Fróði - 22.12.1880, Page 1

I. ÁR.
29. blað. Akureyri, miðvikudaginn 22. desember 1880.
337 338 339
N o k k u r alþingismál. ætti að sjá og skilja, að peir, sem at- vinnuvegina stunda, verða sjálfir mest pess konar, ef hann sjer, að peningar eru til útláns í sveitinni, er hann getur
(Framhald.)
J.Ó vjer höfuni lijer á undan. að
eins minnzt á landbúnaðinn, pá er pað
eigi svo að skilja, að ekki sjeu fleiri
atvinnuvegir í landinu, er löggjafarvald-
ið purfi að klynna að með nýjura lögura,
eða með pví að af nema gömul lög, er á
einhvern hátt eru pessum atvinnuvegum
til hindrunar. En landbúnaðurinn er
langhelzti atvinnuvegurinn í landinu,
hann stunda flestir, og hagsæld lands-
ins er mest komin undir pví, að liann
geti sem bezt blúmgazt. þess vegna
verður hann að sitja í fyrirrúmi, og par
sem öllu verður eigi kippt í lag í einu,
pá er sjálfsagt að hið nauðsynlegasta
sje fyrst tekið fyrir, en hitt fremur látið
sitja á kakanum að sinni, sem miður
er áríðandi og heldur polir bið.
Til pess að efla og auka framfarir
búnaðarins og annara atvinnuvega engu
síður, heyrir pað, aö baitt sje úr hinni
miklu peningaeklu í landinu. I blaði
pessu heíir optar enn einu sinni verið
minnzt á nauðsynina að stofna sparisjóði,
helzt í hverri sveit, eða svo víða, að
sem allra tíestir geti hæglega náð til
peirra. Sparisjóðirnir gera pað tvöfalda
gagn, fyrst að auka sparsemi og minnka
óparfa eyðslu, með pvl að peir era vísir
geymslustaðir fyrir hvert pað lítilræði,
sem mörgum yngri og eldri innhendist
og peir draga til muna, og svo að koma
pessu ije í veituna til parfari fyrirtækja.
Að stofna sparisjóði er ekki mikið eða
vandasamt rerk, en pað er nauðsynja-
verk, sem kverjir verða að gera fyrir
sig í sinni sveit eða hjeraði, en ekki
ætlazt til að stjómin eða alping geri.
sem eigi getur gert pað. Aptur gæti
alpingi og stjórnin stuðlað til pess, að
eisn dálítill landshauki eða pá landstofn-
un kæmist á fót í landinu, og pað er
pet-ta, sem vjer álítum að næsta ping
purfi nauðsynlega að starfa að. En
pótt pingið sje hið öruggasta í pessu,
pó pað stofni í Reykjavík svo stóra og
haganlega peningaverzlun, sem kostur
er á, pá kemur pað ekki að hálfu liði,
ef pjóðin sjálf gerir ekki neitt í sömu
stefnu. það er mikil heimska, sem er
almenn í pessu landi, en sem parf að
upprætast, pegar menn ætlast til allra
framfara frá alpingi, en ekki einstökum
mönnum. Alpingi getur- gert mikið, og
á að gera niikið, til að etía búnað lands-
ias og alla atvinnuvegi, en hver maður
; að gera. |>eir verða að byrja og fram-
i halda, en alpingi að styðja pá, eptir
pví sem pað getur og við á. J>etta
! mun nú alpingi sjálfsagt gera, en pó
- svo bezt, að fólkið kjósi og sendi til
i phigs pá menn, sem vita hvers landið
parfnast liolzt, og pekkja hvað pví er
til gagus og livað til ógagns. Ef fólkið
hugsar hvorki nje starfar með neinum
áhuga eða krapti til pess að taka sjer
sjálft fram, að glæða menntunina, bæta
atvinnuvegina og fjölga peim, pá verður
lítið um framfarir, og pess verður lengi
að bíða, að p«er komi allar frá alpingi,
ekki sízt ef menn eru almennt hugsun-
arlitlir um að kjósa beztu menn sem
kostur er á til pingsins. Menn verða
pó að minnsta kosti að sjá um, að ping-
mennirnir hafi bæði vit og vilja til að
greiða fyrir velgengni óg framforum
landsins, og að pessu verða menn að
pekkja pá, áður enn kosið er, pví svikul
trú er að trúa pví, og heimska að ætl-
ast til pess, að einkver vísdómsandi
komi yfir pingmennina við kosninguna,
að sínu leyti eins og heilagur andi yfir
postulana.
J>ó nú alpingi í sumar komanda
stofni með lögum einhverja stærri
peningaverzlun, hvort sem hún heitir
banki eður öðru nafni, eins og vjer von-
um að pingið geri, pá dugar petta ekki
nema lólkið að sínum hluta reyni að
komast upp á að nota sjer vel og skyn-
samlega pá peninga, sem eru nú í land-
inu og ganga manna í milli. 1 ilestum
hreppum landsins, hverjum fyrir sig, er
svo hunðruðum skiptir af vinnuhjúum og
unglingum, sem eiga, eða gætu átt, hver
fyrii' sig lltilræði af peningum, fáeinar
krónur, fáeina aura. Yæri petta komið
samau í einn stað, í einn sparisjóð, pá
mundu nokkrir dugandi menu geta feng-
ið par peninga að láni til að kosta til
jarðabóta, eða til annara parflegra og arð-
samra fyrirtækja, og pessir peningar væru
allt eins góðir eins og peir væru fengnir
úr landsbauka í Reykjavík. Ef munurinn
væri nokkui', pá væri hann sá, að pessir
heimaíengnu peningar yrðu sveitarfjelag-
i iuu happadrýgri. Fyrst læra hjú og
! böm sveitarinnar sparsemi og samheldni
með pví að leggja sina litlu peninga-
eign í sparisjóð, og ávaxta hana par, í
staðinn fyrir að eyða henni til ónýtis,
eða pegar bezt gerir að geyma hana á-
vaxtalausa, og í annan stað verður pað
mörgum kvöt til að gera jarðabætur eða
með hægu móti fengið til að leggja í
kostnaðinn, sem er sjálfsagður að borga
sig og gefa af sjer góðan arð. Pening-
arnir verða pannig sveitinni að meira
enn einföldu gagni. Yjer pekkjum pá
gömlu viðbáru móti pví að stofna spari-
sjóð í einhverri sveit, að ekkert hjú eg
ekkert barn eigi par neinn eyri. En
pessi viðbára er annaðhvort ósöön, eða
hún er vottur um, að fráleitasta reglu-
leysi, hirðuleysi og hugsunarleysi sje al-
gengt í sveitinni. Menn segja, að vinnu-
hjúin heimti og fái hátt kaup, hvað verð-
ur af pessu kaupi ? Menn segja sum-
staðar, að pað sje lagt í skepnur eða
eitthvað pess háttar; en pessi skepnueign
vinnuhjúa hlýtur pó að hafa fremur
pröng takmörk. Öll hjú sem lengi eru
í vist geta ekki varið öllu sinu kaupi í
skepnur æ fleiri ár eptir ár. J>ar sem
200—300 vinnuhjú eru t. d. í einliverj-
um krepp, og hvert peirra tekur kaup
að jafnaðartali, setjum í 10 ár, pá yrði
pað eigi lítil fjáreign, sem vinnuhjúin
ættu par í ofanálag á fjáreign búend-
anna, ef pau verðu í fje öllu kaupi sínu
sem afgangs er nauðsynlegum klæðum ;
slíkt getur eigi átt sjer stað. Vjer drep-
um að eins lauslega á petta hjer, í sam-
bandi við pau afskipti sem alpingi ætti
að hafa af peningaverzlun landsins, til
pess að góðir menn keldur hugleiði pað,
og reyni liver heima í sinni sveit að
færa í betra horf pað mikla ólag, sem
víða er á notkun peninga.
Eitt atriði, sem mjög mikið styður
að pvi að efla atvinnuvegi landsins, er
pað, að samgöngurnar innan lands og
við önnur lönd sjeu sem greiðastar að
verða má, og verður alpingi pví aðhaf'a
vakanda auga á pessu efni. J>ingið
hefir nú líka gert meira í pessu tilliti
pau fáu ár, sem liðin eru síðan pal
fjekk löggjafarvald og ráð yfir landsjóði,
heldur onn gert hafði verið margar ald-
ir á undan. Gufuskipaferðum hefir ver-
ið komið á með fram ströndum landsins,
sem landinu eru með öllu ómissanlegar,
en allir inega muna, að pó pjóð og
piug bæði um pær í mörg ár jafi»t og
stöðugt áður, meðaa danska stjórnin
kjelt fyrir óss rjetti vorum til að ráð-
stafa fje landsins, pá kom pað fyrir
ekki. Gufuskipaferðirnar eru nú komn-
ar í allbærilegt horf, en pó eigi svo, að
pingið eigi purfi enn að um bæta pær
nokkuð, svo pær geti orðið að enn pá
almennara gagni.