Fróði - 31.07.1882, Blaðsíða 3

1882.
F R 6 Ð 1.
79. bl.
223
224
225
forhugsaö, fínt og flúri vafiö enn áöur,
jcg meina það sem jeg kalla framfara-
hliöina á hinuin nýja norsk dansk norö-
urálíulega Kealismus? Hefir þú
ekki tekið eptir því, að okkar betri
yngri menn, sem nú cru að færa sig
á legg, eru aö reyna til aö foröast
tvær öfgar okkar eldri mannanna, sem
jeg veit hvaö þeir nefna sín á inilli,
þött þeir sjeu ekki enn búnir aö kasta
okkur því í nasir, nefnilega: skjall
og s k a m m i r? meining þeirra mun
vera þessi. Uppeldi þjöðar vorrar í
einurö og drengskap er enc í bemsku
og barndúmi ; í breytni, ræðu og rit-
um bóiar ávallt á ööru hvoru, hráa
eöa hræsni; sönn einurö, sannarlegt
flýálslyndi og sönn siöferöis menníun
er enn fátfö, allt of fátíö, í landi voru.
Eu, viö hverju er að búast ? veröa
þjóöirnar frjálsar á einum degi?
Flokkapólitík er hægt að iæra, hægt
aö læra þann hugsunarhátt: „jeg vil
ekki láta standa á mjer meö högguin
og slögum; það er gullsagt, jcg er
konungborinn og í rauninni eins mik-
ill eða meiri enn þeir sem þjá mig
og þrælka, og fyrst jeg sje þaö, þá
skal þeim ekki illt of gott, þcim kúg-
urum og kvölurum4. En þar meö er
ekki frelsið fengið, ekki þó þaö koin-
izt á pappír, ekki þó þaö sje lögfest
ineö fullu ytra sjálfs forræöi. E n g-
inn er frjáls, sem ekkier
siöferðislega frjáls; það er
þetta, sem vorir yngri menn þykjast
sjá, og f því að sjá þaö, gera þeir
mæta vel. Hjer á borðinu hjá mjer
liggur glænýr póetiskur bæklingur, sem
heitir „Verðandi*. Grunur ininn er sá,
aö hinni cldri kynslóð þyki ekki stórlega
mikið til hans koma, en mjer, sem
kalla tná að standi aö áratölunni mitt
á milli hinna eldri (Idealistanna)(?) og
hinna unga (Realistanna)(?) — mjer
sýnist töluvert í hann varið. Höfund-
arnir, sem lært hafa vopnaburð í Reykja-
vík, koma þar fram á vígvöllinn, hver
fyrir sig hervæddur þeirri skyrtu, sem
móðir hans, Tföin, hefir fært hann í,
og allir kasta þeir hanzkanum, allir
hafa þeir „brugöiö til hálfs8 Hvað
vilja þá þessir ungu Orvar-Oddar? viö
hverja Eyþjófsbana vilja þeir vega?
Já, það veit nú andi tfmans víst bet-
ur enn þeir; í æskunni, á tnorgni lífs-
ins, sjá menn ekki hálfa sjónfyrirof-
birtu, eins og menn í ellinni sjá enn
þá minna sakir sjóndeprunnar; en æsk-
an þarf ekki svo mjög aö sjá, tilfinn-
ingin er þá næm, skarpleiki og fjör
sjer þá allt, heyrir allt og megnar
allt, sem menn annars nokkurn tíina
geta sjeð, heyrt eöa afrekað. Flest öll
stórvirki veraldarinnar eru unnin af
ungum Bvitleysingum“, sem þeir eldri
menn svo kalla eöa aö minnsta kosti
fyrir þeirra hjálp. t*egar hinn gamli
guðsmaður Elf var fyrir Iöngu hættur
að heyra rödda Jehóvu, heyröi sveinn-
inu Samúel hana. Davíð vax barn-
ungur, þegar hanu hlóð Filisteanum,
en þó hvergl finnist í kirkjubókum
aldur hans Golíats heitins, er bágt aö
hugsa sjer hann langt frá raupsaldr-
inum. Ungur var Alexander, ungur
Júdas Makkabeus, ungur Hanuibal, ung-
ur Pompeius, ungir postularnir Páll og
Pjetur, ungur Luther í Worms, ungur
Gustav Adolf, ungur Haraldur hinn
hárfagri — „barnungur á sea
'þrungit", ungur Ingólfur. angur Ólaf-
ur Tryggvason, ungur Guöbrandur Þor-
láksson, ungir Garibaldi og Gambetta.
Já, allar hinar eldri hetjur hafa líka
ungar verið, ef ekki að áratölu, þá í
anda og fjóri. — Var þetta útúrdúr ?
nú, jæa, viö megum allir til aö Ijetta
okkur upp við og við, annars stirðnar
maskínan og stendur klukkan, andinn
fifir ekki á tómu samanhengi, hann
fylgir Ieiptranna lögmáli. Hinn glæ-
nýi bæklingur, segi jeg, hefir allgóöan
keim. Smásaga Einars er aö vísu
æði r e a 1 i s t i s k og meðferð efnis-
ins unggæðisleg, en í henni er ný
inajindómsleg siöferöishugsun, sem öld
vor hefir sjerlega gott af aö skilja;
þar er banatilræði sýnt h r æ s n i og
f 1 á r æ ö i tímans f trú og breytni.
Smásaga Gests er fullkomnari að formi
og stfl eða listamannslegri, endaminna
realistisk í öilu tilliti en hin sagan;
þar er vel farið rneð algengt eíni.
Fyrir hinuin fyrneínda vakir fremur
hiö alinenna siðlega og sanna, fyrir
hinum hið skáldlega eða formlega sanna.
Þýðing Bertels á sinásögu Gjellerúps er
rjett lagleg, en efnið á hjer miður viö
í þeim búningi, það skilst ekki; siná-
kveðlingar Beríels eru og dáindislipr-
ir og bera vott urn þá „routine“ sein
kveðandi vor er búinn að ná nú á
dögum, jafnvel í hönduin unglinga.
Hanues Halsteinn er miklu tilkomu-
meiri, hjá honum bólar á kjarki og
karlmennsku, sem hressir mann upp,
og kveðlingur hans uui Skarphjeðin
gladdi mig stórlega. Já, allur þessi
litli bæklingur gleður mig, þvf hann
spáir einhverju nýju, til endurnæring-
ar, við cldri vesælingarnir getuin ekki
alltaf ungir verið, en þeir ungu verða
að halda lffínu við og slá salti í hið
eldra, annars doönar allt og spillist,
og þá er ekki tilvinnandi að vera til,
að minnsta kosti verðum við að geta
í m y n d a ð okkur að öllu fari fram,
sjá því í gegnum fingur við hina yngri,
sem vissulega, þrátt íyrir allar öfgar
og ólæti, framhleypni og frelsishringl-
anda, hugsjónir og húmbúk, þó eru
tímans óskabörn og arftakendur. Konst-
in okkar eldri manna er, að stirðna
ekki of snemma, því úr þvf erum við
ekki á vetur setjandi, enda er bótin,
að flestir menn, sem í sannleika ein-
hverntíma hafa ungir verið, fella scint
fjörið, og hver sá, sem ungur elskar
hið sanna (fagra og góða) verður al-
drei andlega örvasa og kafnar aldrei
í eldhúsreik ólundar og oddborgara-
skapar. þetta var nú fyrsta brjefið.
Frjettir.
Frá íitlöiidiiin.
Á Englandi er mest rætt um
hvernig írar muni bezt verða stilltir til
friðar. í apríi í vor voru þeir látnir
lausir Parnell, Dillon, O’Kelly o. fl.
forvígismenn hins írska andstæðingsflokks.
þ>eir höfðu setið í varðhaldi frá pví
snemma í vetur. Gfladstoie bar pað og
upp á pinginu að gefa írskum leiguliðum
upp nokkuð af óloknum skuldum, en
herða vildi hann lögreglustjórnina, svo
óaldarflokkar yrðu yfirstignir. J>etta
pótti jarlinum yfir írlandi og ráðgjafan-
um of mikið og sögðu báðir af sjer, en
pingmenn íra tóku fegins hendi pessari
tilslökun, og kváðu til friðar mundi leiða.
Cavendish hjet sá er þessu næst varð
stjórnarhefl-a á írlandi, en hann var
myrtur sama daginn og hann kom til
Dýflinnar f6. maí) ásamt landritaranum.
J>ótti það hið versta verk, og ljetu for-
vigismenn íra illa yfir, og er talið víst
að glæpur pessi hafi eigi framinn verið
með peirra ráði. Ekkihafa morðingjarn-
ir náðst, pó stórfje hafi verið boðið til
höfuðs peim. Trevelyan heitir sá, sem
síðan varð ráðherra. Snemina í marz var
skotið á Viktoríu Englandsdrottningu.
Hana sakaði eigi. Maðurinn er skaut
var álitinn vitlaus og hjelt pví lífi. Char-
les Danvin, hinn enski nafntogaði nátt-
úrufræðingur, andaðist 20. apríl í vor.
Frá R ú s s 1 a n d i flýja Gryðingar pús-
undum saman til Ameríku, vestur í
Austurríki, vestur á Spán og í fleiri staði,
fyrir ráni og illmennsku R.ússa, pykir
stjórnin og embættismennirnir lítið hugsa-
um að vernda pá. Keisarinn ætlaði að
láta krína -sig í Moskov í sumar, en peg-
ar til kom, pótti stjórninni pað svo mik-
ill lifsháski fyrir liann og gestina að
hætt var við.
A Frakklandi hefir allt gengið
friðsamlega síðan ráðgjafaskiptin urðu í
vetur. Ráðherrarnir og pingið starfa
kappsamlega að ymsu er lítur að fram-
förum og menningu í andlegum og lík-
amlegum efnum í landi peirra. Gfam-
betta keypti í vor 2 eða 3 stórblöð í
Parísarborg og ætlaði enda að kaupa
fleiri af hinum mest lesnu blöðum, en
blaðaeigendur fóru pá að verða tregir
að selja pó vel væri boðið, og vildu eigi
að hann rjeði stefnu allt of margra blaða.
Einn seljanda hafði pað og í skilyrði, að
hinn páverandi ritstjóri blaðsins mætti
ráða stefnu pe.-s eptir sem áður, og gekk
Gfambetta eigi að síður að kaupunum.
Heldur py«kja fjölga mótstöðumenn hans
bæði á pingi og utanping, og vegur hans
nú eigi svo mikill og áður hefir verið.
Dönum tókst loksins að koma
saman fjárlögum fyrir petta ár. Yoru
pau síðast rædd af 30 manna nefnd 15
úr h.erju pingi. Ljetu pá stjóxnarsinn-
ar kröfur sínar flestar falla, og bænda-