Fróði - 13.12.1883, Side 1

r o
IV. Ar.
120. blað.
AKUREYBI, FIMMTUDAGINN 13. DESEMBER
1883.
349
350
351
(Jdi Iirelfiiigar í kirkju-
iiiáliiin á Austiirlaudi.
Eptir
síra Lárus Halldörsson.
(Niðurlag).
11.
Eitt af því sem Suðrahöfundurinn
óskar að ritstjórinn leiðbeini mönnum í
er það, «bvort það muni nokkuð til efl-
ingar kristninni í landinu að verið sje að
smeygja inn í þjóðkirkjuna Ameríkönskum
kreddum». það er ekki vel Ijost hvað
höfundurinn meinar með þessum orðum,
en ef hann á við það sein jeg ímynda
mjer, nefnilega að leggja niður altaris-
þjónustu og messuskrúða, hempu og ríg-
bundnar formúlur, þá kemur hjer bezt
fram hinn þveröfugi hugsunarháttur hans,
með því hann kallar það kreddur, sem
heilvita menn muudu helzt kalla kreddu-
leysi.
Jeg vil nú ekki deila um það við höf-
und þennan, hvort heillavænlegra sje fyrir
eílingu kristninnar í landinu, að smeygja
inn þessu, sem hann kallar Ameríkanskar
kreddur, eða að halda dauðahaldi við hiu-
ar kaþólsku og dönsku kreddurnar, svo
sem hið ólögboðna rítúai Kristjáns V.
(ekki, eins og höfundurinn segir okirkju-
ordinantiu Kr. IV », sem hjer kemur ekki
til greina og jeg hefl aldrei nefntá uafn)
Ef kristnin á Islandi á að vera sama eðlis
eink og kristnin á dögum postulanna, þa
hefðu stjórnendur hennar átt að breyta
að dæmi postulanna (Post. gj. 15), er
kváðust eigivilja leggja söfuuðunum neina
byrði á herðar með útvortis helgisiðum
Hins sama frelsis, sein postularnir vildu
þá að söfnuðirnir nytu, krölðust og sið
bótahöfundarnir til handa söfnuðunum á
sínum tíma, þrátt fyrir allt «jus canoni-
cum» (hinn rómv. kirkjurjett sem Lúther
brenndi); og samkvæmt þessu sama, evan-
geliska frelsi leyíi jeg mjer að fullyrða
hvað sem Suðrahöf, segir, að „Iðg og gatnl
ar venjur rikiskirkjunnar® hafi aldrei
með rjettu haft og geti aldrei með
rjettu haft bindandi gildi, heldur að eins
leiðbeinandi, samkvæmt dæmi post
u 1 a n n a , samkvæint mörgum stöð
u m í r i t n i u g u n n i, samkvæmt j á t n
ingarriti kirkju vorrar. þessa
skoðuu befi jeg leylt mjer að Iáta í Ijósi
við kirkjustjornina. en um leið lýsti jeg
því yfir að jeg væri fús til að hætta við
«fyrirtekt» mína (nl. að fara eigi fyrir
altari), ef mjer yrði með ljösum rökum
sannað, að jeg hefði rangt fyrir mjer.
Biskupinn var áður búinn að skrifa mjer,
að hann ætlaði eigi «í þetta sinn að
hreyfa við ástæðum mínum» og hafði eigi
boðið mjer heldur að eins beöið mig
að taka upp aptur „hina venjulegu altaris-
)jónustu»; jeg ímyndaði mjer því, að
hann mundi taka til greina þessa yfir-
lýsingu mína, eða þá að öðrum kosti
jjóða mjer að fylgja hinum-gömlu
reglum, hvað sem skilningi mínum á
lagagildi þeirra liði Mjer fannst það
vera að miir»sEa kosti m a n n ú ð a r-skylda
hans að taka tíl greina yfirlýsing mína,
eigi einungis gagnvart mjer, þar sem
tundleg velferð min og minna gat verið
veði, heldur einnig gagnvart söfuuðin-
um, úr því hann lýsti því yfir í brjefi
sínu, að söfnuðurinn að öðru leyti hlyti
að virða mig og elska, fjekk einnig frá
79 manrs í söfnutinum beiðni um að
sjá til aðjeg þyrfti ekkí að fara l'rá, og gut
gert það með eins lítilli fyrirhöfn eins og
að færa ástæður fyrir að málstaður miun
væri rangur, sem kirkjustjórnin, líklega
ki ástæðulaust, telur hann vera. Nei,
maðnr býst við einu, en annað keinur
upp á teningnum; frá því er biskupinn
skrifaði mjer, að hann ætlaði ekki «í þetta
sinn» að hreyfa við ástæðum minum, o.
(kirkjustj.) hefði vald til að heimta af mjer
að hætt «fyrirtekt» minni , án þess að
hreyfa við ástæðum mínum. Um þetta er
jeg einnig orðinn sannfærður; jeg hefi
fengið að kenna á hinu stranga valdi henn-
ar; en ætli hún gerði ekki betur í að
beita þessu stranga valdi gegn einhverjum
öðrum yfirtroðslum, heldur enn yfirtroðsl-
um þeirra laga (í þessu tilfelli hjer á
landi ekki lögboðinna), er sam-
kvæmt játningarriti kirkju vorrar eru
gagnstæð guðs orði, e f þau vilja vera
bindandi lög. Mundi kírkjustjórninni
eigi vera eins þarft að líta í lögmál Páls
postula um það, hvernig einn kennimaður
á að vera, og bregða því upp eins og
skuggsjá yfir suma þá, sem fyrir altarí
standa á íslandi klæddir rikkilini og
hökli. — Jeg bíð óhræddur dóms skyn*
samra manna, og sjerstaklega eptirtiðar-
innar, um „athæfi“ mitt að víkja frá rit-
úali Kristjáas V., gagnvart aðferð bæði
akærenda minna og kirkjustjórnarinnar
við mig.
|>að sem frjettaritarinn í Suðra segir,
að jeg «innprenti mönnum að husvitjanir
hafi lítið að þýða», er ósatt. Jeg hef að
sönnu til varnar mjer í þessu máli, af því
mjer var hótað kæru meðal annars fyrir
skort á húsvitjunum (sem þó hefir ekki
verið meiri hjá mjer, en mörgum öðrum
prestum, og sóknarmenn mínir hafa aldrei
s. frv., fjekk jeg ekkert brjef frá houum, fyr með einu orði um kvartað), látið þá
þangað til hann tilkynnti mjer með fæstuin skoðun mína í ljósi, að husvitjanir hafi
orðum, að landshölðinginn helði eptir ejgj mjkla þýðingu, að því er snertir upp-
undirlagi ráðgjafans veitt mjer lausn frá fræöslu barna ; en að „innprenta“ mönn-
prestsembætti; en ástæður fæ jeg engar um neilt i þessu efni hefi jeg ekki gert. —
að sjá. Ástæður mínar eru búnar að birt- þu eru hitt enn verri ósannindi, að jeg
ast fyrir biskupi, stiptsyfirvöldum, lands- «maprenti mönnum að huslestrar á bæjum
höfðingja og ráðgjafa. Uvaða ástæður gjeu þýðingarlausir, ef eigi siðum
hafa komið fram í brjefum þessara háu spi11aqdi>». Jeg er í vandræðum með,
stjórnarvalda hvers til annars, veit jeg ekki, jjVOrt jeg a að ímynda mjer að það sje
því að mjer befir verið neitað um eptirrit af heimsku eða íllgirni ab meuu misskilja
af þeim. það eina sein jeg veit er það, eða rangfæra orð min svo, sem jeg þyk-
að jeg, sem hef beiðst úrlausnar yfirboð-jjst sja að hjer er gert. Fóturinn fyrir
ara miuna á málefni , sem mjer,: pessum logna áburði er sá, að jeg eitt
samvizkunnar vegna var áriðandi, hefi gjun jjet j ljósi i viðræði við 4 menn
gert mjer ofhaar vonir um Irjálslyudi jþa er mjer Var fært kæruskjalið), að hin-
kirkjustjórnarinnar, en hefi á hinn bóginu ar „standandi» guðrækni.-iðkanir á heimil-
af aðferð hennar styrkst enn meira í sann- unum g®tu orðið að tómum vana; gæti
færingu minni um að skilningur minn á
hinni kirkjulegu löggjöf sje rjettur.
það lítur svo ut sem kirkjustjórnin
hafi viljað sannfæra mig með ljósum rök-
um uin aðra villu míua, nl. þá villu, sem
jeg halði látið í Ijósi í brjefi miuu til
biskupsins, að jeg.'efaðist um að húu
einnig verið að sumir teldu sjer þær til
gildis eins og opus operalum (o : uunið
verk). þetta sagði jeg af þvi jeg átti tal
við þann maun, sem jeg vissi að hugsaði
um sjalfan sig: «hingað eu ekki lengra,
piltar góðirl. þa minutist jeg og a, hve
einkennilegt mjer hefði jatnau þótl það