Fróði - 03.11.1883, Blaðsíða 3

1883
I R Ó Ð 1.
118. bl.
331 (
væri leyst frá oki ríkisins, J)á mundu
hvítasunnu tímar koma aptur eins og á
þeim 'fyrstu öldtim kristninnar. En sú
hefir orðið raunin að hvítasunnuandinn
með hinum eldlegu tnngnm kemur ekkl
fyrir það, þó að menn «gangi út“, að til
þessa útheimtast ekki einungis vtri held-
ur og innri skilyrði, sem ekki verða til-
búin á hverjnm tíma sem er. þó að menn
sjeu við staddir guðsþjónustu hinna frjálsu
safnaða, þá verða menn ekki varir við
neinar yfirnáttúrlegar náðargáfur þó menn
heyri heilnæma og álakanlega ræðu. An
þess að verða of nærgöngulir hinum frjálsu
söfnuðum, þorum vjer að segja, að í þeim
hefir eigi komið í ljós æðri andlegleiki,
gruDdaðri og alvarlegri kristindómur en
einnig má finna innan vebanda þjóðkirkn-
anna, 'þótt það liggi í hlutarins eðli, að
meðan fríkirkjurnar að eins hafa fáa með-
limi, þá ber minna á veikleikanum og göll-
unum en í þjóðkirkjunum þar sem allir eru
8aman. Hinn donatíski draumur um söfn-
uð, sem sje með öllu hreinn og heilagur
kemur aldrei fram».
„Merkilegt vottorð um aðskilnað á
kirkju og ríki gefur Thiersch í hinu ágæta
riti er hann hefir samið um «hið
kristna ríki». „Jeg var, segir hann, með
æskufjöri gagntekinn af aðskilnaði á kirkju
og ríki. Jeg hjelt mig sjá hann nálgast.
Jeg vonaði að þegar kirkjan væri leyst
frá ríkinu mundi gullöld hennar koma af
sjálfu sjer. Jeg vonaði að hræsnin og
skinhelgin í kristinni trú mundi hverfa,
jeg vonaði að kristilegt líf mundi styrkjast
og kristileg starfsemi fara vaxandi. Jeg
kynnti mjer og dáðist að hinni kristnu
fornöld fyrir daga Konstantíns. Jeg vonaði,
að þegar kirkjan væri leyst frá ríkinu mundi
hún verða eins og hún var á dögum písl-
arvottanna, Jeg var þannig á sama sjón-
armiði og Vinet.“
„Lífsreynsla mín, meiri rannsókn og
meiri þroski hafa komið mjer i ráðsettari
skilning“.
Jeg held að þessi orð biskups Marten-
sens sjeu Ijósari, heilnæmari og þyngri
á metunum, enn allt það sem er í „Fróða“
um aðskilnað á ríki og kirkju, og jeg ætla
að vona, að þetta sje unggæðisháttur
höfundarins og að hann fái ráðsettari
skilning á þessu eins og Thiersch, þegar
hann eldist og þroskast og rannsakar betur.
það er að öðru leyti fróðlegt að vita,
hver árangurinn hefir orðið þegar kirkjan
hefir skilið við rikið, eða fríkirkjur verið
stofnaðar. Evg. Bercier, einn af þeim
mestu kennimönnum varð hrifinn af kenn-
ingu Vinets um frikirkjur og gerðist prest-
ur fríkirkju í Parísarborg. Stóð það um
nokkur ár. Eu þann 20. marz 1878 sótti
hann um að verða með söfnuði sínum
tekinn aptur inn i mótmælenda kirkjuna,
eða hina almensu kirkju. Hefir hann í
brjefi frá 23. apríl s. á, til E Daamerqve,
ritstjóra Le Christianisme au XIX sðecle
gert grein fyrir þessari aðferð sinni. Segir
hann meðal annars, að hann hefði ekk,
getað gert þetta fyrir fám árura, ea að
334
skilningur sinn hafi breytzt, svo að hann
hafi gert það með þeim friði og fögn-
u ð i, sem það veitir að g æ t a s k y I d-
u n n a r. Hann segir, að þegar kirkjan
sje laus við ríkið sje henni stofnað í
hættu, ef hún leiðist ekki af þeim sanna
anda og hann spyr hvar íallrikristn-
inni er svo raikill andlegur
þroski og svomikill eindrægnis.
andi, að heill landslýður geti
verið fríkirkja? Hann segir: «þ að er
ljóst, að engin skipuleg og góð
stjórn úttalar nokkru sinni
aðskilnað á kirkju og ríki, f>jóð-
veldismennirnir óttast aðskilnaðinn meira
enn allt annað. Hver er sá hugsunar
fræðingur, sem er svo óskelfdur og blind-
aður, að hann biðji um slíkt og vilji stofna
oss í slika hættu». Síðan vinnur hann
að því að kirkjan geti orðið ein, frjáls og
kristileg og hann segir: ekkert skal hindra
mig frá að endurtaka með djúpri sann-
færingu: «jeg trui á helga, almenna kirkju,
jeg trúi á samljelag heilagra»». það er
hollara að kynna sjer reynslu hinna beztu
manna í slíknm einum enn fara eingöngu
eptir lauslegnm ímyndunum sjálfs sín.
Fólksflutningar til Bandaveldanna.
A fjárhagsárinu, sem endaði 30.
júní í sumar, höfðu flutt sig til Banda-
veldanna í Norður-Ameríku 599,114
manns til þess að taka sjer þar bólfestu,
það er 8—9 siunum fleiri heldur enn
allir íslendingar eru. þ>essi fólkstraum-
ur inn í landið var þó talsvert minni
heldur enn næsta fjárhagsár á ur.dan,
eður frá 1. júlí 1881 td 30. júni 1882,
því það árið fluttu sig til landsins 788,992,
eður nálægt 11 sinnum fleiri menn, held-
ur enn þó hvert mannsbarn af Islandt
hefði farið þaugað. J>egar athugaðar
eru töluskýrslur um vesturfarir í næst-
liðin 50 ár, þá sýnir það sig, að þær
hafa verið mjög misjafnar eptir því sem
í hvert skipti hefir hagað til bæði í
Norðurálfu og Yesturheimi. Eiukum
þverraði straumurinn mjög þau árin sem
innanlands óeirðirnar gengu í Banda-
veldunum, því þá fluttu sig þangað hjer
um bil þreíalt færri á ári enn verið hafði
nokkra hríð á undan. A síðastliðinm
hálfri öld hafa verið þrjú tímabil, þegar
vesturfarirnar hafa verið mestar. Eyrsta
tímabilið nær yfir árin 1847—1854, þá
fluttu sig inn í landið að jafnaðartali
334,506 manns á ári. Um þessar mundir
var hungursneyð mikil á írlandi, stjórn-
arbyltingar á Ungverjalandi, Frakklandi
og þýzkalandi, og í fieiri löndum komst
margt á ringulreið. En þá voru Banda-
veldin á sama tíma í miklum uppgangi,
þá lögðu þau undir sig Texas, Nýja-
Mexikó og Kalíforníu, þar sem gullnám-
urnar fundust þá einnig. Eptir 1854
fækkuðu innflytjendur ár frá ári, enda
var þá apturkippur í atvinnuvegum lands-
ins, og svo hófst styrjöldin eða borgara-
stríðið. Árið 1861 voru innflytjendur að
335
eins 89,724 og árið eptir jafnvel nokkru
færri, en eptir það fóru þeir aptur að
fjölga ár frá ári, svo 1865, þegar óeirð-
unum linnti urðu þeir 247,453 Annað
tímabilið þegar vesturfarir voru miklar
nær yfir árin 1867—1873, og þessi ár
komu að jafnaðartali inn S landið
402,975 menn á ári. Á þessu tímabili
tóku Bandaveldin stórfje að láni erlend-
is, peningaveltan var mikil innanlands
og vinnulaun há. Erá 1873, þegar inn-
flytjendur voru 459,803, fóru þeir aptur
fækkandi til 1878, svo þá urðu þeir eigi
fleiri enn 138,469, enda var hnignun í
atvinnuvegunum á þessum árum. En
svo fjölguðu innflytjendur óðum ár frá
ári og komust síðast á þessu þriðja tíma-
bili 1882 upp í 788,9 )2, sem fyr segir.
Nú lítur út sem tala þeirra muni næsta
ár fara fækkandi aptur.
Tafla sú, sem hjer kemur á eptir,
sýnir fólkstal í Bandaveldunum tiunda
hvert ár og hve mikið hún hefir aukizt
beinlínis af innflytjendum á hverjum 10
árum.
Ar. Manntal. Innflytjendur.
10 ár á undan
1830 12,866,030 ....
1840 17,069,463 599,125
1850 23,191,876 1,653.274
1860 31,443,321 2,639,556
U70 38,558.371 2,281,142
1880 50,152,866 2,812.191.
Úr brjefi, úr Fljótsdalshjeraði 14. okt.
Mánudagskvöldið 8. þ. m., var jeg
staddur á Eiðum : sá jeg þá og fleiri
eld á tveim stööurr. í stefnu til Snæ-
fells, vestanhallt, og virtist eystri eld-
urinn rneiri. Lopt var þvkkt og var
því eigi hægt aö glöggva skýmekkina
írá gýgunum, enda mun líklegt að þeir
liafi legið bakvið skýbólstrana á vestur-
himninum, því að engar eldingar sáust
út frá eldvörpunum. Morguninn eptir
var heiðrfkt innan yfir og sáust þá
glöggt skýmekkirnir á sama stað og
eldarnir sáust kvöldið fyrir, en af því
að eigi sjer til fjalla írá Eiðum, var
heldur eigi liægt að iniða stefnuna vel
nákvæmllega; þó tel jeg vf.st að eystri
eldurinn hafi eigi verið vestar enn um
Snæfell, en vestri eldurinn aptur aust-
anhallt við Kverkfjöll. Ræður þannig
að lfkindum, að f vetur hafi eldur
verið uppi á tveim stöðum í Vatna-
jökli, þessum sömu og nú sást hann á,
annar suður af Kverkljöllum, en hinn
nokkru austar, því að hlöðin deildi á
um áttirnar. er eldurinn sást f. Ileima-
menn á Eiðuin kváðust og hala sjeð
eldana f sama stað 2 döguin áður; þá
varð og líka vart öskufalls f Seyðis-
firði.
Ilausílíðin er hin hagstæðasta,
sunnan og vestanbffður til skiptis, og
lopthiti fjarskamikill af og til, svo
sera þann 5. og 6. þ. m. + 14° R.
að næturlagi. Aí)i er nær þvi enginn
nema á Vopnafirði talsverður Afrjett-
atfje í vænnalagi og verðlag heldur