Fróði - 25.10.1884, Blaðsíða 3

1884.
í B ó Ð 1.
139. bl.
vonandi í því sniði, að það megi birta
það á prenti.
Jeg læt mjer því nægji hjer, jafnframt
og jeg fyrsl og fremst votta mínar hjart-
anlegar þakkir fyrir þá greiðvikni og alúð,
er jeg hefi átt að mæta hjá öllum, — að
biðja menn að afsaka, að jeg hefi ekki
getað komið því við að finna alla þá, sem
jeg veit til að þess hefðu óskað. Jeg bið
þá að senda mjer sem fyrst fyrirspurnir
sínar og þær skýringar, er þeir kynnu að
geta f tje látið viðvikjandi laxveiði og
öðru þar að lútandi, til Kaupmannahafnar;
öðruvísi þarf ekki að skrifa utan á. Jeg
skal ekki láta þá þurfa að bíða lengi eptir
svari.
Til fróðleiks þeim, sem hafa óskað
vitneskju um tilraun þá til laxaklaks, er
gerð verður nú á þessu ári, skal þess
getið, að tilraun þessi verður gerð við
Laxá í Kjós, hjá alþm. síra þork. Bjarna-
syni á Reynivöllum, er leggur mikla alúð
við það mál, og verður aðstoðarmaður
minn hjá honum. Vona jeg. að þar, á
Reynivöllum, geti mcnu fengið að siá hið
fyrsta laxaklak af manna völdum á íslandi
frá nóvember til marz-Ioka.
Staddur í Beykjavík 20. sept. 1884.
Arthur Feddersen.
Hverjir eru nihilistar?
(þýtt úr skozku blaði).
Margir hafa miög mismunandi hug-
myndir nm nihilista (gjöreyðendur), sumir
eigi aðra enn þá að það sje hræðilegar
verur sem elski morð, sprengiefni (Dyna-
mit) og steinolíu. f>að er heldur enginn
furða þótt hugmynd þeirra sje þannig
löguð þvi álit flestra er byggt á skýrslum
rússneskra embættismanna.
Orðið „nihilist“ er myndað aflatnezka
orðinu „nihil", sem þýðir «ekkert», svo
á mjög vondri íslenzku vrði það „ekkert-
isti“. En því er þeim gefið þetta nafn?
spyrjum vjer. Hinn rússneski embættis-
maður svarar: „þeir trúa engu, vilja gera
allt að engu, og tilgangur þeirra er að
eyðileggja lög, trú og siðsemi.
þegar vjer heyrum þessa lýsingu
hins rússneska embættismanns, og ef
vjer trúum henni, er von að vjer fyrirlít-
um nihilista, en R.ússland er undarlegt
land og einkennilegt, land sem felur sig
fyrir menntun og frelsi, felur sig í köst-
ulum og varðhöldum. þjóðinni má skipta
í tvo flokka, fangaverði og fanga, her-
menn hennar og embættismenn eru fanga-
verðirnir, hinn hluti þjóðarinnar eru fangar.
það er engin þörf að sanna þetta, saga
þjóðarinnar um viðskipti hennar við hinar
stórþjóðirnar sanna það fullkomlega. Af
bókum þeim, sem ferðamenn hafa ritað
um ferðir sínar í keisaralandinu, og af
greinum sem við og við koma út í út-
lenzkum blöðum vifcvíkjandi rjettarhöldum
sem haldin hafa verið yfir «nihiiistum»,
getum vjer fengið hugmynd um hverjir
þessir „nihilistar“ eru. Vjer iesum að
margir þeirra eru stúdentar, læknar, læri-
124
feður, hershöfðingjar, málarar, skáld og
yfir höfuð menntaðir menn í ýmsum grein-
um, ásamt konum þeirra og börnum. í
stuttu máli hinir upplýstu og menntuðu
eru faugamir, það sýnir oss strax að
hjer er ekki allt með feldli. þetta er
ekki sú stjett manna sem er likleg að
framleiða uppreisnarmenn gegn lögum,
andlegnm og verzlegnm.
Sumir þeirra hafa verið svo vogaðir
að rita keisaranum bænaskrá, og auð-
mjúklegast beðið hann nm að veita þeim
nýja stjórnarskrá eða dálítið af frelsi því
sem þeir þekkja að eins að nafninu.
Snmum hefir verið varpað i fangelsi fyrir
að lesa bækur útlendra frelsismanna,
öðrum fyrir að tala saman um stjórnar-
málefni. Sumum fyrir að syrgja föður
eða bróður sem sendur heðr verið í út-
legð. Og þarna í ísköldu Siberíu, mega
margar þúsundir þessara sakleysingja
vaða snjóinn, umkryngdir af hermönnum
og fangavnrðum, sem berja þá með svip-
um og ógna með byssustingum. þús-
undir menntaðra unglinga, pilta og stúlkna,
þúsundir aldaðra, föðurlandsvina, þræla
lífi sínu í dýblissum stjórnarinnar, salt-
námunum , eða eyðimörkum Siberíu,
gerðir að þrælum vegna þess að þeir
elskuðu föðuriand sitt, vegna þess að
frelsið var að brjótast um í huga þeirra
og þeir þorðu að gera það opinbert.
Hinir eÍL'inlegu, rjettnefndu „nihilist-
ar“, sem elska „dynamit" og morð eru
til á Rússlandi, en sem betur fer er tala
þeirra lítil. Meiri hluti þeirra sem dæmdir
eru sem «nihilistar» eru í alls engu
meiri „nihilistar11 enn Torymannaflokkur-
inn á Englandi.
Eptir á að hyggja ernafnið «nihilist»
rjettnefni þeirra, því keisarinn er allt,
embættismennirnir allt, og sá sem er á
móti þeirn er á móti öllu og er «nihi!ist».
Sönglislin hjá Norðmönnmn í fornöitl.
Gömlu sögurnar segja frá þvf, að
söngur og hljóðíærasláttur hafi verið
eitt af sketnmtunum forfeðra og frænda
vorra f Noregi. En ófullkomin tnunu
hljóöfæri þeirra hafa verið, að sínu leyti
eins og söngurinn er ófullkotnitin hjá
oss enn í dag. En þrátt fyrir það er
eigi annars getið, enn þeim hafi þótt
tað hin bezta skemmtun. Eigi vita
menn mrð vissu hvort fornu skáidin
hafi flutt kvæði sín með söng eða tal-
að þau fram. En líkast þykir að þau
hafi flutt þau með nokkur.skonar hálf-
söng. f*að má íullyrða að galdraljóð
hafa verið sungin. þótt eigi kunni
menn þau lög nú. Þaö er gömul sögn.
að gömlu Bretarnir í Wales og Com-
wallis á Englandi, sem nú eru kallaðir
íeltar, hafi Iært margraddaðan söng af
Norðmönnfim rnjög snetnma á öldum.
iendir það á að sönglistin hafi verið
á fullkomnara stigi þá hjá þeim enn
seinna. En allt utn það stóðu þeir þó
að því mjög að baki hinna suðrænu
125
Evrópuþjóðum. Víða segir frá því f
sögum, að söngur sá er haföur var við
guðsþjónustu í fyrstu kristni hafi haft
inndæl og öflug áhrif á hina heiðnu
Norðmenn. f*óttust þeir eigi hafa áð-
ur heyrt jafníagran og áhrifa mikinn
söng. Ekki hefir þó þessi söngur
getað verið neinu Orfers-hörpu hljóm-
ur, þar eð útlendir klerkar og kenni-
menn áttu örðugt með að hafa ágæta
söiigmenn með sjer á kristniboðsferð-
um sínum. Sönglistin tók alltaf
meiri og meiri framförunt tneð inn-
leiðslu kristninnar. Prestarnir sungu
sætt og söngvarar þeirra gjörðu guðs-
þjónustuna dýrðlogri og áhrifa meiri.
flcfir það efa laust stutt ntjög að
blómgun og útbreiðslu kristninnar.
Heiðnir tnenn söfnuðust saman til að
heyra sönginn, er ljet svo vel í eyrum
þeirra. Hugðu þeir vænt ráð, að taka
við hinum nýja sið, er slík unun
fylgdi. Heiðnu goöin þekktu cngan
söng, er jafnast gæti við það. Heim-
dallur söng reyndar furðu mikið ; en
taktlaust var það og óheyrilegt, setn
hann söng.
Blásturshljóðfæri voru elzt hjá
Norðmönnum. Lúður er eldgamalt
hljóðfæri, er haft var f hernaði. Með
lúðri var fólk kvatt til þinga. Trje-
lúðrar sem enn koma fyrir hjá alþýðu
manna eru sannarlega elztu og ein-
földustu mvndir þeirra. Seinna voru
bláslurshljóðfæri t. d. trumbur kallaðar
því nafni, sem úr málmi voru gerð.
Horn eru eldgömul hljóðfæri.
Getið er um Gjallarhorn Ileitndals í
Eddu. Ilann átti að blása í það svo
heyröist utn heitna alla. Nú er hann
hættur því. Ilorn voru og kölluð Júðr-
ar. Er svo að sjá, að það nafn hafi
verið haft um öll blásturshljóðfæri er
höfðu sterka og djúpa tóna, og höfð
voru í hernaði
Pípa mnn og vera mjög gömul.
Öll hlásturshljóðfæri er höfðu vcika
og þýða tóna voru kölluð því nafni.
Hvergi er þess getið, að götnlu Norð-
menn hafi haft hljóðpfpur í hcrnaði.
I sögurn nýrri aldar er hún opt nefnd.
Var hún þá höfð með öðrum hljóðfær-
um í dýrðlegutn veizlum og við hátíð-
leg tækifæri.
Harpa. Af strengjahljóðfærum
er harpan elzt. Ilún þótti gömlu Norð-
mönnum inndælust allra hljóðfæra. I
Eddukvæðntn er talað um hana á nokkr-
utn stöðutn. Iíögnvaldur Orkneyjajarl,
sem íæddur var og upp alinn í Noregi
á fyrra helmingi 12. aldar telur harp-
shítt eitt af listuin þeitn er honutn
Ijetu bezt. (Framh.)
Akureyri, 15. okt.
16. f- m. kom hingað gufuskipið
„Cregforth“. Keypti «Gránufjelag» eða
kaupmaður Slimon 653 sauði og nokkra
hesta og scndu með skipinu 31.f. m. Tr.
Gunarsson kaupstjórí fór hjeðan með
„Thyru“ 9. þ. m. Gufuskipið aMinsk* kom