Suðri - 20.01.1883, Blaðsíða 4

8
en [tað sem Tegnér-svipflrinn hefir
grætt við [iað, licfir hann aptnr misst
að sannleikanum og lífinu til. það eru
atieiðingarnar af skoðun þeirri, sem
algengust er á Norðuriöndum, að liafa
siðforðið fyrst og fromst fyrir augum,
er athuga skal merka menn eða við-
burði. Fyrst gera menn strangar og
óeðlilegar siðferðiskröfur; og þær kröf-
ur hoimta jafnmargar ímynilaðar sem
sannar skyldur upp fylltar; svo mæla
menn mikilmennin í. pólitík 'eða list
með þessum kvarða, og neyðast til þess
að breiða lýgi yfir mörg atvik eða
þegja yfir svo mörgu, sem unnt er, til
þess, að stórmennið, sem mæla á,
mælist ekki allt of illa. Ef menn frá
því fyrsta hefðu vanist á, að líta
á mannlífið eins og sá, er skygnast
vill inn í fylgnsi nátturunnar og að
dæma eins gætilega og náttúrufræðing-
urinn, þá væri hægt að sýna sálarlíf
þeirra manna, sem ritað er um í bók-
menntasögunum; í stað þess láta menn
sér nú venjulega nægja, að dást að
listamönnunum með meira eða minna
bragðdaufum orðum.
Æfi Tegnérs var kyrlát og tilbreyt-
ingalítil, og þar eru engar merkis-
athafnir að finna. En árið 1825 skipt-
ir æfi hans í tvo kafla; það var hug-
stríð er það gerði, og sem kveikti
neista þann, er 1840 varð að æði.
fessi sjúkleikur verpur undarlegum
sorgarblæ á in síðustu ár skáldsins.
Eigi seinna en 1819 hafði hann í
ljóðum prédikað ina glaðlyndu, gázka-
fullu kenningu sína, að skáldskapurinn
væri ekkert annað en heilbrigði lífsins,
söngurinn eigi annað en sigurljóð
mannkynsins, er hugprúð stigu frá
heilbrigðum lungum. Eptir þessari
aðalskoðun sinni á skáldskapnum var
hann byrjaður á inu mikla skáldverki
sínu Eriðþjófssögu; þessi skoðun hans
var jafnt mótmæligegn tilgerðar-tilfinn-
ingum og löngunar-draumum róman-
tisku skáldanna sem örvæntingar- og
kvala-kveðskap þcirra, er líktu eptir
Byron. En árið 1826 ritar hann sjálf-
ur í kvæði sínu «Mjeltsjukan» (þung-
lyndið) játningu, sem er svo veikluleg
og lýsir svo mikillí sorg, að hún stend-
ur ekki á baki neinna þeirra skáld-
játninga, er Tegnér voru hvimleið-
astar.
Eptir að hann í 3 ár hafði stuud-
að nám sitt í Lundi, hélt haun í 23
ár (1802—1825) fyriiTestra víð háskól-
ann þar; fyrstu átta árin var hann
dósent og fimmtán árin in næstu pró-
fessor í grískum bókmonntum. Hann
var virtur og elskaður hvervetna, bæði
í iuum litla bæ og fyrir utan hann.
X'egar hann yar skipaður prófessor,
varð lianu um leið prestur í nokkur-
um sóknum, nálægt Lundi, eins og
þá var títt með prófessora í Svíaríki.
Líkams fýstir hans voru miklar af náttúr-
unni, andastefna hans heiðingleg; hann
var manna fyndnastur í orðum og
fyndnin gáfuleg; mjög hneigður fyrir
sællífi og djörfungin mikil. Hann gipt-
ist ungur, 23 ára að aldri. Hann hafði
í æsku fengið ást á konu sinni og voru
þau lofuð í 3 ár; en aldrei varð hann
nein fyrirmynd giptra manna. 1 Lundi
var altalað, að hann væri gagnkunn-
ugar kvennmanni einum göfugura, og
þeir sem kunnugastir voru, töldu eng-
an efa vera á því, að ungmær ein væri
dóttir Tegnérs. Hún var eigi kölluð
dóttir hans, en svo var hún lík hou-
um, að allir undruðust stórum. Hún
fæddist 1821 og varð seinna vitstola
á sama aldri og Tegnér.
Frá því 1824 tók að bera á því, að
Tegnér væri lifrarveikur; ágerðist sjúk-
dóinur sá með aldrinum og haföi ill
áhrif á skap haus. Um sömu mundir
vaknaði hjú honum ótli fyrir geðveiki
og varð hann opt og mörgum sinnum
alveg utan við sig af þeirri liugsun.
llann liafði átti bróður, sem var eldri
en bann og hafði verið geðveikur frá
æsku; sú hugsun tók nú að píua hann,
að vitlirring lægi í ættinni.
Við enda ársins 1823 losnaði svo
biskupsembættið í Vexiö. Sökum fjár-
hags síns vildi Tegnér mjög fá það
embætti. þ>ó að tekjur hans væri mikl-
ar, var hann alltaf í peningaklípu.
Kom það af því, að bústjórn hans íór
lítt í lagi, þar sem sú er stýrði bar
litið skynbragð á slíkt. í æíiminningu
.Tegnérs, sem byggð er á opinberum
skýrslum, er svo skýrt frá, sem biskups-
embættið hafi kornið eins og stjörnu-
hrap yfir Tegnér, án þess að hann hafi
verið sér nokkuð úti um að fá það, eða
jafnvel látið nokkura ósk í ljósi í þá
átt. fetta var engan veginn þannig.
Brjef þau, sem Tegnér ritaði Kullberg
ráðgjafa (Stats- sekretær) og enn eru
til á ríkisbókasafninu í Stokkhulmi, sýna
það, að hann lét sér mikils varða, að
fá embættið. l>að er auðsjáanleg;a með
vilja gert, að ganga fram hjá þeim, er
rit Tegnérs voru gefin út, þau er hann
löt eptir sig, er hann dó. í bréfuin
þessum segir hann jafnvel, að hann
skoði það sem illgirnis-áreitui við sig,
ef honum verði eigi veitt embættið.
J>að er reyndar öldungis víst, að hann
sjálfur beitti engu því til þess að fá
embættið, sem eigi sómdi göfuglyndum
manni; en hitl er víst, að fylgifiskar
hans og vinir, þeir er ákafastir voru,
létu sér eigi slíkt í augum vaxa. Má
þar fremstan telja Heurlin, er þá var
lektor, en síðan varð byskup í Vexiö.
Hann vann ötullega að því, að fá prest-
ana í Smálöndura á sitt mál; hann
reit þúsund bréf um þetta mál, til þess
að fá þá til, að sleppa Lindfors
prófessor, er þeir héldu fram, en taka
Tegnér. Tala bréfanna get eg vol í-
myudað mér, að sé nokkuð ýkt; en
sjálfur hefur hann sagt þetta manni
þeim, er aptur sagði mér. Svo var
hann ákafur, að Tegnér varð í bréli
(19. des. 1823) að skora á hann, að
láta eigi kappið koma sér til að gleyma
nlífsreglum þeim, er hver göfuglyndur
maður telur sér skylt að hlýða•>. En
þegar loksins var búið að kjósa Tegnér,
var hann ákatlega hugsjúkur um hríð.
l>að var í mæli, að kært muudi verða,
hve mönnum var þröngvað til þess að
kjósa Tegnér til byskups og að öll
undirforlin mundu gerð opinská, Og
þegar svo ekkert varð úr þessu, hafði
Tegnér sarnt enga ró á sér, því hann
hélt, að líósenblað mundi í ríkisráðiuu
færa slíkar sannanir fyrir því, er gerzt
hafði, að byskupskosningin yrði dæmd
ómerk. En tíminn sýndi, að einnig
þessi hræðsla hans fyrir því, að verða
sér opinberlega til minnkunar, var á
engum rökum byggð. En skáldinu varð
þungt í lund af öllu þe3su og þótti sem
sér yxi minkunn af. Ogþar við bætt-
ist reiði og beiskja í skapi; á fyrstu
skoðunarferð sinni sumarið 1824 hafði
hann vikið tvoim prestum úr embætti,
er honum þótti rækja illa skyldur sín-
ar, en eptir það óx mjög óánægja með
hann í byskupsdæmi hans og dómkapítúlið
(andlegu stéttar dómstóllinn) tók hvo nær
sem færi gafst, allt aðrar ákvarðanir en
þær sem Tegnér vildi eða hafði stungið
upp á. Og við allt þelta bætlist það, að
Tegnér var byskup, en unni þó rann-
sóknum skyuseminnar í trúarefnum.
(Niðurl. í næsta blaöi).
Nýjustu fréttir
a ö ii o i* ö a n.
Með sjómönnum, sem komnir eru
hingað að norðau til útróðra, hefur
frézt:
Sagt er,aðeinn hinn merkasti prest-
nr þessa lands, Björn Halldórsson
prófastur í Laufási hafi orðið bráö-
kvaddur rétt fyrir jólin.
Bærinu Svertingsstaðir í Miðfirði er
sagt að hafi brunnið til kaldra kola.
Mönnum öllum varð bjargað, en nokk-
uð af skepnum brann inni.
Yfir höfuð hefur verið bczta tið
fyrir norðan, eu þó opt jarðskarpt
sökum áfreða.
Bruni á Gilsbakka.
Frézt hefir að oldhús og endu
töluvert af frambæuum á Gilsbakka hati
brunnið. Presturinn þar er inn ursgi
merkisprestur síra Maguús Andréssou.
Veitt brauð.
Breiðabólstaður á Skógarströud
var inn 17. þ, m. af landshöfðingjan-
um veittur Cand. thcol Magnúsi Holga-
syni frá Birtingaholti.
.Auglýsingar.
— Nú er þogar fyrir nokkru síð-
an byrjað að prenta hiuar ágætu
IIelgidagai*æöiiL>
eptir Helga byskup Tliordersen, sem
og sendi boðsbréf um út um allt land
í sumar í júnímánuði. Prentuninni
cr hraðað svo sein fremst er kostur á.
I>ess vegna leyíi og mér hér með að
skora á alla þá, er fengið liafa boðs-
bréf frá mér og safnað áskrifcndum,
að senda mer þau ið allra bráðasta.
Roykjavík 30. des 1882.
Kr. 0. porgrímsson,
— Undirskrifaðan vantar af Ijalli
hrúnan fola 3 vetra, lítið stjörnóttan
undir ennistoppi, óaffextan. Mark: biti
aptan h., sneytt fr. v. Finnandi er
beðinn að gjöra mér aðvart fyrir
borgun. Hafnarfirði 1883.
Gísli Gíslason.
ö/#’ Ncesta blað laugardaginn S.j'cbr.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Gestur Pálsson.
Iíeykjavík. Prentari: Einaii POi:bahson.[I