Fróði - 22.01.1881, Blaðsíða 1

II. AR.
2. 1»1 að.
Akureyri, IauKardaginn 22. janúar
1881.
13
14
15
það ookkur ólucfa, að Norðmenn
'i spitalagjaldi ai’ sildarafla sin-
um hjer við land?
í 1)VÍ blaði „Norðanfara“, sem út
22. des. næstl., er ymislegt sagt
síldarveiði Norðmanna á Austfjörð-
síðast liðið sumur. f>ar er meðal
irs pess getið, að Norðmenn hati á
rinu og haustinu aflað 140.000 tunn-
íldar á Austtjörðum, og talið sjálf-
að jieir muni hafa þar miklu meiri
rð til pessa veiðiskapar næstkom-
i sumar, sem og eðhlegt er, pví pað
rngan veginn litill arður, sem peir
af pessum veiðiskap. Kostnaður-
til hans er raunar allmikill, en hreinn
r pó meiri. Jeg veit, að sumir pess-
síldarmanna hafa reiknað kostnað-
8—10 kr. á hverja tunnu, en hver
a hefir nú í sumar kostað i Noregi
■26 kr., og allt svo á að hafa feng-
yrir pessa Austfjarðasíld hálf fjórða
m króna.
Sjerstaklega er pess getið í sama
að í Seyðisfirði einum hafi síldar-
Norðmanna orðið í ár yfir 40,000
ur, og hafa pá verið goldnar jxi
meira enn 1600 tunnur í lands-
til peirra sem ráð eiga á landinu,
sem veitt er. Jenna landshlut sinn
1 Seyðfirðingar selt fyrir 4 kr. tunn-
en aptur höfðu Iteyðfirðingar selt
sem peir fengu af landshlutum, fyr-
—12 kr. hverja tunnu, og var pað
Isu ekki meira enn hæfilegt verð.
Eptir því sem í blaðinu segir, pyk-
orðmönnum hart að svara spítala-
i af afla sínum eins og innlendir
í verða að gjalda af flestu pví sem
afla úi- sjó. J>að lítur svo út, sem
vilji heimta í staðinn að hafa pá
i og spltala handa sjer á reiðum
ium í hverjum íirði og hverri vík
'um allt land, par sem peir kynnu!
oma til að leggja net fyrir síld, sem |
ehllega gæti orðið nokkuð víða með !
tiðinni, ef peir auka veiðiiitveg sinn i
svo sem útht er fyrir. Vegna:
sbiia væri sjálfsagt mjög æskilegt j
ð sem svo pessum norsku farfuglum |
) að læknar og spitalar væru sem j
st, en efnin hljóta að ráða, og land-1
.irinn hefir í fleiri horn að líta.
Brjefritari úr Seyðisfirði til Norðan-
segir um petta efni: „pað vœri
‘u, ef Iskndingar Ijetu Norðmenn
a stórsummur fjir til lœhnasjóðsins,
en Jjeti þá ekki fá hjá sjer neina lœknis-
hjálp“.
Mjer pykja petta nokkuð undarleg
orð, og þau láta í mínum eyrum eins
og pau væru töluð úti á pekju. Fyrst
er nú enginn læknasjóður til, sem spít-
alagjaldið rennui- i, og gjald petta stend-
ur í engu nánara sambandi við lækna-
skipun landsins og spítala heldur enn
hver annar skattur, er í landsjóð er
goldinn. Spítalagjaldið er á þessum
tímum ekki annað enn skattur af sjáv-
arafla og fuglveiði, sem i landsjóð renn-
ur saman við aðra skatta og tolla, án
pess hann sje ætlaður til neins einstaks
fremur enn annars. Fyrrum voru, sem
kunnugt er, spítalahlutirnir lagðir til
spítala handa holdsveikum mönnum, en
peh' spítalar eru fyrir löngu niður lagð-
ir, þó pessi skattur, sem myndaður er
upp úr hlutunum, dragi enn nafn af
hinum gömlu spítölum. J>að hefði ef til
vill verið rjettara, að gefa gjaldinu ann-
að nafn, pegar spítalarnir voru lagðir
niður, og kalla það veiðiskatt eða eitt-
hvað því um likt, en nafnið gerir pó lít-
ið til eða frá. ];>að eru yms önnur gjöld
í landinu, er eigi eru nefnd sem eðli-
legustu nafni, og eru pó ekki misskilin.
þannig er t. d. um hið svo kallaða „offur“;
eptir nafninu skyldu menn ætla pað væri
fórn til einhverra goða, en jeg hefi þó
aldrei heyrt pess getið, að neinn hafi
færzt undan að greiða presti offur af
þeirri ástæðu, að presturiun væri enginn
guð. Mjer þykir ekki mikið tiltökumál,
pó einhver Norðmaður, sem eigi hirðir
um að pekkja annað til íslenzkra laga
enn pað, að utanríkismaður megi fyrir
örfáar krónur ausa miliónum króna upp
úr sjónum í landhelgi — pó hann, segi
jeg, hugsi, að spítalagjaldinu sje varið
til spítala; en hitt pykir mjer meiri
furða, að innlendir blaðaritendur viti
ekki betur.
I annan máta get jeg ekki með neinu
móti sjeð, að pað sje nein óhælá ,
að láta Norðmenn, sem fiska hjer við
land og í landhelgi, gjalda til landsjóðs
af afia sínum eptir sömu lögum og regl-
um sem landsmenn sjálfa. Hjer er alls
ekki um pað að ræða, að þeim sje á
nokkum hátt meira íþyngt. ]>ó spxtala-
gjald pessara norsku fiskimanna hafi í
sumar numið allmiklu, af pví peh öfluðu
svo ákaflega mildð, pá er það ekki neitt
meh'i tiltölulegur hlutur af aflanum fyrir
pað, heldur enn pað sem innlendir fiski-
menn gjalda ár eptir ár. Jeg held
Noi'ðmenn megi pakka guði og Islend-
ingum fyrir, að peir fá að ausa hjer
upp síldinni í netlögum vorum, pó peh-
| purfi að borga eina 25 aura í skatt til
; landsparfa af hverri síldartunnu.
í priðja lagi er engin ástæða til að
i segja, að Norðmenn fái hjer eigi læknis-
1 hjálp eins vel og landsmenn sjálfir, og
, hvernig verður með nokkuri sanngimi til
meira ætlazt? A Isafirði, Akureyri og
Eskifirði eru læknar, og Norðmenn hjeldu
til við síldarveiði í sumar í öllum pess-
um stöðum. Ætli peir hafi ekki fengíð
par læknishjálp, ef þeir hafa purft á að
halda, eins vel og landsmenn sjálfir? í
Siglufirði, Yopnafirði, Vestmannaeyjum,
; Reykjavík og Stykkishólmi eru og lækn-
1 ar, ef Norðmenn vilja bera sig eptir
| björgiuni í pessum stöðum, og enn víðar
I eru læknar nálægt sjávarsíðunni. Hjer
i getur pví eigi heitið neinn hörgull á
j læknum fyrir pessa norsku lausamenn,
ef þeir að eins vilja bera sig eptir lækn-
unum, en ætlast eigi til, að íslendingar
elti pá með lækna á hvera fjörð, eða út
í hverja ey, par sem þeim kynni að
póknast að liggja á skipum sinum eitt-
hvert sumar eða part af sumri.
Hvað Seyðisfirði sjerstaklega við vík-
ur, par sem Norðanfari einkum talar
um, að læknir purfi að vera, pá er jeg
á pví, að pað væri að vísu æskilegt að
par væri læknir. En hins verður pó
jafnframt að gæta, að víða eru stæxrí
og mannfleiri sveitir á landinu, sem engu
hægra eiga með að ná til læknis, held-
ur sumar talsvert erfiðara; pví Múía-
sýslurnar eru sannarlega ekki ueitt af-
skiptar að læknum til, par sem pær
hafa pá nú þrjá, i Yopnafirði, Fljóts-
dalshjeraði og í Eskifirði. Ætti að
fjölga hjeraðslæknisembættum fram yfir
pau 20, sem nú eru á landinu, pá lægi
sjálísagt nær að bæta fyrst við einum
eða tveimur í Yestfirðingafjórðnngi, því
par er víða talsvert erfiðara að ná til
læknis enn í hinum fjórðungxmum, þó
það óneitanlega sje par einnig víða
erfiðleikum bundið.
Sjávarbóndi.
Frá Jforegi.
Hinn gamli forseíi stjómarinnar, sá
er frá fór í haust, Friðrik Stang, ei
íæddur í Jarlsbergi4. marz 1808. Hana