eða enginn,
eins og opt er tilfellið, pegar næpur
vaxa í njóla, eins og margir munu
hafa séð.
Til að nota betr gróðrarkraft jarð-
arinnar hafa peir, sem nokkuð eru á
veg komnir í jarðræktinni, tekið upp
á pví að skipta um ávexti árlega,
pannig að aldrei sé sama tegund nema
eitt ár í senn á sama stað, t. a m. eitt
árið ýmsar yfirjarðar-káltegundir svo
sem hvítkál, grænkál, kálrabí (ofanjarð-
ar) o. s. frv. Annað árið ýmsir undir-
jarðar-ávextir: næpur, gulrófur, bót-
velskar rófur, kartöflur o. fl. friðja árið
ýmsar tegundir af baunum og ertum.
J>essi undantalin skipti eiga sér eink-
um stað í garðræktinni (Havedyrk-
35
ningen), en í stærra stíl er skipt á
um hafra, næpur og kartöflur, rúg,
baunir og fleira pess háttar. A nokkr-
um stöðum á vestrlandiu í Noregi, par
sem kartöflur eru mest ræktaðar til
manneldis, skipta menn um hafra og
og kartöflur ár eftir ár, og hefir pað
lukkast allvel, og álítum vér að pað
einnig mundi eiga vel við hér á landi,
pví hafrana mætti slá græna, jafnvel
tvisvar á sumri, ef góðr kraftr væri í
akrinum. Gras afhöfrum, sem slegið
er nógu snemma (áðr en pað fellir
blómstr), er jafngott fóðr beztu töðu,
auk pess sem teigr með hafragrasi
gefr vanaleg meira hey, en jafnstór
töðuvöllr. — þcir, sem vildu reyna
aðferð pessa, ættuhelzt að hafa tvenna
garðana eða skipta garðinum pannig,
að ætið væri annað stylcki ætlað fyrir
rófur og kartöflur, en hitt fyrirhafra,
bygg eða rúg, sem eins má slá til
vetrarforða, jafnvel pó grasið af rúgi
og byggi sé grófara og óviðfeldnara
fyrir skepnur, en af höfrum.
Aðra aðalhindrun garðræktarinn-
ar álítum vér að hafa verið oflitla
pekking manna yfir höfuð á inni réttu
meðferð urtanna meðan á vaxtartím-
anum stendr, pví helzt ofmargir munu
pykjast hafa gjört nóg, pegar peir
hafa verið búnir að koma pví ein-
livern veginn niðr í jörðina, án pess að
hirða um pað framar, nema ef vera
skyldi að sumstaðar hafi eitthvað ver-
ið reytt af illgresi (arfa), sem sér í
lagi heimsækir gamla og illa passaða
garða; en petta er engan veginn nóg,
illgresið verðr að upprætast gjörsam-
lega, pví annars kæfir pað og eyðileggr
inar ungu ræktuðu plöntur, og rænir
jörðina frjófgunarkrafti frá peim. —
itækti menn kartöflur, verðr að hypp a
upp að peim (færa mold upp að stöngl-
inum), minst tvisvar á sumri, pví eins
og vér vitum, að kartöflur vaxa á pann
hátt, að móðirin spírar út í moldina
og á peim spírum vaxa kartöflurnar,
eins spírar og leggrinn út í moldina,
pegar hún er færð að honum, og fram
leiðir ávexti, sem annars hefðu aldrei
myndazt. Séu rófur og káltegundir
ræktaðar, verðr að vökva pær, en pó
með gætni og eftir vissum reglum, ef
pað ekki á að verða eins mikið til
slcaða, sem ábata. |>eim, sem vildu
gefa sig við að stunda vel garða sína,
vil ég ráðlegja, að útvega sér dálitla
garðræktarbók, semheitir: „Kjpkken-
haven“ af Dr. F.O. Schubeler, Krist-
iania 1865. — Bókin kostar 80 Au.
í bandi.
Að kartöflur og ýmsar kálteg-
undir megi rækta á austrlandi með
viðunanlegum hagnaði, er víst engum
vafa undirorpið; par, sem tíðarfarið
er votviðrasamt, svo sem á útsveitum
og í fjörðum, væri einkum tiltækilogt
að rækta rófur og kál, sem er
einkar holl og talsvert nærandi fæða,
36
ekki sízt fyrir fólk, sem mest lifir
á sjávarmat alt sumarið. Aftrámóti
eru menn vissari með kartöflur upp
til sveitanna, par sem vorin eru svo
purviðrasöm, að varla kemr regndropi
úr loftinu alt vorið. Á nolikrum bæj-
um á uppsveitum, hefir líka garðrækt
(einkum kartöflum) verið haldið við
nú milli 20 og 30 ár, og jafnvel pó
henni um noklcur ár færi mikið hnign-
andi, er hún nú aftr á framfaravegi.
[Niðrl.J
Auglýsingar.
— Auglýsi n g a-verð (hvert letr semer):
hver 1 þuml. af lengd dálks 60 Au. Minst
auglýsing: 50 Au. — Útl. auglýs. 2ja meira.
Eiríkr Hallsson á Sleðbrjót í Jök'uisárhlíð
auglýsir, að ferjnfar yfir Jökulsá kostar hjá
honum 1 Kr. fyrir einn mann, 50 Au. fyrir
hvern, ef fleiri eru; fyrir hestburð 33 Au.
Perjan er ekki lögferja. [60 Am.
Jafnframt og ég v.ek eft-
irtekt auglýsenda á pví,
að ég hefi frá byrjun pessa árgangs
s e 11 u p p auglýsinga-verð í „Skuld“
(úr 50 Au. í 60 Au. puml.), get ég
pess jafnframt, að auglýsingar verða
að borgast út á hönd, eða í síðasta
lagi innan 6 vikna frá prentun peirra.
Annars reikna ég livern puml. 1 Kr.
og innkalla verðið með lögsókn.
Ú t g. „Skuldar“.
T YNT. — Látnnsbúin svipa með J á
endanum og stunginni ól tapaðist í fyrra vor
um þetta leyti í framkaupstaðnum á Eskifirði.
— Einnandi er beðinn að halda til skila til
Ólafs Nikulássonarí Seljateigshjáleigu.
PRENTVILLA: Skuld Nr. 102., 24. dlk.,
6. lína: „12 fet“ les „3 fet“.
Eigandiog ritstjóri: J Öll ÖlalsSOIl*
Prentsmiðja „Skuldar“. Th. Clementzen.j