Máni - 05.03.1881, Blaðsíða 3

77
M Á N I.
78
Liíi hróður hoppna Leifs,
Hann var maki Prómeþeifs;
Sannir kaupmenn sjerhvers lands
Synir eru og niðjar hans.
Dvínar auður, dofnar blóð,
Deyr í kulda sjerhver þjóð,
Andans nauð og sulti seld:
Sæki’ ei hennar kaupmenn eld.
Nær kom íslands nauðaöld?
Nær þess dapra raunakvöld? —
Frón, hinn bjarti faldur þinn
Pjell, er ljetstu kaupskapinn ;
Sverðið datt úr hraustri hönd,
Hringur þinn af valaströnd ;
Guðvef, djásn og gullin rauð
Gafst þú fyrir hungurbrauð.
Hverskyns mæða þrengdi þjer,
þ>ó stóð verst á landi hjer,
J>egar kreisti kjark úr þjóð
Kramarinn með okurblóð,
Gegnum tímans ólán allt
Aldrei varð þjer meira kalt,
Móðir vor við magran kost,
Með þitt nítján stiga frost. —
"Æskumenn með aíi og þor» —
ísland hrópar, móðir vor —
«Einn eg dýran á mér sjóð,
Ykkar varma hjartablóð.
Sviptið af mér sorg og pín,
Sækið rændu gullin mín;
Finnið týndan tignarfeld;
Tendrið lífs- og frelsiseld!•>
Lifi fósturland vort enn!
Lifið uugu snyrtimenn!
Elskið, hefjið land og lýð!
Lífgið aptur forna tíð !
Dafni fjör og líf og ljós!
Liíi sveinn og fögur diós!
Lifi himinn, land og sjár!
Lifi gullið þrugnatár!
— Aðfaranóttina hins 29. nóv. 1814 var
hraðpressa með gufuafli í fyrsta sinni reynd
við prentun á enska blaðinu »Times.» Ut-
gefandi »Times,» sem þá var, Mr. Walter,
hafði um langan tíma haft mikinn áhuga á
að eignast hraðvirkari verkfæri en hand-
pressurnar, til að prenta með hið stóra blað
sitt. 1804 hafði einn af setjurunum í
«Times» prentsmiðju, Thomas Martyn, búið
til fyrirmynd af sjálfstarfandi prentvél Mr.
Walter sem hafði styrkt hann í peningalegu
tilliti, tók fegino hendi á móti fyrirmynd-
inni, en þegar hinir vinnumenn prentsmiðj-
unnar fengu þetta að vita, urðu þeir óðir og
æfir og sóttust jafnvel eptir lífi Martyn’s,
hann varð því að hætta við alt saman. Mr.
Walter var samt ekki af baki dottinn, hans
áhugi öx en ekki þvarr, og 1814 samdi hann
við Saxlendingana König og aðstoðarmann
hans Bauer, að gjöra nýja tilraun; þeir
unnu að vélarsmíðinni í nokkra mánuði, á
laun við vinnumenn «Times»prnntsmiðju og
höfðu lokið henni hinn 28. nóv. 1814 og
prentað allfc «Times» upplag um nóttina
eptir. þ>að var hér um bil ura miðjan morg-
un sem Walter kom inn í prentsmiðju sína,
og tjáði prenturunum að nú væri allt
«Times» upplag prentað í hraðpressu, sem
gengi fyrir gufuafli og þar með, að ef þeir
bryddu á nokkrum óeirðum, þá yrðu þeir
þvingaðir með valdi til að halda frið, en
laun sín skyldu þeir fá óskert þar til þeir
fengi aðra vinnu; þeir kusu hinn síðara
kostinn. Nú hafði heimurinn fengið hrað-
pressu, sem drifin var áfram með gufuafli
og prentaði 1100 arkir á hverjum tíma, þar
sem í handpressum ekki varð prentað meira
en 300 á tíma, en svo miklar sem þessar
framfarir voru frá handpressunum, þá er þó
nú á tímum flýtirsmunurinu á prentuninni
miklu meiri; 1836 var svo langt komið í
endurbót prentvélarinnar, að prenta mátti
2500 á tíma, svo 4000, 8000, 10000 og nú
hálfu meira eða 24000.
Blaðið «Times» var stofnað 1788; upplag
þess er nú vanalega um 70,000 og við stöku
tækifæri meira, svo sem þegar prinsinn af
Wales og Alexandra dóttir konungs vors
giptust, var upplagið 110,000. Mikill er
munurinn, hjá oss, mun blaða-upplögin vera
frá 1000 — 1200 þegar best er.
í fyrra vor (í apr. 1879) kom hin fyrsta
hraðpressa til íslands, hana keypti Isafold-
arprentsmiðja, hún gengur fyrir handafli og
prentar 1000 ark. á tíma, aðra hraðpressu keypti
Einar prentari í fyrra sumar (í ágústm.)