Skuld - 08.02.1882, Blaðsíða 4

12
Fyrirlestrar Guðmundar hafa hingað til
verið vel sóttir, og hafa jafnan fieiri viljað fá
inngöngu. en rúm hefir leyft. í fyrstu var eins
og fáeinir menn hjer væru á móti honum, og einn
nafnkendur meður reyndi í vetur að trufla hann
með því, að taka fram í fyrirlestur hans og kalla
upp: «Nóg komið!». En Guðmundur ljet sjer
ekki bylt við verða, gjörði svo lita málhvíld og
sagði rólega: «£>eim, sem þykir nóg komið, er
frjálst að fara út!» og hætti þá hlutaðeigandi
rausi sínu.
Bókmentir.
Rímur af Hjeðni og Hlöðvi, kveðnar af Jóni
Eyjólfssyi. 1880.
Rímur af Ajax frækna, kveðnar af Ásmundi
Gíslasyni. 1881.
Nokkur ljóðmæli, samið hefir Guðbjörg
Árnadóttir. 1879.
Ljóðmæli eftir Sigvalda Jónsson Skagfirð-
ing. 1881.
Jafnan gleðst jeg yfir því, að sjá eitthvað
koma út á Íslandi í ijóðagjörð, og enda hverju
sem er, ekki sízt ef það er eftir «ólærða» menn,
það er að segja, ef það er að einhverju leyti
eitthvað í það varið, og ekki gjört af viljanum
einum, en efnum litlum sem engum. Til þess
að vera skáld, þarf dáhtið meira en viljann.
Vjer munum söguna um hann Hallbjörn (01. s.
Tr. 3,01 o), sem vildi yrkja lofdrápu um fórleií
jarlaskáld, en komst aldrei lengra en: «hjer
liggr skáld•>, «sakir þess, at hann var ekki
skáld, ok hafði þeirrar listar eigi fengit», segir
sagan. Hvort þeir Jón Eyjólfsson ogÁsmundur
Gíslason sjeu skáld, læt jeg liggja rnilli hluta;
að minnsta kosti hafa þeir komizt lengra en
Hallbjörn heitirn. En þessar rímur þeirra mæla
ekki með þeim, í því efni, að því er mjer
finnst; jeg ætla snöggvast að biðja lesendurna
að líta á þær með mjer.
^að er þá fyrst efnið rímnanna, eða merg-
urinn. þ>að er svo, að hverjum heilvita manni
verður að hrjósa hugur við þeim ósköpum, jeg
man hvað mjer varð af munrii, þá er sagan af
Hjeðni og Hlöðvi kom út, en nú varð mjer orð-
fall, er rímurnar komu prentaðar. Sögurnar
báðar eru in mesta endileysa og bull, hvernig
sem á þær er litið, hvorki staðir nje tíð, sem
þær gerast á, nje neitt annað, getur svarað til
nokkurs í veröldinni. par er talað um, að
menn hafi brugðið sjer sjóveg(!) sem snöggvast
frá Indlandi til Kandíu [sem annars heitir
Krít(arey)] á 6. öld fyrir Krists burð, þá er
Sýrus (rjettara: Kýros) og Tomíris drottning
lifðn, eða skömmu þar á eftir (Hj. r. 3,81); þar
sem því höf. Hj. r. er í 1. mansöngnum að
biðja kvæðagyðjuna um «að láta sögur ljóðsett-
ar lýsa forntíðinni», þá hefir hún illa brúgðizt
honum, og gat ekki annað, úr því að hann níð-
ist svo freklega á henni, með þennan aftaka-
þvætting, sem er skömm oss íslendingum. J>ví
taka rímararnir ekki heldur vorar gömlu sögur
eða kafla úr þeim, og snúa þeim í rím; það
er þó íslenzkulegra. En þessar rímur eru ekki
þjóðlegar, — þær gerast í öðrum löndum, og
eiga að fræða(?) menn um þau; þær eru ekki
fróðlegar — þær lýsa stakri vankunnáttu um
alla landafræði og einkenni tíða og hugsana
manna; þær eru ekki skemtilegar — af því að
þær eru svo vitlausar; í þeim finnst engin ein
nýtileg hugmynd, engin góð lýsing góðs eða ills
skapferlis, þó að þar sje nóg af skammyrðum til
berserkja og jötna (dóli, lymskur þrjótur, vom-
urinn, og ótal fleira) sem eru smekldeyour. Höf-
undarnir finna þetta með sjálfum sjer, sbr. Hj. r.
1,20: «Fjölnis móði, orku ringur, efnarýr»; 4,1:
«mitt ófróða mærðar gaul(!), má ei bjóða nú á
tímum». Höf. finnur, að það er eitthvað veilt
við það, og armæðist út af því fyrirfram að
«fáir virði hans ljóða sennu» (4, 1), en honum
er sjálfum um að kenna; það eru þessa konar
rímur — en ekki allar — sem eiga. illar við-
tökur skilið. Höf. Aj. r. er dálítið rogginmann-
legri, þó að hann segi, að þetta sjeu fyrstu
rímurnar hans (1, 7) — fár er smiður í fyrsta
sínni, sannast hjer — hann segir (3, 3): «þó
að galla geti sjeð, gautar snjallir fleina eg fyr-
ir allra gera geð, girnist valla reyna1". pess
væri óskandi, að hann hefði ekki «gert fyrir
geð» neins nema sitt og útgefandannna, en fyr-
irgert «velþóknun annara». Að fara að sanna
með dæmum vitleysu efnisins yrði oflangt hjer,
og ekki eyðandi orðum að því. Hið eina sem
lesanda væri í Aj. r. eru mansöngvar 4. og 5.
rímu um róðra höf; hugmyndin er reyndar ekki
ný, en hún er hjer sett fremur liðlega fram.
Kveðandin er als og als ekki svo slæm,
enn höfundarnir leyfa sjer líka óspart að mis-
þyrma orðunum með rangri áherzlu og röng-
um orðmyndum, til þess að bögla inn allskon-
ar hendingum, gætandi ekki að því, að dýrir
bragir eru þeim ofbragir og að öðru leyti engu
fegurri en ódýrir og einfaldir, sem nóg er til
af; hið fyrsta skilyrði sem heimta á af rímna-
höf. er, að þeir «misþyrmi ekki málinu á nokk-
urn hátt». Ef þeir verða að gjöra það, til þess
að kveða dýrt, eiga þeir að láta það vera.
Onnur eins áherzla og hendingar og fiet
göndíar (Hj.r. 1,23) Tns fulltlða (1,26) o. fl.
\/ __v
ráðgjafi (Aj. r. 1,21) mjer: hugdjarfer (!) (4,
23) hresst: trúlofRt (4,49) með fádaTmum (2,
48), og ótal fleiri ætti helzt fyrir löngu að
vera horfnar út í gleymskunnar ginnungagap.
þ>á eru kenningarnar eins og í lökustu
rímum frá fyrri tímum. jþað úir og grúir al
gullsbörvum, sverðagrjerum, laufakvistum,
plátulundum, örvaröptum, mundarjakanjörðum,
mariarjapahlynum (!!), sem eru allt aumustu
hortyttir, til þess að fylla út með. Sumai
kenningarnar eru víst nýjar; margar eru þær
næsta kátlegar: fleins slög (Hj. r. 1,3); jörðin
heitir: hjallur (1,42); hugurinn: Herkju þey
(rangt f. þeyij; kona: tvinnabrekka (1,53) og
baugshæð (2,21); skip: gjaldurs hjeri (1,60)
maður: báruglansastafur (1,66). 2,33 færð tii
rjetts máls hljóðar svo: »Berlings skrúða hari
sá líka búðir rekka, reifðar úða skari, reistar á
1) Við petta má athuga: 1) aö höf. ætlar, að það
sje leitun á „göilum'j enn það má flnna marga á hverri
blaðsíðu. 2) að „gera fyrir geð“, þessi orð skil jeg
eigi; 3) að það er ekki höf. einn, sem má harma sjer út
af því, að gjöra eigi svo öllum líki, enda þótt rímur
hans væri betri, enn þær eru ; það var því óþarfi að lýsa
yfir því svo vandlega; við því befir víst enginn húizt.
bifurs brúði (?!). Höf. Aj. r. gengur skör lengra
og kallar konuna bauga nó (6,69) og seima nó
(1,11), mann: drakons bóla fjölni (1,27; er
drakon «fínna» enn dreki ?) Ekkjalsslóðir (1,30;
ekkill þekki jeg, enn ekkjall ekki); gróulundur
(? 1,55); húsið: bustarnaut (2,26) bustarmar
(2,39; 3,31) bustar hjeri (6,33); gafla mar
(3,10); rínar ónn (kakalofn fljóts = gull; 5,10)
o. s. frv. — «Líkaði öllum vel þessi ræða Blá-
landskeisara, og þótti hann hafa talað af mik-
illi andagipt». (Heljarslóðarorrusta, bls. 70,
25—6)- (Framh. síðar).
Au^lýsingar
Ið simnlenzka síldveiðafjelag,
er nú stofnað, og er tilgangur pess að
reyna síldveiði í Faxaflóa og svo hvar
helzt annarstaðar sem sílcL gengur. Log
fyrir fjelag petta voru sampykt 30, f. m.
og skrifuðu sig pá um leið ýmsir fjelags-
menn fyrir rúmum 10000 kr. í hlutabrjef-
um, en hvert hlutabrjef hljóðar upp á
100 kr. og hefur 1 atkvæði á fnndum
íjelagsins; í stjórn fjelagsins voru peir
kosnir: Umboðsmaður E. Gunnarsson,
formaður, assessor L. Sveinbjörnson, gjald-
keri, alpingismaður Egilson, skrifari,
kaupmennirnir J. Yídalín og P. Eggerz.
Til pess að gjöra mönnum sem að-
gengilegast og hægast að ganga í fjelag
petta, voru hlutabrjefin látin vera sem
lægst, og enn fremur parf ekki að borga
pau nema á 3 árum, pannig, að í ár sje
borgaður helmingurinn í tveim afborgun-
um, nfl. 25. kr. fyrir 15. marz og 25 kr.
fyrir 15. júlí p. á., en 25 kr. fyrir 15.
marz 1883 og 25 kr. fyrir 15. marz
1884. — A pann hátt vogar fjelagið ekki
nema helming pess, sem skotið er inn af
fje, í ár; en hefur hinn helmíngínn til
taks næsta ár til pess, að stækka með
útveginn ef sjerleg óhöpp ekki skyldu til
vilja á pessu ári. — Iljer mælist einkar vel
fyrir fjelagi pessu, og mikill áhugi manna
að styðja pað.
Hjá gjaldkera fjelagsins, hr. assessor
L. Sveinbjörnson verða hlutabrjef að fá
upp frá pessum degi, og allir stjórnendur
fjelagsins gefa hverjum sem lielzt allar
mögulegar upplýsingar um fyrirkomulag
pess, sem einnig mun verða auglýst í
blöðunum eftir kringumstæðum.
Rvík 1. febr. 1882.
Egilsson.
Um jólaleyt.ið fauk svartkollóttur fiókakatt-
ur af karlmanni fyrir utan prestaskólann hjer í
b&num. pað var ljósleitt fóður í honum og
voru blettir eða rák af storluiuðu blóði eða
blóðdrefjum í því.
peir, sem kynnu að hafa fundið þennan
hatt, eru beðnir að afhenda hatin undirskrifuð-
um sem fyrst.
Rannsóknardómarinn í málinu um dauðdaga
Kristmanns Jónssonat'.
Reykjavík, 7. febrúar 1882.
Jón Jónsson.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
J ó n Ó 1 a f s s o n, alþingismaður.
Prentuð ltjá Einari pórðarsyni á hans kostnað.