Skuld - 19.07.1882, Blaðsíða 2

66
stjórnarinnar; heilsaði upp á alla valdsmenn þar
og sat þar í virðingum miklum vikutíma, og
fór svo brott, og hafði manninn með sjer, án
þess að nokkurn hinna grunaði neitt um hrekk-
inn. Valerian Ossinsky var, eins og sagt var um
Baldur, «fagrálitum ok bjartr» og «fegrst talaðr»,
hár og grannur og fallega vaxinn ; augun him-
inblá;hann var kurteis maður og einkarþægileg-
ur, og var því bezt manna fallinn til þess að safna
fje. Ef hann bað einhvern um hjálp, gat eng-
inn neitað. Gamlir nirflar luku upp kistuhandr-
aðanum og gátu gefið 5—10,000 rúblur, þegar
hann leitaði á þá; svo var hann mjúkmáll. Hann
unni konum, og þær honum aftur. pað hefir
mörgeinmærin viknað, þegar hann var hengdur,
og hugsað sem svo: ofarna eru forlög fríðleik-
ans.» Ólíkur honum með öllu var Lísógab;
hann var fölur, magur, síðskeggjaður og ekki óá-
þekkur postulunum, sem þeir eru myndaðir; hann
var jafnaðarlega í karbættum ræflum; og þótt í
20 stiga kulda væri, var hann að eins á þunnri
yfirhöfn. Hann hafði átt yfir 1 miljón rúbla
en eytt því öllu í þarfir frelsismanna; hann
hafði aldrei beinlínis átt hlut í vígatilraununum.
J>á er dauðadómurinn var kveðinn upp yfir bon-
um, varð honum mjög hverft við, en varð þó
síðar vel við dauða sínum. Stepniak kallar hann
i'dýrðling frelsismanna.»
fá koma auk annara lýsingar af Veru
Sassúlitsj, Jesse Helfmann og Sofíu Peróvskaju.
Jesse Helfmann var einatt höfð sem sendiboði
milli fjelagsmanna í Pjetursborg og oft var hún
14 tíma samfleytta á þönum. Vera Sassúlitsj
hefir ekki verið neitt þokkakvendi eiginlega.
Hún var sterkleg og luralega vaxin; höfuðstór,
neflöng og varaþunn; ef hún varð heiplug, var
hún vön að baða höndunum út í loftið og tala
í háum og skrækjandi róm, sem Ijet illa í eyr-
um. Hún unni mjög einveru, og þótti gaman
að ráfa alein um fjöll og firnindi. Sofía var
aftur á móti fegurðin sjálf. Hún var ljóshár,
höfuðlítil, augun dökkblá og alvarleg, ennið
hvelft og hátt, nefið mátulega stórt og óliðað,
munnurinn lítill og fallegur; í hvert skipti sem
hún brosti, skein í fannhvítan tanngarðinn.
Hún var að langfeðgatali komin af Rasúmavský
þeim, er var svo fagur, að Elísabet drottning
varð heilluð af. Frelsisástin var svo rík hjá
henni, að hún flýði að heiman 15 vetra, «til
þess að mentast», sagði hún. Hún gekk óðar
inn í byltingaflokkinn, og varð í honum at-
kvæðiskona. Henni var trúað fyrir þeim sendi-
förum, er mest reið á og hættastar voru. í>essi
fagra, Ijósa, síbrosandi mær leit út eins og barn,
er í fyrsta sinn dreymir um ást og unað, og þó
hugsaði hún í vöku og blundi um víg og róst-
ur og stýrði þeim, sem væri hún gamall og
reyndur herstjóri. Sofía var það, sem bjó í
húsi því í Moskvu, er frá voru grafin sprengi-
göngin inn undir járnbrautaslóðina. Hún gat
talað um heima og geima við nágranna sína,
þegar þeir átta voru að vinnu sinni í kjallaran-
um. Hún matreiddi handa þeim og skeggræddi
við þá og söng fyrir þá meðan þeir snæddu.
Á borðinu stóð flaska með nítróglýseríni (blönd-
un af saltpjetri, brennisteini og sætsafa, eitruð
mjðg) og Sofía barstöðugt á sjer hlaðna skamm-
byssu. Henni hafði verið skipað, að kæmi lög-
reglan að þeim óvörum, skyldi hún skjóta í
flöskuna, og sprengja svo alt í loft upp. Hún
lá á njósn, er keisaralestin kom, og gaf merki
um nær kveikja skyldi í sprengiefninu. 13.
marz 1882 stóð hún líka brosandi við Katrín-
arskurðinn og veifaði vasaklút, en það var
merkið um, að nú væri keisaravagninn ekki
langt í brottu. Allt í einu kastaði hún klútn-
um í loft upp, og ljet hann detta niður í hvirfil
sjer, — þá kastaði Rússakóv sprengiknettinum.
fá hefði henni verið hægðarleikur að komast
undan; en hún vildi það ekki; hún unni Sjelja-
bóf allmjög, og það hjelt henni fastri í Pjeturs-
borg; eftir viku var hún handtekinn, og svo var
hún líflátin ásamt unnusta sínum.
Stepniak skýrir og greinilega frá starfi
frelsisflokksins. Hann lýsir t. a. m. sprengi-
gangagreftinum í Moskvu mjög nákvæmlega.
Auk þeirra sprengiganga voru tvö önnur á
sömu slóðinni; önnur göugin var hætt við; hin
í nánd við Ódessu ónýttust, af því að það kvikn-
aði ekki. J>essi göng hafa kostað um 80—
100,000 krónur.
«Geymslumennirnir», er svo eru nefndir,
eru einna nýtastir allra fyrir flokkinn; þeir eru
allir velmegandi menn, og hafa flestir þá lífs-
stöðu, er firrir þá öllum grun. fað eru vana-
lega embættismenn, og það ber ekki svo sjald-
an við, að búsakynni embættismanns, sem
stjórnin hefur í mestu hávegum fyrir dygga
fylgd, er aðalból frelsismanna. Oftast gista
flóttamennirnir hjá þeim að eins náttlangt, til
þess að vekja eigi grun, og ganga svona á milli
góðbúanna. Stepniak segist sjálfur hafa gist
um nótt hjá einum embættismanninum; hann
hafði hríðskolfið alla nóttina; og altaf verið að
hlaupa upp og hlera við dyrnar, og ekki sofn-
að eitt stundarkorn. En þótt hann hefði verið
svona hræddur við lögregluna, hefði hann þó
eigi hikað sjer við að hýsa sekan skógar-
manninn. En til þess að vita, hvort þeir
geti farið öruggir inn í hús, hafa þeir búið
sjer til heilt merkjaletur, sem Stepniak lýsir
ekki, eins og heldur var ekki við að búast.
En merkin kvað vera svo smá, að lögreglan
getur aldrei fundið þau; þau eru vanalega rit-
uð á hússveggi og annarsstaðar.
Mesta snildarverkið þeirra var þó stofnun
leyniprentsmiðju. í langan tíma ætluðu þeir,
að það væri óvinnandi verk, en svo kom einn
hundvíss gyðingur frá Vilnu, Aron Zúndelevitsj
að nafni, og honum tókst með klókskap sínum
að halda leyniprentsiniðju mitt í höfuðborginni,
svo árum skifti, án þess að lögreglan gæti snap-
að hana uppi. Verkamennirnir voru 2 karlar
og konur 2. Annar karlmannanna var herfor-
ingjason, hinn var brjóstveikur unglingspiltur,
sem svaf og vann á sama staðnum. Hann var
ofsaheitur frelsismaður, og hlakkaði til píslar-
dauðans, augun voru eldfjörug og var sem í
þeim væri saman komið alt hans lífsfjör. Eng-
inn vissi, hvað hann hjet eða hvaðan hann var
að kominn; en hann var altaf kallaður «fugl-
inn». Önnur konan hjet María Krílóv; hún
leigði húsnæðið. Öll prentsmiðjan var fáeinir
kassar, einn lítill sívalningur og annar stærri;
tvær flöskur með svertu, nokkurir burstar og
sveppir. Á tveimur mínútum var hægt að koma
öllu fyrir í stórum veggskáp. Lögreglan kom
aldrei í rannsókn, því húsráðandi kvaðst skyldu
ábyrgjast sakleysi frú Krílóvar. Enn hún hafði
endrum og sinnum látið hann koma inn í stof-
una, og þá var ekkert að sjá nokkursstaðar.
pað fór alt jafnvel svo leynt, að ekki nema einn
úr flokl.stjórninni vissi hvar prentsmiðjan var
niður komin, og ritstjóri blaðsins, Stepníak
sjálfur, hafði að eins einu sinni komið þangað
inn. Og æsingarritin, hvernig eru þau breidd
út? Næstum því fyrir vitunum á lögreglunni,
og þó nást sjaldan þeir, sem bera þau um; og
hvað meira er, lögreglan hefir ekki einu sinni
náð í ritstjóra svo mikið sem eins eldra leyni-
blaðs, þótt öll Pjetursborg þekti þá.
Slíkt væri óhugsandi — segir Stepniak að
lyktum — ef stjórnin stæði ekki ein út af fyrir
sig, óstudd lýðnum og hötuð af honum. Lýð-
urinn styður öllu heldur frelsismenn og styrkir,
heldur en að svíkja þá í hendur stjórninni, hann
veit, að starf þeirra verður að eins til gagns
fyrir land og lýð. pýtt hefir
Finniir Jónsson.
Möðruvallaskólin n.
[Framhald].
En til þess að vjer þyrftum eigi að hætta
námi voru og til þess að skólinn ekki liði hnekki,
vildum vjer vinna til að vera næsta vetur
í kosti hjá Jóni, ef vjer, áður en vjer færum
frá skólanum í vor, fengjum tryggingu fyrir:
1. Að Jón bóndi Guðmundsson víki af jörð-
inni Möðruvöllum í fardögum 1883.
2. Að kostur sá, sem vjer höfðum hjá Jóni
næsta vetur, yrði að minnsta kosti eif/i verri
en sá, sem vjer höfðum seinni hluta 2>essa
vetrar.
3. Að amtmaður gjöri alla samninga viðvíkj-
andi kostinum, og að vjer mættum annað-
hvort snúa oss beinlínis til hans með um-
kvartanir vorar, ef samningar væru eigi
haldnir, eður þá til einbvers þess manns,
sem hann nefndi til þess, að shólastjóra
undanskildum.
Vjer gátum þess við amtmann að oss
væri kunnugt, að Jón hefði brotið byggingar
skilmála, nefnilega með óleyfilegri vínsölu, sem
vjer vissum til að hann hefði tvívegis um
hönd haft.
pessu svaraði amtmaður á þá leið, að
eftir málavöxtum hefði hann eigi vald til að
gjöra neitt þessu viðvíkjandi, það heyrði mest
undir skólastjóra og vænti hann að skólastjóri
myndi sjá svo til, að þetta lagfærðist. Hann
gat þess við oss, að í sumar myndi koma ný
reglugjörð, og myndi þá reistar skorður við
þessu, einnig færi skólastjóri á fund landshöfð-
ingja í sumar og myndi hann þá tala máli
voru. petta var oss nú fullkunnugt áður, vjer
höfðum heyrt af skólastjóra sjálfum, að hann
hefði í hyggju að finna landshöfðingja á kom-
andi sumri og reyna að fá aukið við völd sín,
svo hann næsta velur gæti haft tögl og hagldir
sjálfur. petta þótti oss engin gleðifrjett, oss
fannst hann hafa helzt of mikil völd, eftir því
sem hann gætti þeirra. Skólastjóra getum