Fróði - 02.03.1886, Síða 3

1886.
F R Ó Ð 1.
Aukablað.
skoðun ;’) vjer erum vissir um að Norðlend-
ingar hafa manna mest fasta sannfæringu
og alveg Ijósa hugmynd um það, hvað
þeir eigi að kjósa og hverju þeir eigi að
hafna í þessu máli, og að þeim ekki
eitt augnablik getur blandazt hugur um,
að samþykkja hina endurskoðuðu stjórn-
arskrá alþíngis 1885; enda hafa þeir og
uunið að henni bæði fyrir fulltrúa sína
á þingvelli og á alþingi í sumar er leið
fullkomlega á borð við aðra landsbúa
Ef vjer höfum nú rjett að mæla, hefir þá
ekki Fróði gert Norðlendingum kinnroða
með þessum ráðgerðaskorti á sannfæringu
og hugmyndum um stiómarmálið, sem
breiðist út um allt land og til annara
landa, svo langt sem blaðið nær, og þnrfti
þá þessara lækninga við ( þv( efni, er
Fróði heldur, að geti unnið bót á þessum
meinsemdum á fám mánuðnm: ritgerðir
með og mót hinni endurskoðuðu stjórn-
arskrá ? þetta væri ábyrgðarhluti yðar og
blaðsins. En skjátlist oss í þessu — annað-
hvort verður að vera — þá kemur fram
annar ábyrgðarhluti, engu minni, og hann
er sá, að þessi andleeu læknislyf, er
veita eiga Norðlendingum fasta sannfær-
ingu og ljósar hugmyndir um stjórnar-
máiið, sje radd'r sannleikans, raddir byggð-
ar á sönnum og rjetthermdum viðbiiröum.
en eigi ósönnom og ranghermdum, á
skýrum hugmyndtHii og sönnum röksemd-
um, en eigi óljó=ura og afvegaleiðandi at-
hugasemdum, mótsögnum og misskilningi.
Um þetta atriði eruð þjer mjer sjáifsagt
samdóma. Vjer höfum nú með mestu at-
hynli lesið 3 greinar í blaði yðar, sem
allar miða til að rífa niður hina endur-
skoðuðu stjórnarskrá, og er óhætt að full-
yrða að engin þeirra hefir þá kosti, sem
1) Satt er það að jeg hefi getið þess, að
Fróði væri það eina blaði, sem kæmi
út á Norðurlandi. 16. des. f. á., en
það eru ýkjur, að jeg hafi brýnt það
fyrir Iesendunum. Jeg skil hvorki nje
finn. að jeg hafi nokkurn meiri ábyrgð-
ai'hlut fyrir það, þó enginn annar
gæfi út blað hjer norðanlands. því það
er ekki mjer að kenna, að fleiri ekki
gera það. Jeg skoða ábyrgarhluta
minn jaf'n mikinn , þó 10 blöð önnur
kæmu út á Norðurlandi. Jeghefi jafnt
og aðrir, fullt frelsi til að láta hugs-
anír raínar í ljós 4 prenti og vera öðr-
um bjálplegur til þess, ef jeg vii, en
ábyrgjast verð jeg þetta fyrir dómi ef
krafist verður, það veit jeg og þarf
jeg ekki að láta neinn þjóðliðsprest
segja mjer það. Útg. „Fróða“.
2) Höfundarnir eru að flækja og vefja
þessi ummæli min, og drasa út af
þeim ymsar ályktanir, til að reyna að
sína að jeg hafi viljað gera Norðlend-
ingum kinnroða. En jeg bið lesend-
urna að gá að, að jeg tala alls ekki
um óljósar og ósjálfstæðar hugmyndir
um að velja milli fumvarpsins 1885
og hinnar núgildandi stjórnarskrár, og
að jeg 4 ekki fremur við menn norð-
anlands en annarstaðar, en það er nú
ef til vill ekki leyfilegt fyrirmig, eptir
frelsískennig þjóðliðsins , að hafa nokkra
meining um aðra en Norðlendinga, og
þvísíður að láta hana í ljós. Sumum-
mæli höfundanna, svara hvergi til
þess sem jeg hefi skrifað, og eru þvi
ástæðulaus ummæli út í vindinn. Að
öðru leyti hef jeg ekki tfma eða
rún til að svara kennimannlegum á-
mynningum og áskorunum þjóðliðanna
sökum þess að þeir endilega vilja að
greinar þeirra komi út daginn eptir
að jeg fjekk meginkafla þeirra í hendur.
Útg. „Fróða“.
nú voru taldir, en allar meira eða minna
ókostina. Að rekja þetta og sanna út i
æsar yrði oflangt mál; en jeg álit það
nægja að sýna, að greinar þessar eru hver
i sínu lagi byggðar á rammskökkum grund-
velli; því sje svo, sem engum getur dnl-
izt, er um málið hugsar, eru þær að engu
nýtar til þess, að byggja á þeim sann-
færingu eða ljósa hugmynd um stjórnar-
bótarmál, og hljóta miklu fremur, ef unnt
væri, að leiða lesendurna f villu og vafa;
og þótt sumt kunni að vera satt i sjálfu
sjer eða út af fyrir sig, þá er hvorki tit-
yinnandi, að elta það upp á villigötum,
nje unnt að koma þvi í samband við að-
almerg málsins, sem hvergi er að önna í
þessum greinum.
Fyrsta greinin er, eins og ávikið í
174. blaði Fróða, 15. des. 1885. Fyrir-
sögnin er: Stjórnarskrárbreyting vor, uin
rædd í dönskum blöðum». Höfundur ekki
nafngreiudur. Aðalefni þeirrar greinar er,
ab sanna það tvent: 1. að uppástunga Jóns
háyfirdómara Pjeturssonar og llalldórs
yfirkennara Friðrikssonar, um osjerstakan
ráðgjafa fyrlr ísland, er mæti á aiþingi»,
sje í öilu verulegu hin sama og tillagan í
hægrimannablaði Itana, «Dageus Nybeder»,
í grein 22. sept f. á.; en svo segir höf-
undurinn enn freinur, að hið frjálslynda
blað Dana «Politiken» fari ekki feti fram-
ar, "Stjómarskrárbreytingu vorri i vil»,
og þvi hljótum vjer að segja, að danska
þjóðin sje mótsnúin frumvarpi þingsins.
Gættu nú að, lesari góður, þeirri ský-
lausu róksemd, sein í þessu er fólgin,
fyrir því, að grein þessi er á sandi byggð.
Fyrri liðuriun er sannur í því verulega;
vjer gefum ekki hnitinn vorn á milli lillög-
unnar í «Dagens Nyheder» og hinna
tveggja alþíngismanna ; þær eru af sama
sauðahúsi og háðar á sömu bók lærðar;
en seinni setningin um undirtektirnar i
þjóðblaði Dana, «Politiken», er gífurleg
ósannindi. Vjer_ viljum skora á þig, að lesa
ísafold XII. 45*., 14« októb. 1885. }>ar
finnur þú grein með l'yrirsögn: «Stjórnar-
bótarmál vort og Danir», útlagða grein
úr þessu samablaði «Politiken», sem
korn út daginn eptir greinina i «Dagens
Nyheder», eða 23 sept. f. á. og á þess-
ari grein sjer þú bezt, hvað «Politiken«
meinar með „sjerslökum ráðgjafa íslands"
i lauga-dagsblaði sínu 19. sama mánaðar.
Nei, niðurstaðan er sú: „Pólitiken"
viðurkennir, sem sjálfsagðan hlul, sjer-
staka ráðgjafastjórn í öllum sjerstaklegum
löggjafar- og stjórnmálnm, er hafi fast
aðsetur sitt á Islandi sjálfu, eða með öðr-
um orðum, ráðgjafastjórn, sem sje jafnt i
staðarlegum sein stjórnlegum skilningi al-
veg aðgreiod, óháð og óviðkomandi hinni
svonefudu alríkisstjórn Dana, og því að
sjálfsögðu með fullri ábyrgð fyrir alþingi.
það er: blaðið skrifar undir meginsetning-
ar stjórnarskrárbreytingar alþingis út í
æsar, því landstjóraskipunin snertir alls
ekki Dani eða stjórn þeirra, heldur er
hún eingöngu komin undir samkomulagi
konungs vors og alþingis um það, hvern-
ig hinni sjálf»tæðu innlendtj* stjórn verði
heillavænlegast og haganlegast fyrir kom-
ið, og því leiðir blaðið það atriði hjá
sjer iíanska þjóðin er þannig alveg
með fruinvarpi alþingis. Og á þessu
sjá menn bezt, hve höfundurinn í Fróða
er snjall i að skilja rjett eg kenna rjett.
Vlenn gæti vel að hugmyndaruglingi þeim,
er um þetta atriði kemur svo Ijóslega
fram f greininni í «Dagens Nyheder«.
Höfundurinn hringsnýst í mótsögnum og
endileysum um niðurfærslu (Degradation)
landshöfðingja í landstjóra, o. s frv.
En hvað er aptur „sjerstakur ráðgjafi
íslands1 2 * * * * * * * * 11 eplir tillögu þeirra J P. og H.
Fr. og «Dagens Nyheder»? Nafnið ein-
tómt. Ilann á, eptir sem áður, að búa í
Kaupmannahöfn; hann á, eptir sem áður,
að vera háður ríkisráði Dana, og hann
getur því, eplir sem áðnr, alls ekki haft
stjórnlega ábyrgð fyrir alþingi; og í þvi,
tillili gerir það alls enga breytingu, þó
hann að eins hafi ráðgjafastörf fyrir Is-
land á hendi, Sá sanni munur frá þvi
sem nú er, yrði þvi að eins sá, að ráð-
gjafinn mætti á alþingi. — En hvað get-
ur hann gert verulegt á alþingi, úr því
hann, sem meðlimur ríkisráðsins, er eptir
á háður atkvæðum ráðgjafa Dana, sem
hann ekki getur borið sig saman við með-
an hann er úti á Islandi? Ilann kemst
í Iikan bobba og landshöfðinginn nú.
Samvinna milli alþingis og stjórnarinnar
verður nafnið eitt. En hvað kostar svo
þetta nafn ? Hvað kostar ferð ráðgjafans
til alþingis? Höfundurinu getur ekki haft
eitt orð á móti því, að alþinglð eptir 25.
gr. stjórnarskrárinnar verði að gera svo
vel og þegja, þótt allt tillagið frá Dan-
mörku gangi í þenna ferða- og þingsetu-
kostnað ráðgjafans. Dýrt yrði þá Drott-
ins orðið; danska töluð á alþingi, og svo
úllegging á ræðum ráðgjafans, sem aldrei
gæti farið í lagi, en eyddi tfma þingsins
og fje landsins til ónýtís.
Annað aðalatriði þessarar greinar er,
að gera kostnaðinn við hina fyrirhuguðu
landstjórn sem voðalegastan í augum al-
mennings og ógna mönnnm með nýjum
skattaáiögum, sem af henni muni leiða.
En eigi er minna ranghermt og misskílið
h|á hölúndinum í þessu efni enn hinu
lyrra, einmitt hvað sjalium kostnaðinum
við víkur. Með stjórnarskrána f höndum
getur hver maður sjeð, að 25. gr. hennar
leggur stjórninni það á sjálfsvald, þótt
allt tillagið frá Danmörkn gangi, eins og
nú var sagt, í ferða- og þingsetukostnað
ráðgjafans; alþingi hefir ekkert alkvæði
um það mál; og með alþingistiðindin í
höndunum gela menn á hinn bóginn sjeð,
að það er beinlínis ósatt, að kostnaðar-
aukinn við hina ráðgerðu landsljórn væri
áætlaður hærri, enn í mesta lagi 13,000
kr. í stað þess, sem húfundurinn segir
40,000 til 60;000 kr.; og um þenna kostn-
að er sá mikli munur, að hann liggur
alveg undir atkvæði þingsins. Ekki einn
eyrir getur gengið til landstjórnarinnar
neina með samþykki alþingis, eu alit til-
lag ríkissjóðsins, móti vilja þess til ráð-
gjafa höfundarins og hinnar svo nefndu
æðstu innlendu stiórnar, sem nú er, en
fasta tillagið er, eins og menn vita, 60,000
kr. þó segir höfundurinn, að landstjórn-
in kosti öll ósköp, ráðgjafinn ekkert,
eða svo gott sem ekkert. Er nú þetta og
annað eins skynsöinum mönnum bjóðandi ?
Væru önnur eins axarsköpt og þetta orð-
in að virkilegum birkiröptum, mættl hafa
þau í máttarviði ( stóreflis vitfirringahús.
Nei, ef satt skal segja, og skynsamlega
rnæla, þá er ekki unnt að segja með rök-
um, að kostnaðurinn til landstjórnarinnar,
eptir hinni endurskoðuðu stjórnarskrá
verði meiri, eða jafnvel eins mikill, eins
og til hinnar núverandi landstjórnar. Stjórn-
in hefir, sem sagt, ein lykilinn að 60,000
kr., og að aukatillaginu, sem uú er 28.500
kr., þar á ofau. Allt þetta fje er undan-
þegið fjárveitingaratkvæði alþingis, að svo
miklu leyti, sem stjórninni þóknast að
verja því á áðursagðan hált. Og þó nú
þessu sje sleppt, og allt sje látið standa
eins og nú er, þá er landstjórn íslands,
miðuð við gagn hennar og not fyrir land-
ið, miðuð við afrek hennar til að efla
framfarir þjóðarinnar og gæta rjettinda
hennar, án efa einhver hin dýrasta stjórn
í heimi. Hún er sannarlega «inutile pon-
dus terræ», ónýt landsþyngsli, blýþungur
landsómagi. þetta er að vonum, þvf hún
er ekki sniðin eptir þörfum og ásigkomu-
lagi lands og þjóðar, heldur er hún eplir-
öpun af erlendu stjórnarfyrirkomulagi,
erlendum skrifstofuvef, scm aldrei getur