Fróði - 28.07.1884, Blaðsíða 1

V. Ar.
135. liSad. AKUREYEI, MÁNUDAGrlNN 28. JÚLÍ 1884.
169 | 170 171
Um ásigkomulagið á
íslandi.
Eptir P. Eeilberg*.
(Framh.). Með því að vegirnir eru svo
langir, verða mjög miklar bægðir á því,
að selja vörur þær, er afla má í landinu,
og því er það að vörumagnið verður svo
lítið. Ekkert verður haít að verzlunarvöru,
er eigi er auðveit að geyma og ílytja má
á vissum tima árs. Smjör má hafa til
heimilis þarfa, en það er mjög ólíklegt, að
það geti orðið útflutningsvara að nokkru
ráði, og það þó eigi þyrfti að selja það
dýrt, vegna þess, hve lengi kýrnar standa
>nni á vetrum.
Með því að vegirnir eru svo slæmir
og veðurátta óstöðug, má vel vera að svo
sje um tímann, sem um vinnuna, að hann
sje eigi metinn svo mikils þar, sem þar,
er veðuráttan er blíðari.
Menn vita að í þeirri ferð, sem fara má
íDanmörku á nokkrum klukkustundum eða
einutn degi, geta menn dvalizt vikum sam-
an á lslandi, ef eigi gefur vei, og því er
það eigi óeðlilegt, að menn mæli þar tím-
ann á aðra alin, enn hjer er höfð.
Fjarlægð landsins frá öðrum löndum
gerir mikið að verkum. Með því aðjísland
er svo fátækt og að öllu leyti fátæklega
búið frá hendi náitúrunnar, getur það eigi
tekið mikinn þátM' veraldarverzluninni.
Lönd liggja að Danmörku öllum meg-
in, bæði að austan og vestan, sunnan og
norðan, en ísland er eitt sjer. Var það
mikill kostur á víkingaöldinni, er öll aðal-
atvinna var í því fólgin, að geta tekið frá
öðrum, án þess að hægt væri að taka frá
mönnum aptur. En slíkt er mikill óhagur
á þeim timum, er öll framför byggist á
samskiptum við aðrar þjóðir. Munurinn
á íslandi og öðrum löndum er eins og
munurinn á hinurn fornu riddarahöllum,
er byggðar voru á ógengum klettum eða í
ófærum mýrum, og búgörðum vorra tíma,
Nú kærir enginn sig um það, hvort bæjirnir
sje gott vígi, eða þaðan sje bægt að fara
herferðir, en það,sem mönnum þykir nú
mest komið undir, er, að þeir sje nógu
nálægt þjóðvegi framfaranna.
ísland liggur langt frá öðrum löndum
og landsbúar faraámis við þann framknún-
ing, er samgöugur við aðrar þjóðir hafa í
för með sjer.
Peningaverzlunin þarf ráða, til þess
að gera eigur manna arðbærar, efnokkurt
fje á að geta saínazt í landinu, en miklar
peningastofnanir geta eigi staðið einar.
Hinir menntuðu menn hlífa sjer vib verkleg-
um fyrirtækjum, því að þeir álíta að þar
borgi sig ekki, og þó einhver maður hafi
dálítil peningaráð , þá hefir hann þá sjald-
an til jarðabóta. það er mjög sjaldgæft
að ísle'nzkur jarðeigandi hafi afgang sinn
til að bæta jörð sína, heldur kaupir hann
aðra jörð ogleigirhana öðrum, og ef hann
hefur efni til, kaupir hann enn eina og
svo framvegis. Opt eru svo mörg býlí á
hinni sömu jörð, að leiguliði, sem er að
byrja búskap, á mjög örðugt uppdráttar.
Eldfjöllin á landinu. Fyrir ut-
an allt annað er það, að jarðskjálptar,
öskufall og hraun eyðileggja stundum
heilar sveitir. |>að kemur eigi opt fyrir,
en það hefir þó nokkrum sinnum borið
víð á liðnum öldum og hver kynþáttur
tekur að arfi eptir annan vantraust á öllu,
og tálmar það eigi alllítið allri framsókn.
Mjer lízt, að ómögulegt sje, að rækt-
un íslands fari svo fram. að það geti stað-
ið jafnfætis öðrum löndum Norðurálfu. Ef
menn hugsa eigi svo hátt, heldur láta sjer
nægja að reyna tii að láta þjóðinni líða
nokkuð betur, þá er reyndar töluvert að
gera. Jeg ^ætla í stuttu máli að leyfa
rajer að benda hinu konunglega landbún-
aðarfjelagi á þær rannsóknir, er gera
þyrfti. Af því sem áður er sagt má þó
sjá, að álit útlendings um verklegar til-
raunir getur eigi haft við mikið að styðj-
ast. það, hvernig til hagi á íslandi, er
líking með allt of mörgnm óþekktum lið-
um fyrir hana, til þess að hann geti reikn-
að bana. það eru 'engir, nema íslend-
ingar sjálfir, er geta dæmt um það, hvað
borgi sig, og hvað eigi sje auðið að gera.
Engjarækt. þetta velferðarmál
landsins hefir landbúnaðarfjelagið stutt eigi
alllíúð, því það sendi engjaræktarmenn fyrir
nokkrum árum til íslands. Árnar og fjall-
hagarnir eru auðsuppsprefta íslands að
þvi, er snertir landbúnaðinn. Árnar geta
veitt fóðurgras miklu fieira fje, enn nú
er, og sumarhagarnir eru því nær óþrjót-
a idi. Árnar flytja með sjer næringarefni
lyrir jurtir, svo að grasspretta getur ortið
meiri, ef menn nota vatnið á rjettan hátt
en þá má hafa fleira fje og hesta á land-
inu. það er auðvitað mjög áríðandi fyrir
Island, eins og fyrir hvert annað land, að
verzlunin komizt í sem bezt horf, en það
sem ríður á mestu, erað vörumagnið
aukist í landinu. Ilitt er mjög óvíst, að
tilhögun verzlunarinnar_ sje mestu
varðandi. En sú skoðun er almenn á
íslandi. Á hverju ári eru fluttar út úr
landinu landbúnaðarvörur (aflinn af fjár-
ræktinni, og hesta) fyrir hálfa aðra miljón
króna eða tvær, og er það hjer um bil
eíns oig fæst af fiskiverzluninni.
Ef sauðfje og hestum væri fjölgað, þá
þyrftu og meíri heybyrgðir, en ódýrast
verður að afla heyja, ef vatnið ernotað betur.
Yíða þarf samt mikla vinnu við stíflu-
garða og verða menn opt að kosta miklu
fje til þeirra. þeir menn, er hlaða þá,
þurfa að hafa gott vit á því, að hafa stífl-
urnar mátulegar og rennurnar á hentugum
stöðum, en þeir eru eigi margir á íslandi,
er slíkt kunna.
Hestar eru um 30000 á landinu og
um 600000 fjár, og þarf eigi öllu meira
enn 200000 hlöss (en hlassið er 150
fjórðungar) af heyji til vetrarforða handa
þessum gripum, en óhætt er að fullyrða,
að fá mætti helmingi meira hey,
Túnrækt. Túnin á Islandi eru
kring um bæina, og er borinn á þau á-
burður á hverju ári. Ef þau eru vel hirt
þá fæst mikil taða af þeim. En túnrækt-
in er eigi í svo góðu Iagi sem skyldi, og
Oest tún eru enn ósljettuð. þau eru víða
þýfð, þúfurnar eru tveggja eða þrivgja
feta háar og krappar lautir á milli. það
þarf eigi miklar gáfur til að sjá það; hve
miklu vinnuafli er eitt að óþörfu við hey-
skapinn á slikum túnum. Sama er að
segja um það, að ómögulegt, er að bera
áburðinn jafnt á þau. það játa reyndar
allír, að túnasljettun borgi sig vel, en
mjög seint gengur þó að sljetta túnin.
Öll tún landsins samtals eru um sex fer-
hyrndar milur, en þá er vel i lagt, ef
reíknað er að einn sjöttungur þeirra sje
nokkurnvegin í bærilegu lagi. Enn er það
að túngarðar eru víða mjög ónógir.
Túnin eru mjög þýðingar mikil fyrir
nautpeningsræktina, því ab kýr eru vana-
lega fóðraðar á töðu. Á íslandi eru um
20,000 nauta, og þarf um 100000 hlöss
af heyi* til vetrarforða handa þeim. Sjálf-
sagt mætti fá miklu meiri töðu af túnun-
um, ef þau væru almennilega ræktuð. En
í því efni er landbúnaði á íslaudi einna
mest ábótavant. (Framh.).
*) 1 hinum hagfræðislegu skýrslum um
ísland má sjá, hve margir ferhyrndir
faðmar á túnum eru sljettaðir, en eigi
hve stór öll túnin sje samtals, það er
eigi heldur minnzt einu orði á það,
hve mikið hey fáist árlega af túnum
og engjum.