Fróði - 22.08.1882, Síða 1

81. blað-
AKUREYRI, þRIÐJUDAGrlNN 22. ÁGÚST
1882.
(Jm brádbyrgrðalogin.
1 „Fróða“, tölubl. 76., er „Aðfengin
grein“ um bráðabyrgðalögin (16. febr.
1882), sem mjer virðist að ekki sje van-
pörf að gjöra nokkrar athugasemdir við.
Höfundurinn er hvað eptir annað
að geta í vonirnar, hver pað sje, „sem
hefir stuðlað að útgáfu þessara nýju
bráðabyrgðalaga“. Reyndar má á sama
standa, hver það er, en at því jeg vil
ekkert pað gera, er jeg eigi vil gangast við,
þá skal jeg láta hann vita, að jeg var
hvatamaður þess; en það gerði jeg vegna
þess, að mjer fjell illa, að landið skyldi
líða fjártjón fyrir gáleysi mitt, og ann-
ara, en á hinn bóginn sá jeg ekki, og
sje ekki enn þá, nokkurn pólitiskan
háska fyrir landið geta leitt af bráða-
byrgðalögum þessum.
Höf. segir: „að enginn hafi rjett á
að segja“, að það „hafi eigi verið tilœtlan
þingsins, að sá fiskur, sem veiddist frá
1. sept. til 30. des., skyldi vera laus
við spítalagjald og útflutningsgjald“.
Hann getur þó víst ekki sýnt nokkur-
staðar í umræðunum um málið eitt ein-
asta orð, er bendi til þess, að þingið
rildi að s'ldarveiðin síðustu 4 mán. árs-
ins væri alveg leyst undan gjaldi. það
var einmitt tekið fram, að breytingin við
stjórnarfrumvarpið, væri einungis gert
til þess, að koma í veg fyrir að tvenn
gjöld væru tekin af sama afla, en ekki
var minnst á það, að tilgangurinn með
breytinguna væri sá, að afnema gjald af
síld eða annari veiði lítinn tíma árs,
enda mundi hún þá ekki hafa orðið
langlíf. J>að virðist líka stríða á móti
heilbrigðri skynsemi, að þingið hafi ætlazt
til, að síldarveiðarnar skyldu vera gjald-
fríar fjóra mánuði ársins, einmitt með-
an veiðin var mest, en heimta gjald af
öllum öðrum aflaá sama tíma,
og af síldinni bæði fyrir og ept-
ir. Jeg er viss um, að hver og einn þing-
rnaður er svo samvizkusamur, að svara
þvi neitandi, ef hann væri spurður
að, hvort hann með atkvæði sínu hefði
ætlazt til að síldin væri leyst undan
öllu gjaldi þennan litla tíma. Sannleik-
urinn er: að hver einstakur þingmaður
hefir ekki ætlað að leysa síldina undan
gjaldi í íjóra mánuði, og þá um leið
ekki heldur þingið í heild sinni, þó at-
kvæði og úrslit yrðu því gagnstæð. 011-
um getur yfirsjezt í daglegu lífi, og því
skyldi þingið ekki geta verið sama
breiskleika háð, einkum þegar jafnmikið
er að gera eins og þar er stundum.
fað er ekki til neins að breiða yfir það,
að þingið hefir þurft að breyta lögum
sem gerð voru næsta þing á undan, er
sýnir að því getur skjátlast. Rjettast
er að vera hreinskilinn og segja hverja
sögu sem hún gengur, það er bezt fyrir
höf. að fylgja þeirri reglu, og ekki láta
sjer þykja minnkun að því, þó hann ef
til vill sje þingmaður sjálfur.
Samkvæmt 11. gr. Stjórnarskráar-
innar hefir konungur leyfi til að gefa út
bráðabyrgðalög milli þinga, þegar brýna
nauðsyn ber til. í þessu máli hefir
honum sýnzt vera brýn nauðsyn, fyrst
lögin voru gefin út, en um þá nauðsyn
eru misjafnar skoðanir; jeg álít að hjer
hafi verið fullkomin nauðsyn. þegar ná-
lægt 30,000 kr. af tekjum landsins voru
í veði, en höf. álítur eigi að svo sje,
hann er örlátari á fjenu enn jeg, en um
þetta er ekki vert að þræta, báðir hafa
jafnan rjett til að halda sinni skoðun í
þessu efni; þing og þjóð verður síðar að
skera úr hvort rjettara er. það er
sjálfsagt, að væru einhver rjettindi lands-
ins í hættu, ef lögin væru samþykkt, þá
væri óefað rjett að vernda þessi rjett-
indi, en sleppa fjenu; en jeg sje ekki
þessa hættu. Bráðabyrgðalögin hafa
gildi að eins f'yrir 4 mánuði, sem þegar
eru liðnir, og fara ekki fram á nokkuð
annað enn það, að lög þau, sem alþingi
samdi 1872, og g i 11 hafa n æ s 11. 11
ár, skuli hafa s am a gildiog
á ð u r, ý j 'o r u m mán. lengur enn
lögin frá 4 nóv. f. á. ákveða. Innihald
laganna getur því ekki verið skaðlegt
fyrir landið í heild sinni, og ekki heldur
fyrir hvern einstakan, fremur enn hver
önnur ný lög, sem annaðhvort auka
skatta eða ákveða ný gjöld, en hvort
breytincin er gerð á fjögra mánaða eða
fjögra ára fresti sýnist mjer að vera
jafnmikill rjettarmissir fyrir viðkom-
endur.
Að bráðabyrgðarlögin 16. febrúar
geti orðið orsök tíl þess, að önnur ó-
þörf eða landinu skaðleg bráðabyrgðalög
verði gefin út, er svo hlægileg og lítils-
verð ástæða, að jeg vil eyða sem fæstum
orðum þar um. J>essi bráðabyrgðalög
eru ekki þau fyrstu sem komið hafa,
því síðan 1875 hafa þrjú önnur verið
út gefin, lög 21. febr. 1877, 21. febr.
1879 og 24. apríl s. á.; líklega kemur
það þó engum til hugar, að þessi eldri
bráðabyrgðalög hafi fætt af sjer þessi
yngstu lög, eða að þau hafi til orðið af
þeirri aðalástæðu, að önnur bráðabyrgða-
lög voru komin á undan; en svo ætti
það þó að vera, eptir þeirra hugsun,
sem álíta að optnefnd bráðabyrgðalög
verði hvöt og orsök til útgáfu annara
bráðabyrgðarlaga síðar.
Konungur hefir vald eptir stjórnar-
skránni til að gefa út bráðabyrgðalög,
og það vald notar hann sjálfsagt þegar
hann vill og honum þykir nauðsyn til-
bera, hvorki síður nje frekar fyrir það
hvort þessi efnislitlu bráðabyrgðalög verði
samþykkt eða ekki. Getur nokkrum
komið til hugar, að konungur þori ekki
að gefa út bráðabyrgðalög innan þeirra
takmarka sem stjórnarskráin leyfir, ef
hann vill fá einhverju framgengt milli
þinga? Og er það ekki öllum ljóst, að
hættan er þá ekki svo mikil hvað snert-
ir þau lög, sem gilda eiga fyrir lengri
tíma því það er jafnan á þingsins valdi
að samþykkja þau ekki, þegar það á-
lítur þau eigi á nægum rökum byggð,
ónauðsynleg eður skaðleg.
þ>að er álit margra að þinginusje óvirð-
ing að því að staðfesta bráðabyrgðalögin ;
en jeg sje ekki að svo sje. Konungur sem
hefur annan helming löggjafarvaldsins
samþykkti lögin 4. nóv. 1881, svo þá
má segja, að eigi hafi verið minni niður-
læging fyrir Hans Hátign og fyrir ráð-
gjafann en það er fyrir alþingi að nefnd-
um lögum var breytt eptir þrjá mánuði;
ef menn á annað borð vilja kalla niður-
læging í því fyrir einstakan mann, eða
hið opinbera, að leiðrjetta sem fyrst,
það sem liefir yfirsjest. Jeg fyrir rnitt
leyti álít niðurlægingu í því að láta sjer
yfirsjást, en enga í þvi, að leiðrjetta það
sem afiaga hefur farið. Hver er munur
á, hvað virðing manns eða þings snertir,
að breyta lögum eptir 3 mán. eða 24
mán.? — pað hefir opt komið fyrir eins
og áður er sagt, að alþing hefir þurft að
breyta spónnýjum lögum, og ekki þótt
nein niðurlæging í því.
(Niðurlag).
(íin liallæri
eptir Alexander Bjarnason.
í 14. bindi Lærdómslistafjelagsrit-
anna er löng ritgjörð eptir Hannes bisk-