Fróði - 10.11.1886, Blaðsíða 3

1886.
P Ó £» í.
] 5. bl.
173
174
175
retíð pótt Jtað óviturlegt að miða kosn-
ingarrjett manna við sveitarútsvar peirra;
oss er kunnugt, að menn hafa ekki kaft
kosningarrjett í kaupstöðum, af pví, að
sveitarútsvarið var svo lítið; pað er
með öðrum orðum, allur porri bæjar-
búa var svo vel megandi, að eigi purfti
að leggja meira á menn enn svo, að
peir náðu ekki kosningarrjetti. Vjer
getum ekki annað skilið enn að pað
haíi verið yfirsjón ein hjá löggjöfum
vorum, að gera sveitarpyngsli að grund-
velli kosningarrjettarins. I kosningar-
lögum peim, sem pingið sampykkti í
sumar, er ráðin bót á pessu; par er
kosningarrjetturinn miðaður við húsráð
og gjald til almennings parfa, pö
hefði ekki verið vanpörf á að taka fram,
hvort hjer væi'i meint til beinna gjalda
eða óbeinna eða beggja, pví að allir
peir er kaupa nokkur ölföng eða tóbak
greiða að vísu gjald til almennings
parfa. I pessum lögum er og konum
veittur sami rjettur og köllum, pegar
eins stendur á fyrir peim. f>etta ætl-
um vjer með Öllu rjett. J>egar pær
uppfylla hinar sömu skyldur og menn í
mannfjelaginu, pá er ekki nema rjeít,
að pær njóti allra hinna sömu rjettinda.
Oss pykir pví pingið hafa bætt
kosningarlðgin að pessu leyti. En að
litlu haldi kemur pað, ef lögin verða
eigi staðfest, eins og margir eru hrædd-
ir um. En er pá ekki ráð að koma
Jneð pessar breytingar á nresta pingi ? Ef
ekki stæði svo óheppilega á, að einmitt
pau fyrirmæli hinna núgildandi kosning-
arlaga, sem vjer erum mótfallnir, eru
partur stjórnarskrár vorrar, pá væri
sjálfsagt að framfylgja breytingu pess-
ari. En oss getur ekki sýnzt ráðlegt
að gjöra nú aptur breytingar á stjórn-
arskránni og baka oss pann kostnað,
sem leiðir af pingroíi, nýjum kosning-
um og öðru aukapingi. Ejárhagur
landsins er ekki svo góður á pessum
árum, að pað geti sjer að skaðlausu
borið pann kostnað. — En sjálfsagt er
pað, að pessi breyting ætti að koroast
að, ef hreyft er við stjórnarskránni á
annað borð.
Sumar aðrar breytingar á kosning-
arlögunum, sem pmgið heíir stungið
upp á, getum vjer ekki fallizt á, svo
sem pá breytingu, að aldurstakmark
pingmanna er fært niður úr 30 árum
til 25 ára, enda er pað líka breyting á
stjórnarskránni. Vjer íslendingar er-
um ekki svo bráðproska, að oss geti eigi
farið fram til prítugs bæði að fróðleik
og gáfum. |>að er pó ekki svo að skilja,
að oss pylci pað neitt sjerlegt ókvæði,
pótt yngri maður enn prítugur yrði
pingmaður; en vjer ætlum, að almenn-
ast sje pað betra, að pingmaðurinn sé
eldri enn yngri, pví að öllu öðru jöfnu
reynist sá eldri betri.
pingið hefir gert ymsar aðrar smá-
breytingar við kospingarlögin, sem hvorki
sýnast að gora frá nje til. Yjer vilj
jum
ekki tala um kosningarnar til efri deild-
ar fyrir pá sök, að pað er pýðingar-
laust nú sem stendur. Verði kosning-
: arlög pessi staðfest, pá pýðir ekki að
i rýfa pau niður nix að pví er petta at-
: riði snertir. En pótt pau verði ekki
staðfest, pá er ólíklegt. að pessar kosn-
ingar komi til umtals á næsta pingi.
| Samt sem áður ætti pingmenn að skýra
| nokkuð betur pessar hlutfallakosningar,
í pví að vjer verðum að játa að pær eru
! oss mjög óljósar, og svo ætlum vjer
! fleirum vera.
En ef pað er áríðandi, að sem flest-
ir landsmenn hafi kosningarrjett, pá er
pað eigi síður nauðsynlegt, að peir, sem
hafa hann, hafi sem minnsta erviðleika
til að nota hann. En pað er öllum
ljóst, að víða hagarsvo til á landi hjer,
að fjölda kjósenda er pví nær ómögulegt
að nota kosningarrjett sinn. Kjördæm-
unum er svo háttað, að mörgum kjós-
endum veitir ekki af fjórum dögum eða
jafnvel viku til að sækja kjörfundinn.
Ef kjörfundurinn er á peim tíma árs,
er kjósendur geta unnið að atvinnu
sinni, hvort sem peir eru bændur eða
sjómenn, pá er petta svo mikill atvinnu
missir, að engin von er til, að kjósend-
ur peir, sem búa langt frá kjörstaðnum,!
geti eða vili leggja svo mikið í sölurn-
ar til að neyta kosningarrjettar síns. —
En væri kjörfundurinn um vetur, pá
gæti peim, er byggi fjarri kjörstaðnum,
verið með öllu ómögulegt að sækja hann.
Sú tilhögun, sem nú er á alpingiskosn- i
ingunum, sviptir pví í raun og veru pá \
kosningarrjetti, sem búa fjarri kjör-
staðnum.
Hjer hafa allir peir, sem áhuga hafa
á alpingiskosningum, og peir, sem vilja
láta sem flesta taka pátt í peim, veru-;
legt umkvörtunarefni, en á pví er eng-1
in bót ráðin í peim kosningarlögum, sem
pingið samdi í sumar, er var. Fyrir
pví vonnm vjer, hvort sem pessi lög j
verða staðfest eður eigi, að pessu atriði i
verði hreyft á næsta pingi. Hjer eru j
heldur ekki hinir sömu aknúar á, og
að bæta úr peim annmörkum, sem
minnst er á hjer að framan. Ur pessu!
má bæta án pess að hreyfa að nokkru!
við fyrirmælum stjórnarskrárinnar, pví
að hör er að eins að tala um breytingu |
á kosningarlögunum.
Menn geta nú haft ýmsar skoðanir
um pað, hvernig eigi úr pessu að bæta,
og viljum vjer engan veginn segja, að
vjer vitum hið eina ráð sem til pess sje,
En til pess að segja eitthvað, par eð
vjer höfum hafist máls á pessu, pá vilj-
um vjer stinga uppá pví, að kosið sje
til alpingis í hverjum hrepp, og atkvæð-
in svo send aðalkjörstjórn kjördæmisins
til upptalningar. Hreppsnefndar odd-
vitinn með 2 lireppsnefndarmanna gæti
verið kjörstjórar í hreppnum. Væri
hreppsnefnar oddviti í kjöri, gæti hrepp-
stjóri komið í hans stað; en ef hrepp-
stjóri væri og hreppsnefndaroddviti og í
kjöri, gæti hreppsmenn kosið eða sýslu-
maður skipað annan í hans stað. Kjett-
ast ætlum vjer. að sama dag kosið í öll-
um hreppunum. Með pessu móti getur
nálega hver kjósandi neytt kosningarétt-
ar síns ef hann vi 1; vjer skiljum held-
ur ekki annað, en að pað ldjóti pó að
vekja nokkurn áhuga hjá kjósendum á
kosningunum, að peir geta tekið pátt í
' peim án pess peim sje ofmikið mein að.
| Vjer vitum, að pessi aðferð hefir verið
| og er liöfð annarsstaðar og gefst hún
: vel. Vjer sjáum ekki nú sem stendur
i aðra mótbáru á móti pessari aðferð en
pá, að kosningarnar kynni að verða
nokkuð dreifðari en pær eru nú. En
við pví mætti vel gjöra með pví að
breyta nokkuð ákvæðum laganna um
framboð pingmannaefna, svo sem pað, að
peir yrði að hafa meðmæli úr meiri
hluta hreppa kjördæmisins, t. a. m.,
par sem hreppar eru fimm í kjördæmi,
par yrði pingmannaefni að hafa meðmæli
tveggja eða priggja manna úr prem
hreppum að minnsta kosti. Sá yrði og
að verða pingmaður, er flest atkvæði
fengi, hvort sem hann hefði meira hlut
allra peirra atkvæði, sem greidd eru,
eða ekki. Sú ákvörðun er einnig að
dæmum peirra kjósenda, er mikla reynslu
hafa í kosningum.
Með pessari kosningaraðferð er nú
einmitt fjöldanum gefið tækifæri til að
ráða kosningunum, og ætlum vjer pað
rjett og sanngjarnt. En hitt er annnað
mál, hvort hann muni gjöra pað fyrir
pví, nema beinlínis. 011 reynsla
mannkynsins fer í aðra átt. Einstakir
menn fá íjöldan á sitt mál, pví að „allir
menn urðut jafn spakir, hálf ér öld
hvar“. Vjer purfum eigi langt að leita
dæma. |>ar sem tveir vinna eitt verk,
og annar hefir einhverja yíirburði, pá
ræður hann. Hvort sem menn vilja
kalla pað náttúrulögmál eða annað, og
hvort sem mönnum pykir pað rjettvíst eða
eigi, pá ryður sá sterkasti sjer braut.
pað er að vísu satt, að pað getur orðið
vili hinna veikari að fylgja honum; en
pað er pá pannig tilkomið, að hann hefir
með einhverju móti fengið pá til að
gjöra sinn vilja að peirra vilja, hvern
vilja sem peir hafa haft upphaflega. Ef
vjer gáum að á heimilum, í sveitarfje-
lögum, í pjóðfjelögum, pá er pað ekki
fjöldinn, sem í raun og veru ræður.
Fyrir pví er engan veginn sagt, að hinn
betri ráði ætíð, pví að „opt hinn betri
bila pá er hinn verri vegur“. Njáll
ræður stundum, en stundum Mörður. —
|>að hefir gjört allan muninn eins hjá
vorri pjóð og öðrum, hvort hinir betri
eða hinir verri liafa ráðið. — Rjett er
samt, að menn eigi kost á að kjósa,
hverjum peir viija fylgja.
Árnessýsln 3. okt. 1880.
Álmenn tíðindi hjeðan eru ekki glæsi-
leg. Sumarið með.hinum bágustu sem
menn muna. Vorið var raunar vætu-
samt, en af pví hlýindi vantaði varð
grasöxtur í minna lagi, pó nær pví í