Suðri - 20.01.1883, Blaðsíða 2

Suðri - 20.01.1883, Blaðsíða 2
6 á seinni árum hofur á allan hátt beð- ið um og krafizt alþýðurita. Og að hugur fylgi naáli þessari mennt- unarkröfu alþýðu vorrar, sýn- ir það bezt, að allir skólar landsins, latínuskólinn, alþýðuskólarnir og barna- skólarnir hafa verið og eru fullskip- aðir og sumir enda ofskipaðir. Hver- vetna þar sem nokkurn fróðleik er að fá, hópast meun saman til þess að svala fróðleiksþorsta sínum. £>að er til heiðurs deildinni hér, að hún hefur skilið þetta «tímanna tákn» og byrjað íyrir nokkurum árum að gefa út alþýð- leg rit í náttúrufræði, svo som Efna- fræði, Eðlislýsing jarðarinnar, Eðlis- fræði og TJm eðli og heilbrigði mann- legs líkama. Svo hefur hún og gefið út Tímarit féfagsins, 2 árganga, sem hefur margar fróðlegar ritgjörðir inni að halda. Meðan Iíeykjavíkurdeildiu hefur starfað að þessu, hefur Halnar- deifdiu fyrir utan Skírni og Auðfræði Arnljóts gefið út 2 bindi af íslenzk- um fornsögum. Hafnardeildin er auð- sjáanfega enn að rembast við að vera vísindalélag, þrátt fyrir allar almenn- ingskröfur á íslandi um það, aö félagið hljóti og eigi að fara alþýðuleiöina í bókmenntum sínum. J>að er mesti barnaskapur, að hugsa sér það, að nokk- uð alþýðlegt, íslenzkt félag, sem starf- ar að bókaútgáfum megi vera vísinda- félag. Vísindamenn vorir eru svo of- boð fáir, eins og að likiudum lætur hjá þjóð, sem er einar 70 þúsundir að tölu, og þegar alþjóðlogt félag eins og bókmenntalélagið á að vera, er að reyna til að vera vísindafélag, þá ger- ir það sig sekt í hróplegu ranglœti við allan þorra félagsmanua, sem ekhi eru YÍsindamenn. Jþeir fáu vísinda- menn, sem vér eigum, hafa líka marga aðra vegi til þess að alfa sér bóka, en að láta bókmenntafélagið g^fa Pær handa sér. Og þeir af vísindamönn- um vorum, sem t. d. vilja starfa að söguútgáfum geta feugið iua helztu bóksala á Norðurlöndum til þess að gefa slík rit út og gjalda sér verka- laun. Bókmenntafélagið hefur allt annað að starfa, on að gefa út sögur vorar með vísindalegri nærfærni og nákvæmni; það er hreinn óþarfi, að bera á borð fyrir alþýðu vora allan handritamismun ; hún lætur sér nægja að lesa sögurnar, en sleppir handrita- mismuninum; en við hann verða sög- urnar að minnsta kosti þriðjungi lengri og þar af leiðandi þriðjungi dýrari. Hafnardeildin getur ekki varið stefnu sína, sem ekki er alþýðleg, með félags- lögunum. par stendur meðal annars með berurn orðum, að «félagið skuli alá önn fyrir, að skráðar verði bækur og prentaðar, cr þarllegar virðast al- menningi». En hverjar þær bækur sjeu, sem þarflegareru almenningi, er enginri færari að dæma um, en al- menningur sjálfur og hann hefur opt- sinnis lálið í ljósi, að það som menn nú hol'ðu mestu þörf á, væru alþýðurit, menntandi og fræðandi í öllum grein- um. það er því engin furða, þó alþýða manna hafi mjög rnisst traust á Hafnardeildinni. Og nú er svo komið, að það fcr ekkert leynilega um landið, að almenningur hefur fengið niiklu meira traust á lieykjavíkurdeildinni lyrir stefnu heimar in seinustu árin. Og fari menn að tala um bókmennta- féiagið, enda ræður manua ætíð á því, að menn telja því oitt nauðsynlegt, og það er, að Hafnardeildiu leggist uið- ur og sjóðurinn og handritasafnið tlytjist til lieykjavíkur. jþað er og eitt, er nokkurn þátt á í þessu, og það er vaknandi og vaxaudi þjóðlíf og þjóðartilíiuning í laudi voru. Jafnvei alþýðumönnum sár'nar það — og það er engiu furða —, að svo lítur út, sem menutun vor sé eigi leugra á veg kom- in en svo, að hún treystist eigi til að hafa báðar fætur ius heizta mennta- félags vors í landinu, heldur þurli að liafa annan fótinn, og það þaun fót- irm, er meira má síu, í Kaupmauna- höfn. Vér skulum nú stuttlega gæta að, hvort nokkur ástæöa sé tyrir þvi, að hafa aðra deiid bókmenutatélagsins í Kaupmatmahöfn. Vér gátum þess í upphali greinar vorrar, aö þegar félagið var stofnað, voru fullar ástæöur tii, að hafa aðra deild félagsius í Höfn. Ein var sú, að meðal Islendinga þar voru rnestir og beztir kraptarnir til aö rita, áhuginn mestur á öilu því, er ísland varöaöi og jalnvel mest þekking á bókmenntum vorum. Nú er þetta aiit orðiö öðiu- vísi. Hér á landi eru orðuir nægir kraptar og nægur áliugi á að rita, og auk þess er þekkingin á högum og þörl- um íslands miklu meiri hér, eu meöal landa vorra í Ilöfn, eius og eðlilegter. pó deildin í Höfn fegðist uiður, væri heldur ekkert því til íyrirstöðu, að deildin hér réði menn þar til ritstarfa þeirra, er hægra væri að vinna að þar eu hér, svo sem er Skírnis-ritun, útgáfa á sögum o. íf. Önnur aðalástæðan fyrir því, að hafa deild í Höfn í fyrstu, var sú, að þaðau var allt hægra með bóka- sendingar en héðan úr Keykjavík. Nú cr einmitt bæði hægra og ódýrara að senda bækur héðan með strandaskip- unum, heldur en frá Höfn. Væri nokk- ur ástæða til þess að halda deildinni í Höfn, gætu menn ímyndað sér, að hún væri sú, að landar vorir þar væru nær menningar- og menntunarstraum- um þeim, er berast um inn menntaða heim, og þoim gæti veitt bægt, meðan önriur deild bókmenntafélagsins er í Höfn, að setja nýtt fjör og nýtt líf í bókmenntir vorar og þjóðlíf í ritum þeim, sem deildin þar gæh út. En slíkt hefur aldrei átt sér stað hingað til og lítil líkindi til, að það vorði nokkurntíma. Haíi landar í Höfn skráð slík rit, hefur bókmenntafélagið aldrei gefið þau út. Bókmenntafélagið gaf ekki Ejölni út, ekki Eélagsritin, og í stuttu máli, ekkert af ritum þeim sem hafa liaft veruleg áhrif á hugsunarhátt vorn og þjóðlíf. pannig vonum vér, að vér séum búnir að sanna, að engin á- stæða sé fyrir því, að halda deildinni í Höfn. En epiír eri að sanna það, hve skaðlegt það sé, að hafa deildirnar tvær og hve nauðsynlegt sé að sameina þær. þ>að liggur í augum uppi, aö það hlýt- ur mjög að veikja allar framkvæmdir félagsins, og tefja fyrir þeim, að halá deildirnar tvær. Fyrst og fremst tví- skiptir það öllum kröptum fclagsins, veikir þá þannig og tefur fyrir fram- kvæmdum, er hvor deildin fyrir sig þarf að leita samþykkis hiunar, ef ráö- ast skal í uokkuö þaö, er telja má mc ö stórum fyrirtækjum. Enn er eigi lau^t við, að tvískiptingiu hah nokkuru ríg milii félagsdeildanna í för með sér og það má geta nærri, hvort. slíkt styrki lipra og framkvæmdasæla samvinnu beggja deildanna. Á þessum ríg hefur einkum borið ^síöan Jón íáigurðsson dó. Vér hirðum ei að sinni að fara mörgum orðum um það, hvor deildiu hah sök á þessum ríg, en það er ætl- un vor, að hann sé minna uð keuna «aðaldeildinni, er skai fremri að virö- iugu». Tvískíptingin hefur enn íremur in skaölegustu áhrif á alla reikningsfærslu og skuidalúkningu, er einstakir félags- menn snúa sér ef til vill að deilduuum á víxl og hvor deildin um sig veit ekki með vissu, hvort það er hún, eða hin deildiu, sem á aögangiun að ýmsuui einstökum umboðsmönnum eða íélags- mönnum. petta sjá menn bezt, er menu gæta þess, að íélagið mun eiga um tíu þúsund lcrónur útislandandi. Væri íélagsdeiidin í Höfn lögð niö- ur og sjóðurinn og handritasatnið ilutt til Keykjavíkur, gætu menn með góöum rökum gengið að því vísu, að félags- deildiuni hér yxi hskur um hrygg að tveim þriðjungum eða meira. Væri kröptum þeim vel varið, sem engin á- stæða er til að efast um, þá mætti búast við miklum og heillavænlegum framkvæmdum í sömu stefnu og iu síö- ustu árin. Færi svo, sem allt mælir með, þá mætti með sanni segja, að það, að leggja Hafnar-deildina niður, væri blessun fyrir land og lýð, yki monntun og menningu alþýðu vorrar í öllum greinum, og flytti þjóö voragóð- an spöl áleiðis á vegi menningar og framfara. £>annig getuin vér ekki betur séð en að hverjum manni hljóti að vera auðsætt, að viðhuld Hafnar-deildar- innar sé jafnvel skaðlegt en að heppi- legasta og heillavænlegasta ráðið sé að af nema hana og leggja sjóð hennar og handritasafn til Reykjavíhurdeildar- innar.

x

Suðri

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Suðri
https://timarit.is/publication/118

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.