Fróði - 25.04.1883, Page 3

1883.
F R Ó Ð 1.
102. bl.
139
hann og hjelt suður til Tour-borgar gerð-
ist þar alræðismaður og þaut landshorna
í milli á járnbrautum, kom upp mörgum
herdeildum, útvegaði Frökkum 250 milíónir
franka lán hjá enskum peningamönnum.
Öllu varð að koma á fót að nýju og Gam-
betta mátti svo að segja vaka nótt og
nýtan dag til þess, að geta snúizt við
öllu og átt þátt í öllu.
Svo samdi stjórnin í París vopnahlje
28. jan. 1871, Gambetta gat ekki haft það
fram er hann vildi, «að allir er sekir væru
um 2. des. yrði bönnuð stjórnarstörf» og
hvarf þá frá öllum málum um hríð, 6.
febr. Síðan var Gambetta opt kosinn á
þing af mörgum kjördæmum í einu og
var jafnan skoðaður sem sjálfkjörinn for-
ingi frelsismanna.
í nóv. 1881 varð Gamb. ráðaneytis-
forseti, en það var hann skamma stund,
hann fjekk ekki komið fram upp á stungu
sinni um iistakosningar, og sagði af sjer
störfum eptir 70 daga, en allir bjuggust
við að þess myndi ekki lengi að bíða að
aptur yrði á hann kallað.
Fyrir hjer um bil tveim mánuðum síð-
an særði Gamb. sig eður særðist í hönd-
ina af marghleypu. Gengu margar sögur um
hversu það hefði atvikast, en ekkert er víst
enn. Sumir kváðu sárið af kvennmannsvöld-
um, en aðrir sögðu það slýs, og enn aðrir
Rochefort, kváðu það vera kúluna frá ein-
víginu sæla sem Marck Twain hefir frá
sagt, sem nú eptir nokkur ár hefði hitt
Gmbettu. Sár þetta var nú hjer um bil
gróið, en þá braust út innvortismeinsemd
nokkur er leiddi Gambettu til bana 44
ára að aldri 31. des. 1882.
Gambetta Ijezt í húsi því, er Balzac
skáld áður bjó, ídes Jordiesí Ville
d’Avray, það er hálf stundarferð fráParís.
Fregnin um andlát hans barzt því
skjótt þangað. Urðu þar skjót umskipti,
þar sem áður hafði verið hógværð. og
gleði á strætum öllum á gamlárskvöld,
varð nú allt í einu dauðahljótt, nema ein-
staka gráthljóð gamalmenna kvað við kvein-
andi.
Frakkar fundu hvað þeir höfðu misst.
það hefir opt verið sagt að Gambetta væri
hefndarhugur Frakka til þjóðverja, íklæddur
holdi og því elskuðu þeir hann svo mjög,
hann var ekki það eitt, hann var frelsishugur
þeirra hann var frelsari þeirra og það
fann hver frakkneskur maður, og mundijafn-
an, það fann hver frakkneskur maður þegar
hann talaði, hann var hjarta og tunga
þeirra Frakka sem nú lifa, hann talaði
jafnan þau orð, sem láu á tungu þeirra
og höfðu rót í hjartanu.
Um fáa menn hafa verið eins mis-
jnfnir dómar manna og þenna liðna for-
ingja Frakkaþjóðar. Sumum þólti hann
fara of ákaft að öllu, vera ávallt ofheitur,
og sumum þótti hann aptur gætinn, meta
og reikna of nákvæmt og hika of mikið.
En hann var hvortveggja bráður og hik-
andi eptir því sem við átti, hverju myndi
hann hafa til leiðar komið hjá hinni hviku
frönsku þjóð, og hann kramarasonurinn
140
hjá konungum álfu vorrar, ef hann hefði
ekki átt ofsan, mælskuna og skynsemina
til að skera úr, og ráða málslokum.
Hann sagði sjálfur: „Sá sem ætlar
sjer að stjórna Frakklandi verður að vera
ákafur í orðum en varkár í verkum. Hann
þekkti vel hæfileika sína, og kunni enn
betur að beita þeim.
Maður einn, sem sá Gambetta á yngri
árum hans og heyrði hann halda ræðu og
töfra og nísta alla með f-afli orða sinna
lýsti honum á þessa leið: «það var eitt-
hvað jötunborið við mann þann sem þá
stikaði fram úr skugganum. Hann var
hvorki hár nje vel vaxinn við sig, og
sýndist þó bera höfuð yfir alla menn, er
þar voru. Ilandleggirnir og höndurnar
voru gildar og þrýstnar sem með þeim
mætti mylja allan heiminn í smá mola,
og herðarnar svo breiðar og þreknar sem
gæti þær borið allan beiminn og þessar
herðar bera höfuðbákn mikið, þar sem
andlitið eins og í hverjum drætti með stór-
um stöfum segir frá æskufjöri því og
hraustleik sem hjer leikur í hverjum vöðva,
þar er enn engin mörk munaðarlífs Par-
ísar að sjá. Skeggið er svart og hefir
auðsjáanlega verið lítill gaumur gefinn, ó-
rakað, nefið hátt og mikið, augun stór og
tindrandi, hárið svart og sítt“.
Á seinni árum var GEmbetta mikið
mein að þvf hve mjög hann fitnaði, lagði
hann opt á sig föstur og sparlffi til að
megrast, en það v?r Gambetta mjög í móti
skapi; hann var sem flestir suðurfrakk-
leudingar eldheitur og ákafur í nautnum
og sællífur er hann mátti því við koma.
Gamöetta varð aldrei ríkur maður og
lætur litið fje eptir sig; hann var óspar
á fje er hann átti. Mest fje hafði hann
frá blaðinu République francaise, er hann
með vinum sínum stofnaði 5, nóv. 1871.
Gambetta átti marga vini og einlæga, sem
unnu honum hugásturn, svo sem Paul
Bert Spuller og fl., og með honum og
undir forustu hans unnu að þvt að koma
ættjörð sinni upp, ala hana upp svo að
hún á sínum tíma gæti staðið öðrum
þjóðum (t d. þjóðverjalandi) á sporði.
Margt hefir verið rætt um hversu
fara muni nú þegar Gamhetta er látinn.
Vinir hans hafa lýst yfir að þeir muni
halda hans skoðunum fram, en sem spá
því að samkomulag þeirra í milli muni
ekki ná mikið lengra enn þar til rooldir
Gambetta eru komnar í jörðina. það var
þegar ályktað að grafa hann á ríkiskostnað
Var útför hans gerð vegleg mjög, og
fylgdi allt Frakkland það er vetlingi gat
valdið, komu sendimenn úr öllum áttum
meðan lík Gamb. lá á sýnisbekk, og sam-
hryggingarbrjef þúsundum saman til Grevy
forseta. Gambetta var í gær kl 10. f. m.
grafinn í Nizza þar sem ættmenn hans eru
grafnir, þvf svo vildi faðir hans vera láta,
og hann hafði í sumar er móðir hans dó,
sjálfur mælzt til að fá legstað við hlið
hennar.
Frakkland eitt grætur ekki Gambetta,
heldur allir frelsismenn um víða veröld,
141
er sjá þar hniginn að moldu í sem mest-
um blóma einmitt þann mann, er þeir
væntu sjer mest af.
Eptir lát Gambetta er næst að minn-
ast á lát hershöfðingja Chanzy; hann varð
bráðkvaddur, er hann heyrði dauðafregn
Gambetta. Frakkar sögðu að þar væri
sverð sitt til hefndanna, er Chanzy var,
þar sem Gambetta var hefndarhugurinn.
Chanzy var aðalherstjóri í landvörninni
1870, síðan aðalstjóri í Algier og sendi-
herra í Pjetursborg.
Ekki gengur saman með Englum
og Frökkum um aðgerðir Engla á
Egiptalandi. Er nú úti um allar samn-
ingatilraunir, en þó vinfengi hið bezta
með báðum. Lord Grannville hefir lýst
þvf yfir í heyranda hljóði, að Englending-
ar taki að sjer að sjá um að Suezskurð-
ur verði öllum Evrópu mönnum frjáls
gegnum ferðar og að allt fari með friði
og góðum háttum á Egiptalandi. Lætur
hann þess þar getið að ekki muni leitað
tillaga annara rikja um það, hversu með
skuli fara málum á Egiptalandi framvegis.
Gerast nú Englendingar nokkuð berir í
orðum. Sir Charles Dirke varð 28. des.
innanríkisráðgjafi Englendinga. Hann er
nú 37 ára, en 23 ára varð hann þingmað-
ur, þótti þá frjálslyndur mjög og var jafn
vel talinn lýðveldismaður. Hugsa margir
gott til hans ráðaneytis. Gladstone varð
24. des. 74 ára að aldri. Varði hann
nokkurri stund af þeim degi til að höggva
brenni sem vandi hans er til, en ofkældi
sig, og hefir síðan þjáðzt af svefnleysi, en
er nú talinn á batavegi. Á Egiptalandi
fer allt fram með feldi, Khedivinn hefir
nýlega 9. jan. kvatt til nefnd manna til
að gera um hverjar skaðabætur skuli greiða
þeim, er fyrir tjóni hafa orðið við upp-
reistina, skulu í nefud þeirri sitja: frá
Egiptalandi 2 nfl formaður og varaform.,
frá Englandi, Frakklandi, Ítalíu, Austurríki,
þýzkal., Rússl., Bandaríkjum 1 frá hverju,
enn Spánn, Portúgal, Holland, Belgía,
Svíþjóð, Danmörk skulu senda einn í sarn-
einingu. Khedivinn hefir sett af nokkra i
embætti-menn, sem þátt höfðu tekið í upp-
reisninni en þeim hershötðingjum sem ekki
höfðu orðið berir að landraðurn er leyft
að halda embætti og eignum. Arabi pascka
unir vel útlegðardóm síuurn og hefir skrif-
að Englendingum þakklætisbrjef. Kveður
hann þá óþoklega af mannúð og nauðsyn
muni gera þær breytingar á stjórn Egipta,
sem hann hafi haft í huga, og ekki langt
um líða.
Englar eiga nú fullt í fangi að flytja
Cetewayo, ZuluJtonunginn gamla til hans
fyrri stöðva. Var hann á ensku hcrskipi
5. jan fiuttur frá Capborg og norður til
Ulundi, og þaðan fengið frítt föruneyti,
gangandi og ríðandi hermenn til heim-
fylgdar og til að setja hanrr inn á staðinn.
þó fær hann ekki aptur allt riki það er
hann áður hafði, þegar Cetewayo var unn-
inn og í höpt færður, skipti sir Garnet
Wolseley ríki hans milli 13 landshöfðingja,
4 þeirra eru nú rneð öllu ólusir á að lúta