Fróði - 09.12.1884, Blaðsíða 1

V. Ár.
148. blað.
AKUREYRI, fRIÐJUDAGrlNN 9. DESEMBER
ft§«4.
UM
trúbragöafrelsi hér á landi,
eftir
Arnljót Ólafsson.
(Framh) Er þá eigi serhverr heil-
vita maðr skyhlr til að byggja tru
aína á eiginni rannsókn heilagrar ritn-
íngar, en láta sðr eigi nægja eingöngu
lestr guðræknisbóka, kunnáttu kversins,
íyrirlestra á prestaskólanum, kenníngar
annara og guðfræðisrit þeirra? í raun-
inni segir þctta sig sjálft, þvf ella verör
trú þeirra engin eiginsannfæríng heldr
lánsfjaörir frá öðrum. Úr þessu sker
og Sigurðr Melsted, cr hann segir:
„Pareð prótestantiska kirkjan neitarj
Böllu raannlegu valdi í trúareínum, og
„játar engan mannlegan dómstól sem
„algjörðan útþýðara heilagrar ritning-
Bar, gefr hún ekki einúngis öllum lim-
Bum sínum frjáislega kost á að rann-
„saka guösorö í ritningunni ineð eigin-
saugum, heldr hvetr þá alla til, eins
Blærða sem ólæröa, aö leitast viö eftir
„megni, og á þann hátt sem hvcrr bezt
cgetr, að komast í sem fullkoumastan
Bskilnfng á guösorði. Prótestantiska
Bkirkjan gjörir því fyrst og fremst þá
kröfu til guðfræðínga sinna, að þeir geti
Brannsakað ritníngarnar í hinni upp-
Bhaflegu mynd, og þess vegna að þeir
Bkunni fruintúngurnar, sem ritníngin er
Brltuö á, en bindr þá við enga kirkju-
„útieggíng. Ekki takmarkar hún heldr
Bfrelsi útþýðandanna viö trúarfræði kirkj-
„unnar, því hún neitar allri ytri kúgun
Bí tiúarmálefnum, og viðrkennir engan
Bdrátt til trúarinnar annan eu andleg-
Ban drátt heilags anda, sem er það
nsama sem (hin) innri trúarsannlær-
Bíng (154 —155. bi.)ft.* *
Ef vðr nú beruin inntak þessara
greina saman við hinn almenna hugs-
anhátt vorn nú á dögum, inunum vðr
skjótt sjá að vðr, lærðir sem leikir,
höfum eigi verið serlega vel lúterskir
f þcssuin trúarefnum vorum, heldr öllu
heldr lagt oss sjálfa í ijötra dauflegrar
vanatrúar, er lítt eðr als ekki hefir
íriðaö hjartað uh styrkt viljann. Yðr
höfum vanizt á að læra kveriö scm
aöra þulu, og kasta því svo þegar eft-
ir fermínguna upp á hylluna, og látið
það liggja þar þangað til viir höfum
þurft að troða því aítr í börn sjálfra
vor eðr annara. Vðr ímyndumoss, til
dæmis, að kverið sð slöghelgað“ af
landstjórninni, og megi því eigi leiö-
rðtta það í neinu eítir augljósum lær-
dóimun Jesú Krists í guðspjöllunum. I
þcssari blindu fmyndun stönduin ver
enn, þvert ofan f lúterskt trúarfrelsi og
þvert ofan f yfirlýsíiig landstjórnarinnar
sjálfrar framaná kverinu, er hún I e y f i r
bara að sínu leyti aö viðhafa kveiið
við barnakensluna*. Vðr höfuin hlýtt
á húslestra og ræður í kirkjunni; vðr
höfum keypt Nýatestamentiö, svo jaln-
vel eru mörg til á bæ. En hvað höf-
nm vðr svo lært? Hversu mikla á-
stundun höíuin vðr sýnt í því að grund-
valla trú vora á guðsorði í heilagii
ritníngu? Ef vðr með hreinskilni og
samvizkusemi kappkostum að leysa úr
þessum og mörgum öðruin spurníngum,
er snerta svo lærða sem leika og hníga
engu síör að kristilegu dygðalífl en
kristilegu trúarlííi, þá munuin vðr sann-
færast um, að trúarskortrinn og trúar-
deyföin á rót sína í sjálfum oss,
en eigi f landslögutn og landstjórn
vorri. Enginn skili nú orö mín svo,
sem eg so svo hörundsár fyrir hönd
landslaganna og landstjórnarinnar. Nei,
heldr heft eg viljað láta í ljós þá sann-
færfng mína á rökum studda, að vhr
finnum aldrei upptök og tilefni trúar-
doðans nb trúarófrelsisins í landslögun-
uin og landstjórn vorri. Og í annan
stað, að meðan vbr eigi finnuin hin
sönnu tilefni trúardoðans, sb eigi að
hugsa til að vhr fáum læknað hann.
En nú er að víkja til hins orös-
ins, er eg hbt á að minnast, það er
orðið trújátníngarfrelsi eðr trú-
bragðafrelsi. En það er trúbragða-
#) Hbr viö er og gott að saman bera
BSkynsemi og opinberun“ í Myn-
sters Hugleiðíngum.
*) Ilbr viö er gott að saman bera
þessi orð biskups vors f formálan-
um fyrir hinni endrbættu sálmabók
1871: sMeð brbfí frá 28. apiíl
B1869 hefir kirkjustjórnin leyít, að
Bhin þannig endrskoðaða sálmabók
,sb höfð við hina opinberu guös-
„þjónustu alstaðar hbr á landi, þar
sem prest ar og söfnuöir
Bkoma sbr saman um þaö, og
Ber vant að orða slíkt leyfi
Bþannig“. Með kansbr. 10. júlf
1802 var leyft að nota nýu sálma-
bókina í staö grallaranss við kirkju-
sönginn, „þó með samþykki
safnaðanna og nauðúngar-
laastB.
frelsi, er maðr má að ósekju játa í
ræðu og riti trú sína, rækja hana og
verja. Höfuin vbr haft þetta frelsi að
undanförnu? Höfum vbr fengið það
í stjórnarskránni og í hverjum mæli ?
Ur þessum spurníngum skal eg nú reyna
að leysa.
Trújátníngarfrelsi höfum vbr
eigi haft að undanförnu, að minsta
kosti frá síðara hluta seytjándu aldar,
þar til vbr fengum stjórnarskrána. Eft-
ir 2. bók 1. kap. í dönsku og norsku
lögbókinni voru þau ein trúarbrögð leyfi-
leg í Danaveldi, er sainhljóða voru
heilagri ritníngu og trújátníngarritum
þeim er lögtekin voru í Danaveldi.
Pað er, að lútersk trúarbrögð voru hin
einu trúarbrögð, þau er hbrlenduin
mönnum var leyfilcgt að játa. Ýms
hegníng var við lögð, ef menn tóku
upphátt aðra trú. (DL. 6—1—1,3
—13 o. s. írv. sbr. Jus. criminale
Sveins Sölvasonar 18—21. bl.) Eftir
konúngalögunum hafði og konúngr
æðsta vald yfir kristnimálum, sern öðr-
um ríkismálum. Konúngr var yfir-
biskup kirkjunnar. Kirkjan varð kon-
úngskirkja. Trúbragöafrelsi það er
veitt er f tilsk. 17. nóvbr. 1786 og
tilsk. 13. júní 1877. II. 10. gr. er
uridanþága, gjörð eingöngu handa e r-
iendum mönnum, er tóku sbr ból-
festu í kaupstöðum hbr á landi. Um
þetta efni læt eg mbr nægja að vísa
lesendunum til kirkjurbttar Jóns há-
yfirdómara Pbtrssonar, er skýrir all-
greinilega þetta mál (sjá einkum 28—
38. bl.)* Andi stjórnarinnar gjörðist
nú að vísu talsvert inildari og þyrin-
sarnari í trúarefnum nú þegar fyrir og
eftir síðustu aldainót, en þó einkum
síðan grundvallailögin koinust á f
Danmörku. Yms Iagaboð eru ljós
vottr um þetta, svo sern prentfrelsis-
lögin 9. maí 1855, 8 gr., lagaboðið
6. jan. 1857 um utanríkisgyðínga, en
þó sbr í lagi hegníngarlögin 25. júní
1869, er aftaka sektir og ref&íngar er
áðr fylgdu einkarbtti lútcrskunnar
sem landstrúar eðr konúngstrúar**. Með
*) Pað væri óskandi, að höfundinum
gæfist nægileg hvöt til að gefa
út kirkjurbtt sinn aftr, svo hann
samsvari löggjöf vorri uú á dög-
um.
*) í þessari grein er eigi ófróðlegt
að bera samau brbf konúngssóknara