Fróði - 03.11.1883, Side 1

F r ó o i.
IV. Ar.
118. blað. AKUREYRI, LAUGARDAGINN 3. NÓVEMBER 1883.
325 326 327
f>ess var getið á sínum tíma í Fróða,
að samkoma hefði verið haldin í fyrra
sumar suður á Spáni, þar sem menn frá
ymsum löndum hittust til að ræða um
fornsögu og fornleifar Ameríku. J>á var
þess og getið, að næsti fundur ætti að
verða í Kaupmannahöfn í sumar. þessi
Hafnarfundur byrjaði nú 21. ágúst í há-
tíðasal háskólans með allmikilli viðhöfn
og var fjölmenni mikið saman kornið,
konungur og drottning og margir aðrir
af konungsættinni, og svo margt stórmenni
úr Danmörku og af öðrum löndum.
Ilöfðu yinsar landstjórnir, háskólar og
vísindafjelög í Norðurálfu og Vesturheimi
sent erindsreka til fundarins auk margra
vísindamanna, sem komu ótilkvaddir.
Fundurinn byrjaði með söng og hljóð-
færaslætti. Síðan steig forseti fundarins,
kaminerherra Worsaa, í ræðustólinn og
flutti iangt erindi. Minntist hann pess,
hve ákaflega merkilegur viðburður pað
hefði verið, er Kolumbus faan Ameríku
og hversu miklar afleiðingar þess væru
orðnar nú í 400 ár. Hann kvað það sóma
mikinn fyrir Danmörku að þessi fimmti
samþjóðalundur, til að ræða um fornlræði
Ameríku, væri haldinn þar í landi, endn
hefði danskur maður, llafn prófessor,
fyrstur inanna orðið til að fræða heitninn
um það, að Ameríka liefði fundizt og
þekkzt af Norðurlandabúum nokkrum öld-
um fyrir daga Kolumbusar, þar sem Rafn
hefði tínt saman allt, sem er að finna 1
íslenzkum sögum um þetta efni, og gefið
það úí í bók sinni «Antiqvitates Ame-
ricanæ», Danir ynnu og kappsamlega aö
því að rannsaka fornmenjar á Grænlandi
Sjerstaklega þakkaði forseti konungi fvrir
umhyggju hans fyrir vísindunum, er með-
al anuars mætti marka af því, að hann
hefði gerzt verndari þessarar samkomu.
Margar ræður og fyrirlestrar voru
haldair á þessari samkomu þá daga sem
liúu stóð, Voru flestar ræður íluttar á
frakknesku og nokkrar á öðrum málurn
hinna stóru þjóða. Meðal annara flutti
landi vor herra háskólakennari Gisli Bryuj-
ulfsson snjalla ræðn á franska tungu urn
athuganir fornmauna norður í hafsbotnum
og kunnngleik þeirra um haíið norður
undir heimskauti. Hann leiddi gild rök
að því, að norrænir inenn hefðu á 13.
öld farið allt norður í Smiths-sund eða
jalriyel lengra, það er að segja, komizt
Viðlíka nálægt heimskautinu, sem menn
hafa nú komizt á síðustu tímum. Græn-
land byggðist, sem kunnugt er, frá ís-
landi síðast á 10. öld, sagði ræðumaður-
inn, og þær 11 skipshafnir, er fylgdu
Eiriki rauða út, svo sem sagan greinir,
urðu undirstaðan til austurbyggðarinnar
syðst á vesturströnd Grænlands, en i
peirri byggð voru siðar 12 sóknir, þar
sem í vesturbyggðinni, er lá 30—40 míl-
um norðar á sömu strönd, eigi voru nema
4 sóknir. það er kunnugt af islenzkum
skýrslum frá þeim tímum, að hver stór-
bóndi á Grænlandi gerði út skip til veiði-
skapar á 11. 12. og 13. öld langt norð-
ur fyrir alla byggð. þar höfðu þeir ver-
stöðvar og veiddu hvali, rostunga og seli.
í þessum uorðurförum sínum í 3 aldir
höfðu hinir gömlu noriænu Grænlending-
ar bezta tækifæri til að kynnast því, hvern-
ig ísum hagaði norðar þar, og þá gátu
þeir sætt lagi til að fara sem lengst norð-
ur, þegar tækifæri bauðst til þess þeir
voru sem skilgetuir synir hinna fornu
víkinga djarfir menn og gefnir fyrir að
kynna sjer ókunn lönd og staði. það eru
sjerstaklega 2 veiðistöðvar sern talað er
um í hmum fornu sögnum, «Greipar»,
sem líklegast hafa verið lengst norður á
hinni óbyggðu austurströnd, en eigi á
vesturströndinni, því þar var hin enn þá
orðlagðari «Norðurseta», án efa fyrir norð-
an Bjarney, eða Diskoeyna, sem nú er
kölluð, líklega einhversstaðar í Belville-
fióanum. Um Norðursetu kvað fornskáld-
ið Sveinn Norðursetudrápu, og eru brot
af henni eða kaflar tii eun í dag. 1 ein-
um þessum drápukafla lýsi' skáldið útlit-
inu á þessum stað, stormunum, frostinu
og stórsjónum. En þá norðar var «Króks-
fjarðarheiði», víst við mynuið á Smiths-
sundi, sem fornmenn virðust að hafa kall-
að «Króksfjörð», enda er sundið krókótt
það var frá þessum stað sem hafin var
uorðurföriu sumarið 1266, eu um ferð
þessa er greinileg skýrsla i íslenzkum
handritum eptir brjefi frá Halldóri presti
á Græulandi, og er brjefið skrifað 1271,
eður 6 árum síðar enn ferðin var gerð.
þar segir, að norðurfarar þessir hafi siglt
út frá Króksfjarðarheiði; eu er þeir ætl-
uðu að hverfa aptur, fengu þeir sunnan
storm mikinn móti sjer með þoku og
dimmu, svo þeir urðu að láta reka fyrir
veðriuu svo langt, að þegar þeir fengu
leiði suður aptur, var þriggja daga sigling
til Króksfjarðarheiðar. þar sem þeir
komu lengst norður var flói mikill, og
þegar veðrið birti sáu þeir margar eyjar.
og var þar mikið af selum og rostungum,
og birnir svo margir, að varla þótti fært
að ganga á land. Af frásögn þessari er
það auðsætt, að hinir fornu Grænlending-
ar, sem stunduðu hvalaveiðar og selveið-
ar, hafa á siðara hlut 13. aldar siglt norð-
ur í Smiths-sund og flóa þann, sem er
norðarlega í því, eður jafuvel lengra norð-
ur, þar sem þeir þurftu 3 daga til að
sigla suður aptur. þeir hafa ef til vill
farið norður um Kennedy og Uobbeson-
sundið, á sömu slóðir sem dr Kane frá
Veslurheimi komst árin 1853—54, þar
sem hann þóttist finna öll kennimerki til
þess, að fslaust haf væri fyrir norðan.
Herra Gísli gat þess, að þó hann
fyrir 12 árum hefði haldið fyrirlestur um
þetta sama efni í hinu konunglega nor-
ræna fornritafjelagi, þá hefði hann við
þetta tækifæri eigi viljað láta hjá líða að
minnast á þetta merkilega atriði. Hann
skýrskotaði að öðru leyti til þess, er hann
hefði þá sagt um málefni þetta og til hins
forna brjefs, sem áður var nefnt, og sem
í vissu tilliti mætti álita sem síðustu
kveðju frá hinum gömlu norðurförum til
hins menntaða heims, áður enn verzlun-
areinokun hinna norsku kununga drap úr
mönnum þessum fornao dug og kjark,
og stuðlaði til þess meðal annars að hin
gamla norræna nýlenda á Grænlandi dó
algjörlega út af eða leið undir lok. Ræð-
una endaði hann með því að hafa yfir
vísu á íslenzku úr Norímrsetudrápu, því
hann kvaðst geta ímyndað sjer að fund-
armönnum þætti gaman að heyra mál
hinna fornu nærrænu sjógarpa, eins og
þeir töluðu það fyrir 900 árum þegar
þeir fyrstir manna fundu Grænland og
meginland Ameríku.
Að ræðu þessari var gerður góður
rómur, og fundarmönnum þótti auðsjáan-
lega vænt um þetta sýnishorn af norrænu
eða íslenzku skáldamáli, sem þeim var
boðið.
I««8*
samþykkt á alþingi sumarið 1883.
VII. L Ö G
uin kosningu prcsta.
1. gr. þegar brauð losnar skuiu allir
sóknarmenn í því prcstakalli, þeir er
haía óflekkað manusrð og gjalda til
prests og kirkju, kjósa sjer piest af
' eitn, sein utn brauðið sækja og hafa